حتما می‌دانید ریپل (XRP) یک ارز پیگیرگریز (Privacy coin) است اما آیا تراکنش‌های ریپل کاملا خصوصی هستند؟ اگر فکر می‌کنید فعالیت‌های مالی شما در شبکه ریپل کاملا مخفی است، خواندن این مطلب شما را شگفت‌زده خواهد کرد. در این مقاله بررسی می‌کنیم که آیا ریپل قابل ردیابی است؟ همچنین در مورد شفافیت در شبکه ریپل صحبت می‌کنیم و اینکه چرا این ویژگی مهم‌ترین چیزی است که هر سرمایه‌گذار این ارز باید بداند.
قبل از تمرکز بر روی ریپل، ضروری است که پایه و اساس مفهوم ردیابی در اکوسیستم بلاک چین (Blockchain) را درک کنیم. این مفهوم اغلب با ناشناس بودن اشتباه گرفته می‌شود و درک این تفاوت، کلید اصلی فهم موضوع است.
تصور کنید هر تراکنش بانکی که انجام می‌دهید، در یک دفتر شیشه‌ای غول‌پیکر در میدان اصلی شهر ثبت شود. همه می‌توانند ببینند که مبلغی از حساب شماره ۱۲۳ به حساب شماره ۱۵۲ منتقل شده است. این دفتر شیشه‌ای، همان بلاک چین عمومی است.
همه تراکنش‌ها را می‌بینند، اما کسی نمی‌داند که حساب شماره ۱۲۳ متعلق به شماست، مگر اینکه خودتان این موضوع را فاش کنید. این مفهوم نام مستعار بودن (Pseudonymity) است. شما با یک نام مستعار (آدرس کیف پولتان) فعالیت می‌کنید. ریپل و بیت کوین دقیقا اینگونه عمل می‌کنند.
حالا ارز دیجیتالی مانند مونرو (Monero) را تصور کنید. در این حالت، نه تنها نام صاحب حساب مخفی است، بلکه خود دفتر نیز از جوهر نامریی ساخته شده است. ناظران بیرونی نمی‌توانند ببینند چه کسی به چه کسی پول فرستاده و مبلغ آن چقدر بوده است. این ناشناس بودن (Anonymity) واقعی است.
چرا بلاک چین‌های عمومی مانند ایکسآرپی لجر (XRP Ledger) شفافیت را انتخاب کرده‌اند؟ زیرا این شفافیت برای امنیت و اعتماد ضروری است. برای درک بهتر کارکرد این شبکه پیشنهاد می‌کنیم مقاله ریپل چیست را بخوانید. در این شبکه هر شرکت‌کننده در شبکه باید بتواند به طور مستقل تایید کند که هیچ‌کس دوبار یک پول را خرج نمی‌کند (مشکل Double-Spending). این شفافیت، تضمین می‌کند که همه بر روی یک تاریخچه واحد از تراکنش‌ها توافق دارند.
تحلیلگران برای دنبال کردن تراکنش‌ها در بلاک چین از سه رویکرد اصلی استفاده می‌کنند:
ردیابی تراکنش (Transaction Tracking) پایه‌ای‌ترین سطح در ردیابی است. فرض کنید شما ۱۰۰ واحد XRP به یک فروشگاه آنلاین ارسال کرده‌اید. با داشتن شناسه تراکنش (Transaction Hash) که مانند شماره رسید یا کد رهگیری پستی عمل می‌کند، می‌توانید در یک کاوشگر بلاک چین (Blockchain Explorer) آن تراکنش خاص را ردیابی و تایید کنید که ۱۰۰ واحد ریپل از آدرس کیف پول (Wallet Address) شما به آدرس کیف پول فروشگاه رسیده است.
ردیابی آدرس (Address Tracking) یک مرحله عمیق‌تر است. تحلیلگران یک آدرس خاص را زیر نظر می‌گیرند و یک پروفایل رفتاری برای آن ایجاد می‌کنند. آنها تمام ورودی‌ها و خروجی‌ها را بررسی می‌کنند: این آدرس معمولا با چه آدرس‌های دیگری تعامل دارد؟ آیا به صرافی‌های بزرگ متصل است؟ آیا به طور منظم مبالغ ثابتی دریافت یا ارسال می‌کند؟ این تحلیل می‌تواند مشخص کند که یک آدرس متعلق به یک فرد، یک صرافی، یا یک نهاد خاص است.
ردیابی الگوها (Pattern Tracking) پیشرفته‌ترین سطح است. تحلیلگران با استفاده از نرم‌افزارهای قدرتمند، به دنبال الگوهای مشکوک در میان هزاران تراکنش می‌گردند. برای مثال، الگویی که در آن یک آدرس بزرگ به طور ناگهانی مقادیر زیادی XRP را به صدها آدرس کوچک و جدید تقسیم می‌کند (معروف به Smurfing) و سپس آن آدرس‌ها وجوه را به یک مقصد واحد ارسال می‌کنند، یک زنگ خطر آشکار برای فعالیت‌های پولشویی است.
خلاصه انواع ردیابی در ارزهای دیجیتال را در جدول زیر مشاهده می‌کنید:
| نوع ردیابی | سطح پیچیدگی | توضیحات | مثال |
|---|---|---|---|
| ردیابی تراکنش | پایه‌ای | پیگیری یک تراکنش خاص با استفاده از شناسه تراکنش (Transaction Hash) | ردیابی ارسال ۱۰۰ واحد XRP به فروشگاه آنلاین با کد رهگیری |
| ردیابی آدرس | متوسط | بررسی پروفایل رفتاری یک آدرس و تعاملاتش | تحلیل الگوی ارسال/دریافت، ارتباط با صرافی‌ها، شناسایی مالک آدرس |
| ردیابی الگوها | پیشرفته | شناسایی الگوهای مشکوک در میان هزاران تراکنش | تشخیص Smurfing (تقسیم وجه به آدرس‌های کوچک) برای پولشویی |
پاسخ کوتاه به این سوال بله است. البته قابلیت ردیابی کامل ریپل، یک نقص یا باگ نیست؛ بلکه یک ویژگی طراحی شده و بنیادین در معماری ایکسآرپی لجر (XRP Ledger) است که توسط شرکت ریپل لبز (Ripple Labs) توسعه یافته است. در ادامه بررسی می‌کنیم که چرا ریپل قابل ردیابی است و در هر تراکنش XRP چه اطلاعاتی موجود است.
ایکسآرپی لجر یک دفتر کل توزیع‌شده (Distributed Ledger) عمومی و غیرمتمرکز است. برخلاف بیت کوین که برای تایید تراکنش‌ها به فرآیند انرژی‌بر ماینینگ متکی است، ایکسآرپی لجر از یک مکانیزم اجماع منحصر به فرد به نام اجماع ریپل (Ripple Consensus) استفاده می‌کند. در این پروتکل، گروهی از سرورهای مستقل و مورد اعتماد به نام تاییدکنندگان (Validators)، تراکنش‌ها را با یکدیگر مقایسه کرده و در عرض ۳ تا ۵ ثانیه به توافق می‌رسند.
برای جلوگیری از تمرکزگرایی و کنترل شبکه توسط یک نهاد، هر شرکت‌کننده می‌تواند لیست سرورهایی که به آنها اعتماد دارد را در فهرست گره‌های منحصربه‌فرد (Unique Node List) خود مشخص کند. نتیجه این فرآیند، یک دفتر کل واحد، امن و کاملا شفاف است که همه می‌توانند به آن دسترسی داشته باشند.
تا اینجا متوجه شدیم که ردیابی ریپل امکان‌پذیر است. سوال بعدی این است که هر تراکنش در XRP Ledger شامل چه اطلاعاتی است؟ در ادامه اطلاعات موجود در هر تراکنش XRP را مشاهده می‌کنید:
تحلیل در ایکسآرپی لجر فراتر از تراکنش‌های ساده است. موجودات (Objects) مختلفی در دفتر کل وجود دارند که هر کدام اطلاعات بسیار مفیدی دارند:
برای ردیابی اطلاعات ارزشمند شبکه ریپل نیازی به دانش فنی پیچیده نیست. ابزارهای ساده‌ای به نام اکسپلورر بلاک چین این کار را برای همه آسان کرده‌اند.
ایکسآرپی اسکن کاوشگر اصلی در XRP Ledger است. این ابزار چیزی فراتر از یک موتور جستجوی ساده است.
کار با آن ساده است، با وارد کردن یک آدرس کیف پول دیجیتال (Digital Wallet)، می‌توانید یک داشبورد کامل از فعالیت‌های آن مشاهده کنید: موجودی فعلی، تاریخچه کامل تراکنش‌ها با جزئیات، توکن‌های نگهداری شده، و حتی NFTها.
با استفاده از ریچ لیست (Rich List) می‌توانید ببینید که توکن‌ها در شبکه چگونه توزیع شده است، که برای تحلیل‌های کلان اقتصادی بسیار مفید است. برای مثال، می‌توانید ببینید که چه درصدی از کل XRP در اختیار ۱۰۰ آدرس برتر است.
نمونه‌ای از این آفر و اطلاعات مربوط به آن را در تصویر زیر مشاهده می‌کنید:
بیت هامپ (Bithomp) رقیب قدرتمند XRPSCAN است و ویژگی‌های منحصر به فرد خود را دارد. یکی از قابلیت‌های برجسته Bithomp، ابزارهای گزارش‌گیری آن است. کاربران می‌توانند گزارش‌های دقیقی از فعالیت‌های یک حساب برای مقاصد مالیاتی یا حسابرسی شخصی تهیه کنند. همچنین، نمایش گرافیکی ارتباطات یک آدرس با دیگران، به درک بصری شبکه تعاملات آن کمک شایانی می‌کند.
ارز حریم خصوصی (Privacy Coin) نوعی ارز دیجیتال است که با هدف اصلی حفظ حریم خصوصی و ناشناس ماندن کاربران طراحی شده است. پرایویسی کوین یا ارز پیگیرگریز از فناوری‌های رمزنگاری پیشرفته برای پنهان کردن هویت فرستنده، گیرنده و مقدار تراکنش استفاده می‌کنند. این ویژگی‌ها باعث می‌شود تا ردیابی جریان پول و فعالیت‌های مالی کاربران برای اشخاص ثالث تقریباً غیرممکن شود و سطح بالایی از محرمانگی را فراهم آورد.
برای درک کامل شفافیت ریپل، باید آن را با دیگر ارزهای حریم خصوصی مقایسه کنیم.
مونرو (XRM) با استفاده از سه فناوری کلیدی، حریم خصوصی را تضمین می‌کند: آدرس‌های مخفی (Stealth Addresses) که برای هر تراکنش یک آدرس یک‌بار مصرف ایجاد می‌کنند، امضاهای حلقوی (Ring Signatures) که هویت فرستنده را در میان گروهی از امضاکنندگان احتمالی پنهان می‌کنند، و RingCT که مبلغ تراکنش را مخفی نگه می‌دارد. این رویکرد چندلایه، ردیابی تراکنش‌های مونرو را تقریبا غیرممکن می‌سازد و تضاد کاملی با دفتر کل کاملا شفاف ریپل دارد.
زی کش (ZEC) رویکردی دوگانه و اختیاری ارائه می‌دهد. این ارز از دو نوع آدرس پشتیبانی می‌کند: آدرس‌های شفاف (t-addresses) که مانند بیت‌کوین عمل می‌کنند و آدرس‌های محافظت‌شده (z-addresses) که با استفاده از فناوری رمزنگاری پیشرفته به نام zk-SNARKs، تمام جزئیات تراکنش را مخفی می‌کنند. کاربران می‌توانند انتخاب کنند که از کدام نوع آدرس استفاده کنند. ریپل این انتخاب را به کاربران خود نمی‌دهد؛ شفافیت در آن اجباری است.
| ویژگی | ریپل (XRP) | مونرو (XMR) | زی کش (ZEC) |
| هدف اصلی | شفافیت کامل در تراکنش‌ها | حفظ حداکثری حریم خصوصی | ارائه حریم خصوصی به صورت اختیاری |
| شفافیت | کاملا شفاف و اجباری | کاملاً خصوصی و غیرقابل ردیابی | انتخابی (دارای آدرس شفاف و خصوصی) |
| فناوری حریم خصوصی | ندارد | آدرس مخفی، امضای حلقوی، RingCT | zk-SNARKs برای آدرس‌های خصوصی |
| مشاهده جزئیات تراکنش | فرستنده، گیرنده و مبلغ کاملاً مشخص است | فرستنده، گیرنده و مبلغ کاملاً مخفی است | بستگی به انتخاب کاربر دارد (می‌تواند شفاف یا مخفی باشد) |
قابلیت ردیابی ریپل به امنیت و مشروعیت اکوسیستم کمک می‌کنند و مزایای زیر را دارد:
با وجود شفافیت، فعالیت‌های مجرمانه و برخی ویژگی‌های فنی، محدودیت‌هایی برای ردیابی ایجاد می‌کنند:
این قابلیت ردیابی تنها یک بحث تئوریک نیست، بلکه کاربردهای حیاتی در دنیای واقعی دارد که امنیت و مشروعیت اکوسیستم را تضمین می‌کند.
بله، بدون هیچ استثنایی. همه تراکنش‌های موفق یا ناموفق که در XRP Ledger ثبت می‌شوند، کاملا عمومی بوده و هر کسی با دسترسی به اینترنت و یک اکسپلورر بلاک چین می‌تواند جزییات کامل آنها را مشاهده کند.
ریپل به هیچ وجه ناشناس نیست، بلکه نام مستعار (Pseudonymous) است. این تمایز بسیار مهم است. آدرس شما هویت واقعی شما را فاش نمی‌کند، اما تمام فعالیت‌های مالی آن آدرس برای همه قابل مشاهده است. ناشناس ماندن شما مشروط به این است که هرگز هویت خود را به آن آدرس پیوند ندهید.
خیر. ساختار XRP Ledger اجازه تراکنش‌های کاملا ناشناس را نمی‌دهد. تنها راه برای این کار، استفاده از سرویس‌های خارجی مانند میکسرها یا پل‌های بین‌زنجیره‌ای است که خود این سرویس‌ها ریسک‌های امنیتی و قانونی قابل توجهی به همراه دارند و اغلب هزینه‌بر هستند.
هر دو کاملا قابل ردیابی هستند. تفاوت اصلی در مدل داده آن‌هاست. مدل حساب‌محور ریپل درک جریان پول بین دو طرف را ساده‌تر می‌کند (شبیه به صورتحساب بانکی). مدل تراکنش خرج نشده بیت کوین کمی پیچیده‌تر است و نیازمند تحلیل خوشه‌ای برای اتصال آدرس‌ها به یک نهاد واحد است. اما در نهایت، هر دو شبکه توسط تحلیلگران رصد می‌شوند.
در پایان این بررسی، به یک نتیجه قطعی می‌رسیم: ریپل (XRP) یک شبکه مالی شفاف و کاملا قابل ردیابی است. این ویژگی، آن را به ابزاری کارآمد برای پرداخت‌های سریع و قانونی تبدیل کرده است، اما همزمان آن را به گزینه‌ای نامناسب برای کسانی که به دنبال حریم خصوصی مالی مطلق هستند، بدل می‌کند. درک این دوگانگی برای هر کسی که با XRP سروکار دارد، حیاتی است.
این شفافیت یک شمشیر دولبه است؛ از یک سو، به جلوگیری از جرایم مالی و افزایش اعتماد در اکوسیستم کمک می‌کند و از سوی دیگر، حریم خصوصی کاربران را محدود می‌سازد. به عنوان یک کاربر، شما باید با آگاهی کامل از این واقعیت، فعالیت‌های خود را مدیریت کنید. همیشه فرض کنید که تراکنش‌های شما توسط شخص دیگری قابل مشاهده است و اقدامات امنیتی لازم را برای محافظت از هویت و دارایی‌های خود انجام دهید.
