در شرایطی که کشور با بحران فزاینده تأمین برق مواجه است و با ناترازی حدود ۲۰ هزار مگاواتی دست و پنجه نرم می‌کند و خاموشی‌های گسترده، تولید، صنعت، درآمد ارزی، زندگی روزمره مردم و امنیت انرژی را با تهدید جدی روبه‌رو کرده، تمرکز غیرواقع‌بینانه و افراطی وزارت نیرو، به‌ویژه شخص وزیر، بر توسعه انرژی خورشیدی، با انتقاد‌های فراوانی از سوی کارشناسان و نمایندگان مجلس شورای اسلامی مواجه شده است.
به گزارش سرویس اقتصادی تابناک، این رویکرد نه‌تنها پاسخگوی نیاز فعلی کشور نیست، بلکه موجب انحراف منابع محدود از راه‌حل‌های عملی و مؤثر به سمت طرح‌هایی شده که در شرایط فعلی، بیشتر جنبه نمادین و تبلیغاتی دارند تا فنی و کاربردی.
با وجود پتانسیل نسبی ایران در بهره‌گیری از تابش خورشید، واقعیت آن است که انرژی خورشیدی به‌دلیل ویژگی‌های ذاتی و ضعف زیرساخت‌های داخلی، هنوز نمی‌تواند نقش جدی در سبد تأمین برق کشور ایفا کند.
چرا انرژی خوشیدی قابل استفاده دائم نیست؟
تولید برق خورشیدی تنها در ساعات محدودی از روز امکان‌پذیر است و در شب یا ایام ابری عملاً تولید آن به صفر می‌رسد. کشور ما نیز نه زیرساخت ذخیره‌سازی گسترده دارد و نه شبکه انتقال هوشمند و منعطفی که بتواند این نوسانات تولید را مدیریت کند. در این شرایط، اتکا به این منبع به‌عنوان راه‌حل بحران برق، نوعی نادیده‌گرفتن واقعیت‌های فنی است.
از سوی دیگر، هزینه راه‌اندازی، نصب و نگهداری مزارع خورشیدی در ایران به‌دلایل متعددی از جمله نبود تولید داخلی تجهیزات، وابستگی به واردات، تحریم‌ها و ضعف در فناوری، بسیار بالا و بازدهی آن پایین است.
اقلیم گرم و خشک کشور، به‌ویژه در مناطق کویری که محل احداث اغلب این نیروگاه‌هاست، موجب کاهش شدید راندمان پنل‌های خورشیدی به دلیل دمای بالا، گردوغبار و فرسایش سریع تجهیزات می‌شود. در بسیاری از پروژه‌ها، راندمان واقعی به زیر ۱۵ درصد کاهش یافته و عملاً توجیه اقتصادی خود را از دست داده‌اند.
راه حل های عملیاتی فدای راهکارهای تزئینی!
بدتر از همه، اولویت‌دادن به انرژی خورشیدی باعث شده دیگر راه‌حل‌های عملی و فوری برای حل بحران برق کشور نادیده گرفته شوند. نیروگاه‌های گازی با راندمان پایین و تجهیزات فرسوده همچنان در مدار باقی مانده‌اند، در حالی‌که می‌توان با بهسازی آنها و افزایش راندمان حتی تا ۵۰ درصد، بخش قابل توجهی از مشکل را حل کرد. همچنین ارتقای شبکه توزیع، کاهش اتلاف انرژی، سرمایه‌گذاری در برق آبی یا حتی تنوع‌بخشی به منابع فسیلی پاک‌تر، هیچ‌کدام جایگاه شایسته‌ای در سیاست‌گذاری فعلی وزارت نیرو نیافته‌اند.
واقعیت آن است که توسعه انرژی خورشیدی، بدون درنظر گرفتن الزامات شبکه، زیرساخت ذخیره‌سازی، و تحلیل هزینه‌فایده دقیق، چیزی جز یک پروژه نیمه‌کاره و کم‌بازده نیست. متأسفانه بخش عمده‌ای از پروژه‌های انجام‌شده یا در مرحله اجرا، به‌دلیل نبود زیرساخت انتقال یا هزینه نگهداری بالا، بلااستفاده مانده‌اند و تنها کارکرد آنها تولید آمار برای گزارش‌های تبلیغاتی بوده است.
وزیر شعاری، راهکارهای شعاری!
تأکید یک‌سویه و بی‌محابا بر انرژی خورشیدی در شرایط فعلی کشور، نه‌تنها اقدامی کارشناسی‌شده نیست، بلکه نوعی مدیریت شعاری و غیرمسئولانه بر بحران انرژی کشور محسوب می‌شود. تداوم این رویکرد می‌تواند تبعات جبران‌ناپذیری برای امنیت انرژی، رشد اقتصادی و رفاه عمومی در پی داشته باشد.
توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر باید بخشی از استراتژی کلان کشور باشد، اما نه به‌قیمت چشم‌پوشی از واقعیت‌ها، و نه با اتکا به رویکرد‌های شعاری و تبلیغاتی. ایران به راه‌حل‌های عملی، قابل اجرا و مبتنی بر منابع بومی و شرایط اقلیمی خود نیاز دارد، نه تعقیب رؤیا‌هایی که فعلاً توان تحقق ندارند.
