به گزارش سرویس جهان مشرق، رسانه‌های اسپانیایی می گویند که مادرید قصد دارد برنامه‌ی خرید جنگنده‌های مخفی‌کار آمریکایی را کنار بگذارد. این جدیدترین قطعه از پازل افت چشمگیر محبوبیت هواپیمای جنگی آمریکایی F-۳۵ در بازار خریدهای نظامی است.

طبق گزارش روزنامه اسپانیاییEl País ، جنگنده‌ی اف-۳۵ آذرخش ۲ شرکت آمریکایی لاکهید مارتین ممکن است آماده‌ی یک شکست دیگر باشد، زیرا اسپانیا برنامه‌های خرید نسل پنجم هواپیماهای مخفی‌کار را کنار گذاشته است.

بر اساس این گزارش، اسپانیا در بودجه سال ۲۰۲۳ خود حدود ۶.۲۵ میلیارد یورو یا ۷.۲۴ میلیارد دلار برای خرید جنگنده های جدید اختصاص داده است. با این حال، قصد دولت اسپانیا برای استفاده از بخش عمده‌ی ۱۰.۵ میلیارد یورو اضافی بودجه دفاعی این کشور برای امور دفاعی اروپا در سال جاری، خرید هواپیماهای مخفی‌کار آمریکایی را تقریبا غیرممکن کرده است.

به طور خاص، این تحول در میانه‌ی این نگرانی رخ می دهد که تغییرات احتمالی سیاست ایالات متحده تحت دولت دونالد ترامپ، اروپا را به آماده‌سازی برای سناریوهایی که در آن‌ها ممکن است حمایت نظامی ایالات متحده کاهش یابد، سوق داده است. این نگرانی باعث شده که در اروپا تقاضای افزایش خودکفایی و خرید تجهیزات اروپایی برای کاهش وابستگی به واشنگتن بالا برود.

علاوه بر این، تنش‌ها روابط آمریکا و اسپانیا را به لرزه انداخته است. دولت ترامپ متحدان ناتو را با سیاست افزایش هزینه‌کرد دفاعی خود به میزان ۵ درصد از تولید ناخالص داخلی هر یک از اعضا{که افزایش قابل توجهی نسبت به هدف‌گذاری ۲ درصدی قبلی است، تحت فشار قرار داده است.

اسپانیا به رهبری نخست وزیر پدرو سانچز، با اشاره به ناسازگاری این سیاست با دولت رفاه و اولویت‌های اقتصادی خود، در برابر این امر مقاومت کرد. این موضع به شدت توسط ترامپ مورد انتقاد قرار گرفت، که همچنین تهدید به اعمال تعرفه‌های اضافی بر کالاهای مادرید کرد. اعتقاد بر این است که تمایل اسپانیا به گزینه‌های دفاعی اروپایی با هدف تقویت پایگاه صنعتی آن است و مطابق با درخواست بزرگ‌ترِ سانچز برای استقلال دفاعی اتحادیه اروپا است که با خواسته های ایالات متحده در زمینه افزایش سهم هر کشور اروپایی در بودجه دفاعی ناتو، در تضاد است.

این اولین باری نیست که اسپانیا اف ۳۵ را رد می کند. به عنوان مثال، در سال ۲۰۲۱، گزارش هایی منتشر شد که اسپانیا در حال ارزیابی خرید ۵۰ فروند F-۳۵ است که شامل ۲۵ مدل F-۳۵A برای نیروی هوایی اسپانیا برای جایگزینی بوئینگ F/A-۱۸ هورنت و ۲۵ مدل F-۳۵B برای نیروی دریایی اسپانیا برای جایگزینی هواپیماهای av-۸B Harrier II می شد. با این حال، تا نوامبر ۲۰۲۳، وزارت دفاع اسپانیا اعلام کرد که هیچ برنامه ای برای خرید F-۳۵ ندارد و در عوض بر جنگنده تایفون یورو فایتر تمرکز دارد.

با خروج F-۳۵ از معادله، دو گزینه مقابل اسپانیا برای تقویت موجودی خود باقی مانده است: نسل ۴.۵ یوروفایتر تایفون و نسل ششم سیستم هوایی جنگی آینده (FCAS) که در حال حاضر در حال ساخت است.

این کشور به عنوان یکی از چهار عضو کنسرسیوم یورو فایتر، در دسامبر ۲۰۲۴ قرارداد ۲۵ یورو فایتر اضافی را تحت برنامه هالکون II امضا کرد. این سفارش شامل تحویل ۲۱ هواپیمای تک نفره و چهار هواپیمای دو نفره Eurofighter برای جایگزینی بخشی از ناوگان F-۱۸ است که توسط نیروی هوایی و فضایی اسپانیا اداره می شود. این باعث می شود ناوگان یوروفایتر اسپانیا به ۱۱۵ هواپیما برسد. مشخص نیست که آیا این کشور به این زودی به دنبال سفارش دیگری برای هواپیما است یا نه.

اسپانیا همچنین در حال ساخت نسل بعدی هواپیماهای سیستم هوایی جنگی آینده (FCAS) همراه با فرانسه و آلمان است. با این حال، این همکاری به دلیل اختلاف نظر در مورد اشتراک بار کاری، به مشکل خورده است. در گروه FCAS ، «ایرباس» مسئول طراحی هواپیماهای بدون سرنشین از راه دور "loyal wingman" ، قابلیت های جدید ابری و فناوری مخفی‌کاری است، در حالی که «داسو» مسئول هواپیمای جنگنده جدید است. «سَفران» در حال توسعه یک موتور جت جدید برای این جنگنده است ، در حالی که شرکت «ایندرا»ی اسپانیا مسئول سیستم‌های حس‌گر است.

به طور خاص، تولید کننده گزارش شده است که شرکت هواپیماسازی فرانسوی داسو می خواهد ۸۰ ٪ از کارگاه را در کنترل بگیرد و جنگنده نسل بعدی (NGF) را که در مرکز FCAS است، بسازد.

آلمان که توسط ایرباس نمایندگی می شود، حاضر نیست به داسو اجازه دهد سهم مدیریتی را در اختیار بگیرد، که به نفع پیمانکار فرانسوی است و برای صنعت آلمان جای مانور کمی باقی می ماند. سه ذینفع تلاش کرده‌اند تا این توافق را عملی کنند ، اما اختلافات همچنان بوجود می آیند، که باعث تاخیر در توسعه و عقب انداختن تاریخ فعال‌سازس آن، تقریبا به مدت یک دهه، می شود.

این هواپیما بعید است که زودتر از سال ۲۰۴۰ عملیاتی شود و برای همه ذینفعان چاره‌ای جز افزایش ناوگان خود با گزینه‌های دیگر باقی نمی گذارد. در حالی که فرانسه در حال کار بر روی یک نوع f۵ پیشرفته‌تر و به-روزتر از رافال است، آلمان قبلا علاوه بر خرید یوروفایترز، برای F-۳۵ آمریکایی سفارش داده است. اسپانیا، پس از کنار گذاشتن برنامه‌های F-۳۵ ، انتخاب زیادی ندارد.

یک شکست دیگر برای اف-۳۵

گزارش شده که اسپانیا از خرید F-۳۵ خودداری کرده است و این امر، پس از تصمیم مشابهی است که پرتغال گرفته است. شایعات بر این مبنی است که دلیل اصلی این پاپس کشیدن، مساله‌ی "kill switch"(دکمه‌ی مرگ-منظور این است که کمپانی سازنده وسیله نقلیه با یک دکمه می تواند کل آن را از کار بیاندازد) است و نگرانی‌هایی بر این مبنا که هر ناوگان F-۳۵ به سرعت بدون دسترسی به شبکه‌های تعمیر و نگهداری، تدارکات و سیستم‌های رایانه‌ای تحت کنترل آمریکا، بی‌اثر می شود و به طور غیرمستقیم کنترل عملیات هر F-۳۵ را که در خدمت هر کشوری است، به آمریکا می دهد.

پرتغال در ماه مارس اعلام کرد که در حال تجدیدنظر در برنامه‌های خود برای خرید جنگنده مخفی‌کار نسل پنجم F-۳۵ Lightning II و در حال بررسی یک جایگزین اروپایی است.

وزیر دفاع پرتغال، نونو ملو، در گفتگویی در ماه مارس گفت:

"ما نمی توانیم محیط ژئوپلیتیک را در انتخاب‌های خود نادیده بگیریم. موضع اخیر ایالات متحده در زمینه ناتو ... باید ما را به اندیشیدن به بهترین گزینه‌ها سوق دهد، زیرا قابل پیش‌بینی بودن متحدان ما، یک دارایی بزرگ‌تر برای در نظر گرفتن است."

او افزود:

" جهان تغییر کرده است و این متحد ما می تواند محدودیت‌هایی را برای استفاده، نگهداری، اجزاء و هر چیزی ایجاد کند که با اطمینان از این که هواپیما در تمام سناریوها، عملیاتی می شود و مورد استفاده قرار می گیرد، مرتبط است."

او بدون ارائه جزئیات خاص، گفت که "گزینه‌های مختلفی وجود دارد که باید در نظر گرفته شود، به ویژه در زمینه تولید اروپایی."

به طور جداگانه، برنامه کانادا برای خرید جت‌های جنگنده F-۳۵ نیز در حال بازاندیشی است، در حالی که دولت قصد دارد درباره‌ی این که آیا با خرید کامل ۸۸ جت (علاوه بر ۱۶ مورد که پول آن پرداخت شده است) موافقت کند، تصمیم بگیرد. این تصمیم از سوی مارک کارنی، نخست وزیر کانادا در اوایل سال جاری میلادی اعلام شد، زمانی که دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا تعرفه‌‎های بی‌سابقه ای را بر کانادا اعمال کرد و بارها خواستار تبدیل این کشور به ایالت ۵۱ آمریکا شد.

کارنی همچنین اعلام کرد که نیروی هوایی کانادا به دنبال جایگزین‌های جنگنده F-۳۵ به ویژه در اروپا خواهد بود. علاوه بر تنش‌های سیاسی موجود، گزارش جدیدی از حسابرس کل کانادا، کارن هوگان، اعلام کرد که خرید برنامه ریزی شده ۸۸ جنگنده F-۳۵A توسط کانادا با چالش‌های زیادی روبرو است: افزایش هزینه‌ها، کمبود زیرساخت‌های حیاتی و کمبود خلبانان آموزش دیده.

در همین حال، گزارش‌های اخیر نشان می دهد که هند نیز اعلام کرده است که علاقه ای به خرید F-۳۵ ندارد، پیشنهاد خریدی که به صورت شفاهی توسط ترامپ در فوریه ۲۰۲۵ ارائه شد.

جدای از این، ایالات متحده خود خرید F-۳۵ Lightning II را کاهش داده است. نیروی هوایی پیشنهاد کاهش قابل‌توجهی را برای سال ۲۰۲۶ را داده است، یعنی برنامه‌ریزی برای خرید تنها ۲۴ فروند F-۳۵a. این اقدام نشان‌دهنده نگرانی‌ها در مورد هزینه‌ها است که توسط کهنه‌سربازان و چندین مقام آمریکایی مورد انتقاد قرار گرفته است.

با این حال، این تحولات باعث ضربه بزرگی به شهرت F-۳۵ شده است، که محبوب‌ترین هواپیما برای صادرکنندگان تا سال گذشته بود. علاوه بر این، همه این تصمیماتِ به هم پیوسته منجر به یک مشکل بزرگ برای لاکهید مارتین شده است، که اخیرا قرارداد «نسل بعدی برتری هواییی» (NGAD) را در رقابت با شرکت بوئینگ از دست داده است.