در سال‌های اخیر، تعداد نیروی کار ایرانی که به کشورهای خارجی مهاجرت کرده‌اند، رشد چشمگیری داشته است. این پدیده، ضمن ایجاد فرصت‌های اقتصادی و اجتماعی، چالش‌هایی را نیز به همراه داشته که نیازمند مدیریت دقیق و سیاست‌گذاری هوشمندانه است.
اعزام نیروی کار به خارج از کشور، منبع قابل توجهی برای ورود ارز به اقتصاد ایران فراهم کرده است. کارگران ایرانی با ارسال حواله‌های ارزی، به بهبود تراز پرداخت‌ها و تقویت ذخایر ارزی کشور کمک می‌کنند. علاوه بر این، تجربه کاری در بازارهای بین‌المللی، فرصتی برای کسب مهارت‌های جدید و انتقال دانش و فناوری به داخل کشور ایجاد می‌کند. این امر می‌تواند در بلندمدت به ارتقای کیفیت نیروی انسانی و توسعه صنایع داخلی منجر شود.
مهاجرت نیروی کار، به‌ویژه برای کارگرانی که خانواده‌های خود را ترک می‌کنند، می‌تواند به مشکلات روانی و اجتماعی منجر شود. مواجهه با فرهنگ‌ها و نظام‌های کاری متفاوت، چالش‌هایی مانند انزوای اجتماعی و استرس را به دنبال دارد. همچنین، عدم آشنایی با قوانین محلی و حقوق کاری در کشورهای مقصد، خطر سوءاستفاده و مشکلات حقوقی را افزایش می‌دهد.
مهاجرت نیروی کار ماهر می‌تواند به کاهش متخصصان در برخی حوزه‌های کلیدی منجر شود. این موضوع، رشد صنایع و فناوری داخلی را کند کرده و سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده در آموزش نیروی انسانی را به هدر می‌دهد. با این حال، بازگشت کارگران با تجربه می‌تواند به انتقال دانش و بهبود بهره‌وری کمک کند، مشروط بر اینکه شرایط بازگشت مناسب فراهم شود.
به گزارش سید مالک حسینی، معاون توسعه کارآفرینی و اشتغال وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، از ابتدای فروردین تا ۱۵ تیرماه ۱۴۰۴، بیش از ۱۰۵۶ نیروی کار ایرانی از طریق کاریابی‌های رسمی به خارج از کشور اعزام شده‌اند. همچنین، ۱۴۷۴ گواهی اشتغال برای ایرانیان شاغل در خارج صادر شده است. در همین بازه زمانی، حدود ۵۸ هزار کارجو درخواست کار ثبت کرده و بیش از ۱۰۲ هزار نفر از طریق کاریابی‌ها به بازار کار داخلی و خارجی متصل شده‌اند.
برای بهره‌مندی از فرصت‌های اعزام نیروی کار و کاهش پیامدهای منفی آن، سیاست‌گذاری‌های جامع ضروری است. برخی از راهکارهای پیشنهادی عبارتند از:
۱. حمایت حقوقی و رفاهی: ارائه آموزش‌های حقوقی، پیگیری شکایات و تضمین دسترسی به خدمات درمانی و اجتماعی در کشورهای مقصد.
۲. ایجاد بانک اطلاعاتی: ثبت دقیق اطلاعات نیروی کار مهاجر برای مدیریت بهتر و برنامه‌ریزی دقیق‌تر.
۳. تشویق بازگشت متخصصان: ارائه تسهیلات و فرصت‌های شغلی جذاب برای بازگشت کارگران ماهر.
۴. آموزش‌های تخصصی: توسعه برنامه‌های آموزشی متناسب با نیازهای بازارهای جهانی و داخلی.
۵. ارتقای آگاهی اجتماعی: ترویج فرهنگ حمایت از نیروی کار و افزایش آگاهی درباره چالش‌ها و فرصت‌های مهاجرت کاری.
اعزام نیروی کار ایرانی به خارج، اگر با سیاست‌گذاری‌های هوشمندانه همراه شود، می‌تواند به فرصتی برای توسعه اقتصادی و اجتماعی تبدیل شود. حمایت‌های قانونی، فرهنگی و اقتصادی از کارگران مهاجر، نه‌تنها پیامدهای منفی این روند را کاهش می‌دهد، بلکه به ارزآوری، انتقال فناوری و ارتقای بهره‌وری در داخل کشور کمک می‌کند. آینده این پدیده به توانایی ایران در ایجاد زیرساخت‌ها و سیاست‌های مناسب بستگی دارد.
