افزایش قیمت مصالح ساختمانی، دستمزد کارگران و هزینه‌های حمل‌ونقل، باعث شده تا اجرای پروژه‌ها با تأخیر و گاه توقف همراه شود. از سوی دیگر، رکود سنگین بازار مسکن و افت قدرت خرید عمومی، بسیاری از پیمانکاران را نسبت به بازگشت سرمایه‌هایشان مردد کرده است. در چنین شرایطی، دولت نیز به دلیل فشارهای اقتصادی و کسری بودجه، قادر به تأمین کامل منابع لازم برای تکمیل پروژه‌ها نیست و همین موضوع نگرانی‌ها را تشدید کرده است.
برای بسیاری از متقاضیان، این وضعیت یادآور تجربه‌های تلخ طرح‌های نیمه‌کاره گذشته است؛ طرح‌هایی که سال‌ها طول کشید تا بخشی از آن‌ها به بهره‌برداری برسد یا هرگز تکمیل نشدند. نگرانی عمده این افراد نه فقط درباره زمان تحویل واحدها بلکه درباره کیفیت ساخت، هزینه‌های نهایی و احتمال افزایش تعهدات مالی‌شان است؛ چرا که بعضی از سازندگان به دنبال بازنگری در قراردادها و افزایش سهم آورده متقاضیان هستند.
از سوی دیگر، نبود اطلاع‌رسانی شفاف و دقیق از سوی نهادهای مجری طرح، فضا را برای شایعه‌سازی و نااطمینانی بیشتر فراهم کرده است. متقاضیان سردرگم نمی‌دانند که پروژه‌ها در چه مرحله‌ای هستند، چه زمانی تکمیل می‌شوند و آیا اصولاً امکان تحویل در افق زمانی اعلام‌شده وجود دارد یا نه. همین ابهامات، فضای روانی منفی در میان مردم ایجاد کرده که حتی برخی را به انصراف از طرح سوق داده است.
در مجموع، طرحی که قرار بود خانه‌دار شدن طبقات متوسط و ضعیف را تسهیل کند، اکنون به کلافی سردرگم بدل شده است. اگرچه هدف‌گذاری اولیه این پروژه قابل دفاع بود، اما در شرایط فعلی، تنها با تزریق منابع پایدار، شفاف‌سازی فرآیندها، و نظارت دقیق می‌توان امید را به متقاضیان بازگرداند. در غیر این صورت، نه‌تنها اعتماد عمومی آسیب می‌بیند، بلکه بحران مسکن در سال‌های آینده نیز عمیق‌تر خواهد شد.
براساس آمار وزارت راه و شهرسازی حدود ۲۴۵ هزار واحد نهضت ملی مسکن برای سه دهک پردرآمد در حال ساخت است، یعنی تقریبا ۵۰ هزار واحد بیشتر از سه دهک کم‌درآمد.
طبق آخرین آمار وزارت راه و شهرسازی تا پایان تیرماه امسال حدود ۲۴۵ هزار واحد از واحدهای حمایتی طرح نهضت ملی مسکن یعنی چیزی حدود ۳۰ درصد از کل پروژه‌ها برای سه دهک پردرآمد جامعه در حال ساخت است.
بر این اساس برای دهک درآمد هشت ۸۹ هزار واحد معادل ۱۱ درصد کل پروژه‌ها، برای دهک ۹ معادل حدود ۸۵ هزار واحد معادل ۱۰ درصد و برای دهک ۱۱۰ حدود ۷۰ هزار یعنی ۹ درصد مسکن حمایتی در زمین‌های ۹۹ ساله دولتی در حال ساخت است.
اما در سمت دیگر ماجرا، سهم دهک اول به‌عنوان کم‌درآمدترین و ضعیف‌ترین قشر جامعه از نهضت ملی مسکن و پروژه‌های حمایتی دولت فقط ۴.۸ درصد است.
برای دهک دوم ۹ درصد و برای دهک سوم هم حدود ۱۱ درصد واحد مسکونی در حال ساخت است.
در مجموع حدود ۱۹۷ هزار واحد مسکونی حمایتی برای سه دهک پایین درآمدی جامعه در حال ساخت است، حدود ۴۰ هزار واحد کمتر از واحدهای دهک‌های پردرآمد.
در مجموع، وضعیت فعلی طرح نهضت ملی مسکن در دوره پساجنگ، به خوبی نشان می‌دهد که بدون برنامه‌ریزی دقیق مالی و اجرایی، حتی بزرگ‌ترین پروژه‌های اجتماعی نیز ممکن است به بلاتکلیفی و بی‌اعتمادی عمومی منجر شوند. رکود بازار، افزایش هزینه‌ها، نبود زیرساخت اجرایی و اطلاع‌رسانی ضعیف، همگی به عواملی بدل شده‌اند که این طرح را از مسیر اصلی خود دور کرده‌اند و متقاضیان را در وضعیت تعلیق و نگرانی قرار داده‌اند.
برای احیای اعتماد عمومی و بازگشت امید به پروژه، لازم است دولت ضمن اولویت‌دهی به تکمیل واحدهای نیمه‌کاره، راهکارهای فوری برای تأمین منابع و تثبیت روند ساخت‌وساز ارائه دهد. همچنین، ایجاد سازوکارهای شفاف برای پاسخگویی به مردم و نظارت دقیق بر عملکرد پیمانکاران، می‌تواند گامی مهم در جهت جلوگیری از تعمیق بحران و احیای هدف اولیه طرح، یعنی خانه‌دار شدن اقشار کم‌درآمد، باشد.
