همشهری آنلاین - محمد سرابی: در روزهای داغ، کارتن‌خواب‌ها زندگی روزانه را به زندگی شبانه تبدیل کرده‌اند. وقتی تیغ خورشید از روی شهر کنار می‌رود و چند ساعتی از غروب می‌گذرد، می‌شود کارتن‌خواب‌ها را در «پاتوق‌ها» پیدا کرد، جایی که زندگی شبانه جریان دارد.

پاتوق کارتن‌خوابی تابستانی

اطراف میدان شوش، اطراف بزرگراه آزادگان و خلازیر و اطراف دره فرحزاد سه مرکز اصلی تجمع کارتن‌خواب‌ها در تهران است مخصوصا پارک‌ها و نقاطی که خنک‌تر هستند. در شمال شهر و در گودهای محله‌های قدیمی شهر می‌شود این پارک‌ها را پیدا کرد. زمستان‌ها باید جایی سرپناه ساخت و آتش روشن کرد اما تابستان‌ها فضای سبز پناهگاه کارتن‌خواب‌ها می‌شود.

البته گرمخانه‌های شهرداری در این فصل هم باز است اما آن‌ها که در سرمای زمستان به گرمخانه‌ نمی‌روند تابستان‌ها هم از این کار خودداری می‌کنند امیر می‌گوید: «در تمام مکان‌های اقامتی، مصرف مواد مخدر ممنوع است. ترس از خماری باعث می‌شود معتاد از رفتن به آن‌ها خودداری ‌کند.»

نذر هر هفته

گروه مردمی «طلوع بی‌نشان‌ها» مدت‌ها است بین کارتن‌خواب‌ها غذا توزیع می‌کند و هرکس را که داوطلب بهبود باشد در خوابگاه‌های خود پناه می‌دهد.

این گروه برنامه هفتگی ثابت دارد. خیران و اعضا، هزینه پخت غذا را تامین می‌کنند و هر سه‌شنبه ۱۲۰۰ پرس غذا - درست شبیه غذای نذری هیات ها - بسته‌بندی می‌شود تا در شهر توزیع شود. ساعت ۹ شب در ساختمان «سرای ۱۹» خیابان مولوی، ظرف‌ها آماده توزیع است. اکبر رجبی معروف به «عمو اکبر» قبل از حرکت برای اعضا گروه صحبت می‌کند. او می‌گوید: «یادتان باشد که کارتن خواب قبلا همه چیز از شغل و خانواده تا احترام و افتخار داشته است. ما هم وقتی به آن‌ها کمک می‌کنم باید مراقب باشیم و فراموش نکنیم که خدا دست ما را گرفته است تا مددکار باشیم.»

زمستان‌ها اعضای گروه تلاش می‌کنند غذا را سریع پخش کنند تا سرد نشود اما در مردادماه وقت بیشتر است. در مقابل، تابستان‌ باید بیشتر از بسته‌های غذا، بطری آب معدنی برای کارتن‌خواب‌های تشنه برد. همه این‌ها، گوشه حیاط ساختمان طلوع چیده‌ شده است. برخی از بهبودیافتگان قدیمی و مددجویان جدید برای بقیه صحبت می‌کنند و از تجربیات خودشان می‌گویند.

یک بطری آب معدنی

کارتن‌خواب‌هایی که برای گرفتن غذا می‌آیند می‌توانند همان شب همراه اعضای گروه به یکی از سراها (خوابگاه‌ها) ‌ بروند. زمستان‌ها تعداد کسانی که به سرا پناه می‌آورند کمی بیشتر است اما تابستان هم می‌شود آن‌ها را جذب کرد. برخی از اعضای این گروه در گذشته کارتن‌خواب بودند. آن‌ها که «بهبود یافته» ‌ هستند، درد بی‌سروسامانی را بهتر درک می‌کنند.

«امین» یکی از بهبودیافتگان قدیمی است که اکنون وظیفه جذب مددجویان را به عهده دارد. او می‌گوید: «تصور نکنید که همیشه در تابستان می‌شود از آبخوری‌های شهر آب نوشید و از شر گرما خلاص شد. گرمای تابستانی به شدت بدن را ضعیف می‌کند. من به یاد دارم که دراوج تشنگی، از خیابان مولوی تا بزرگراه آهنگ را به دنبال آب طی کردم. آدم‌های عادی در این موقع یک بطری آب معدنی می‌خرند اما کارتن‌خواب پولی برای این کار ندارد و به خاطر شکل ظاهری‌اش هم وارد مغازه‌ها نمی‌شود.» ساعت ۱۰ شب کاروان خودروها که هر کدام چند بسته غذای نذری و آب معدنی خنک دارند، حرکت می‌کنند.

بیشتر بخوانید: آدامس اعتیادآور

گود باغ آذری

کوچه‌های پیچ در پیچ جنوب خیابان مولوی پر از خانه‌های فرسوده قدیمی و ساختمان‌های نوساز چند طبقه است. هرچه از شب می‌گذرد کوچه‌ها خلوت‌تر می‌شود. کاروان به پارکی در محله باغ آذری می‌رسد که محل تجمع شبانه بی خانمان ها در فصل تابستان است. پارک از سطح خیابان پایین‌تر است و در گودی آن جمعیت زیادی زیر روشنایی نورافکن‌ اصلی جمع شده‌اند. اینجا هوا کمی خنک‌تر است.

کارتن‌خواب‌ها برای گرفتن غذا جمع می‌شوند. اعضای گروه طلوع شروع به صحبت با آن‌ها می‌کنند. «بهاره» می‌گوید: «یک بار که آمده بودیم گفتند یک نفر از ۳ روز قبل تکان نخورده است. دیدیم گرمای شدید هوا باعث شده است که بی‌حال شود و چون کسی هم به او توجهی نکرده بود تقریبا در حالت بیهوشی قرار داشت. خوشبختانه با کمک بقیه توانستیم او را نجات دهیم و گرنه فاصله زیادی با مرگ نداشت.»

بیشتر بخوانید: نمی‌شود زیر باد کولر از مشکلات جامعه حرف بزنیم

حمام و خوشبوکننده

جمعیت طلوع بی‌نشان‌ها نزدیک ۲۰ مرکز دارد. سرای امید محل اقامت مردان و سرای مهر محل اقامت زنان است. سرای فرشته‌ها به دختربچه‌ها، سرای نور و سرای بیست به پسربچه‌ها اختصاص داد. گاهی تا ۴۰۰ نفر در مجموع این ساختمان‌ها اقامت دارند. زمستان‌ها، گرمای اقامت‌گاه و تابستان‌ها امکاناتی مثل حمام باعث جذب کارتن‌خواب‌ها به مسیر بهبودی می‌شود.

نزدیک نیمی از اعضای گروه طلوع زن هستند و می‌توانند با زنان بی‌سرپناه ارتباط بهتری داشته باشند. یکی از آن‌ها چند بسته خوشبو کننده و ضد عرق با خود آورده است. یکی را از کیسه بیرون می‌آورد و همراه ظرف غذا به زن کارتن‌خوابی می‌دهد. فصل تابستان است و این هدیه‌ها توجه مددجویان بی‌سرپناه را جلب می‌کند شاید بتوان چند نفر از آن‌ها را جذب کرد و از خیابان‌های داغ برای نجات و ترک اعتیاد بیرون کشید. ساعت ۱۲ شب، بطری‌های آب معدنی خنک زودتر از غذا تمام می‌شود. این هم یکی از قصه های کارتن‌خوابی در فصل تابستان است.

بیشتر بخوانید: اعتیاد، پیامد دوپینگ!