پژوهشگران در یک مطالعه جدید با استفاده از تکنیک تصویربرداری مغزی نشان داده‌اند که اعتیاد به پلتفرم‌هایی مانند تیک‌تاک، اینستاگرام ریلز و یوتوب شورتز که شامل ویدیوهای کوتاه می‌شوند، می‌تواند به شکل‌های مختلفی نحوه عملکرد مغز را تغییر دهد.
براساس نتایج این تحقیق که در مجله NeuroImage منتشر شده، کاربران این پلتفرم‌ها ممکن است حساسیت کمتری به زیان‌های مالی داشته باشند و سریع‌تر و عجولانه‌تر تصمیم‌گیری کنند. به گفته دانشمندان، دلیل این تغییرات الگوهای خاصی از فعالیت مغز است که به‌ویژه در بخش‌هایی که مسئول ارزیابی پاداش هستند، دیده شده‌اند.
طبق توضیح آنها، رفتارهایی که با اعتیاد مرتبط هستند، مانند مصرف مواد مخدر و قمار، معمولاً با کاهش توانایی در سنجش هزینه‌ها و منافع بالقوه همراه می‌شوند. در واقع این افراد اغلب پاداش‌های کوتاه‌مدت را بر پیامدهای بلندمدت ترجیح می‌دهند.
با ظهور پلتفرم‌های نشر ویدیوهای کوتاه، نوع جدیدی از عادت‌های دیجیتالی مضر شکل گرفته است. این برنامه‌ها با ارائه محتوای شخصی‌سازی‌شده و بی‌پایان می‌توانند ترشح دوپامین را تحریک کرده و کاربر را به استفاده مکرر تشویق کنند.
دکتر «چیانگ وانگ»، استاد روان‌شناسی دانشگاه تیانجین و نویسنده این تحقیق، می‌گوید:
«اعتیاد به ویدیوهای کوتاه یک تهدید جهانی برای سلامت عمومی است. کاربران در چین به‌طور میانگین روزانه 151 دقیقه در این پلتفرم‌ها وقت می‌گذرانند و 95.5 درصد از کاربران اینترنت درگیر آنها هستند. این مصرف شدید با پاداش‌های فوری نه‌تنها تمرکز، خواب و سلامت روان را مختل می‌کند بلکه خطر افسردگی را هم افزایش می‌دهد.»
وانگ در ادامه می‌گوید که هرچند اعتیاد به مواد و رفتارهایی مانند قمار همیشه با کاهش حساسیت به زیان همراه بوده، نحوه تأثیرگذاری اعتیاد به ویدیوهای کوتاه بر ارزیابی «ریسک در برابر زیان» توسط مغز تقریباً ناشناخته بوده است.
به‌همین‌دلیل، آنها با ترکیب مدل‌سازی محاسباتی (DDM) و تصویربرداری عصبی (fMRI) تلاش کردند تا به سؤالاتی از جمله اینکه «آیا افراد معتاد به ویدیوهای کوتاه، هزینه‌های بلندمدت استفاده از آن را کمتر از واقعیت ارزیابی می‌کنند یا خیر؟» پاسخ دهند.
محققان به‌طور خاص بررسی کرده‌اند که آیا افرادی که علائم بیشتری از اعتیاد به ویدیوهای کوتاه دارند، دچار کاهش «زیان‌گریزی» نیز هستند یا خیر. زیان‌گریزی گرایشی روان‌شناختی است که به تمایل افراد برای جلوگیری و اجتناب از ضرر و زیان در مقابل سود اشاره دارد. این مفهوم به‌طور کلی به افراد کمک می‌کند از رفتارهای پرخطر پرهیز کنند.
تحقیقات قبلی نشان داده‌اند که افراد مبتلا به اختلال قمار، وابستگی به الکل و برخی اعتیادهای مواد مخدر، زیان‌گریزی کمتری دارند، اما اطلاعات کمی در مورد بروز این الگو در اعتیادهای رفتاری غیرمرتبط با مواد مخدر، مانند استفاده وسواسی از ویدیوهای کوتاه، وجود داشته است.
برای بررسی این موضوع، پژوهشگران 36 دانشجو 18 تا 24 ساله را انتخاب کردند. همه آنها پرسشنامه‌ای استاندارد درباره علائم اعتیاد به ویدیوهای کوتاه را تکمیل کردند که شامل سؤالاتی درباره دفعات تجربه نیاز شدید به مصرف محتوا، دشواری در کنترل استفاده و پیامدهای منفی ناشی از تماشای بیش از حد ویدیو بود.
سپس همه شرکت‌کنندگان در حین انجام یک آزمون قمار ترکیبی که برای سنجش حساسیت هر فرد به زیان در مقایسه با سود طراحی شده بود، در دستگاه fMRI قرار گرفتند.
نتایج این آزمون نشان داد افرادی که علائم بیشتری در ارتباط با اعتیاد به ویدیوهای کوتاه داشتند، زیان‌گریزی کمتری از خود نشان دادند. همچنین این افراد شواهد را سریع‌تر جمع‌آوری می‌کردند که نشان‌دهنده گرایش به تصمیم‌گیری سریع‌تر و عجولانه است. این ارتباط حتی با کنترل متغیرهایی مانند سن، جنسیت و وضعیت اقتصادی-اجتماعی همچنان قابل مشاهده بود.
پژوهشگران می‌گویند افرادی که به اینستاگرام و پلتفرم‌های ویدیومحور علائم اعتیاد بیشتری داشته‌اند، هنگام تصمیم‌گیری پیرامون کسب سود، فعالیت کمتری در بخشی از مغز به نام Precuneus داشته‌اند که با خوداندیشی، کنترل شناختی و ارزیابی مبتنی بر ارزش مرتبط است. در مقابل، هنگام ارزیابی زیان، فعالیت بیشتری در مخچه و شکنج پس‌مرکزی (نواحی مرتبط با کنترل حرکتی و پردازش حسی) مشاهده شده است.
وانگ در گفتگو با PsyPost گفت:
«مطالعات ما نشان داده‌اند که افراد با سطح اعتیاد بالا به ویدیوهای کوتاه، حساسیت کمتری به زیان دارند و در تصمیم‌گیری عجول هستند. این مسئله نشان می‌دهد که ممکن است هزینه‌های بلندمدت تماشای مداوم ویدیوهای کوتاه (مانند اتلاف وقت و بروز مشکلات خواب) را دست‌کم بگیرند و بیشتر بر لذت فوری تمرکز کنند.»
