بلاتکلیفی سنگین در معاملات بورس
محمدرضا بیک‌زاده‌مقدم، کارشناس بازار سرمایه ضمن ارزیابی وضعیت بازار سهام، به برنامه‌های وزیر اقتصاد پرداخت و گفت: بازار سهام همیشه آینده را می‌خرد؛ اما امروز، آینده با ابهامی سنگین پیش‌روی سرمایه‌گذاران قرار دارد. همه بلاتکلیف‌اند و همین بلاتکلیفی، سایه سنگینی بر معاملات انداخته است. اگر از زاویه نسبت قیمت به سود (P/E) به بازار نگاه کنیم، قیمت‌ها در سطوحی جذاب قرار دارند. حتی امروز می‌توان سهامی با P/E کمتر از سه واحد پیدا کرد که نشان می‌دهد از منظر ارزندگی، بازار در موقعیتی بسیار مناسب ایستاده است.
کارشناس بازار سرمایه، دلایل عدم اقبال سهامداران از بورس را تشریح کرد و گفت: با این حال، اقبال سرمایه‌گذاران به خرید سهام ناچیز است. دلیل آن روشن است: آینده کشور برایشان قابل پیش‌بینی نیست. نگرانی‌ها درباره احتمال ورود به جنگ، ناترازی‌های اقتصادی و مشکلات زیرساختی پابرجاست. تا دیروز بحران برق و گاز دغدغه اصلی بود، اما امسال کم‌آبی هم به فهرست چالش‌ها افزوده شده و شدت گرفته است. بسیاری از شرکت‌ها امروز با کمبود آب دست به گریبان‌اند و این مساله ادامه تولید را برایشان دشوار کرده است.
همه این عوامل، شرایط نابسامان فعلی بازار سرمایه را رقم زده‌اند. در این میان، صحبت‌های اخیر وزیر اقتصاد، بیش از آنکه پاسخی به دغدغه‌های بازار باشد، کلی به نظر می‌رسد. اشاره وی به اصلاح کلی شرایط اقتصاد کشور، حرف تازه‌ای برای بورس نداشت و این برداشت را تقویت کرد که بازار سرمایه، دست‌کم اولویت اول وزیر اقتصاد نیست.
وی افزود: با توجه به نظر وزیر اقتصاد مبنی بر اینکه «به‌تدریج از بازار حمایت می‌کنیم»، این پیام سیگنال قوی و اطمینان‌بخشی به سرمایه‌گذاران منتقل نمی‌کند. در شرایطی که بازار گرفتار پنیک و ابهام است، انتظار می‌رود نهاد ناظر و وزیر امور اقتصادی و دارایی، به‌عنوان طلایه‌دار این مسیر، حمایتی تمام‌قد از بازار داشته باشند. بازار سرمایه نه‌تنها آینه اقتصاد کشور است، بلکه به‌طور مستقیم به رشد و پایداری بنگاه‌های اقتصادی کمک می‌کند.
بورس ارزنده، اما بی‌اعتماد
حسام‌الدین درمیشی، کارشناس بازار سرمایه به ارزیابی وضعیت بازار سهام پرداخت و گفت: به‌رغم آنکه شاخص‌های بنیادی نشان می‌دهد بازار سهام در وضعیت ارزنده‌ای قرار دارد، شرایط فعلی همچنان برای سرمایه‌گذاری مساعد نیست. اگرچه شنبه شاهد یک روز مثبت بودیم ولی روز گذشته، از میان نمادهای بورسی، ۴۷۷ نماد در محدوده منفی و تنها ۱۸۲ نماد مثبت معامله شدند. این در حالی است که نسبت قیمت به سود (P/E) بازار، با حذف داده‌های سال‌های ۹۸ و ۹۹ که شرایط غیرعادی داشتند، اکنون حدود ۷ واحد است، یعنی دو واحد کمتر از میانگین تاریخی ۸.۷۵ تا ۹ است و از نظر قیمت به سود، در سطوح پایینی قرار دارد.
وی افزود: از نظر دلاری نیز بازار در سطحی جذاب قرار گرفته است. ارزش دلاری بورس حدود ۱۰۳میلیارد دلار برآورد می‌شود؛ رقمی که آخرین بار در سال ۹۸ ثبت شده بود، با این تفاوت که از آن زمان تاکنون عرضه‌های اولیه متعددی انجام شده و شرکت‌های زیادی به بازار اضافه شده‌اند. حتی از منظر تکنیکال نیز شاخص کل روی سطح حمایتی ۲میلیون و ۵۵۰ هزار واحد ایستاده است و روی سطوح قیمتی جذابی قرار دارد.
با این حال، همه این نشانه‌های ارزندگی نتوانسته‌اند اعتماد سرمایه‌گذاران را جلب کنند. دلیل آن، به باور من، چیزی فراتر از عوامل فنی یا ناترازی‌های اقتصادی است. وزیر اقتصاد اخیرا مشکلات بازار را به قطعی برق و ناترازی‌ها نسبت دادند، اما حتی صنایعی مانند سیمان که از این ناترازی‌ها متاثرند، پیش‌بینی سودشان برای سال آینده رشد چشم‌گیری دارد. بنابراین افت عمومی بازار نمی‌تواند صرفا به این عوامل محدود شود. بنابراین، نشانه‌های خوبی از بازار سهام مشاهده نمی‌شود.
کارشناس بازار سرمایه به ریسک‌های سیاسی و بی‌اعتمادی فراگیر در بورس پرداخت و گفت: آنچه بازار را بیش از هر چیز تحت فشار گذاشته، بی‌اعتمادی و ریسک‌های سیاسی و نظامی است. موضوعاتی مانند احتمال فعال شدن مکانیسم ماشه و بلاتکلیفی مذاکرات FATF سایه‌ای سنگین بر بازار انداخته است. به نظر می‌رسد که احتمال فعال شدن مکانیسم ماشه بیشتر از عدم فعال شدن آن است، هرچند امیدوارم این پیش‌بینی اشتباه باشد.
در کنار این، زمزمه‌هایی درباره سهام عدالت نیز شنیده می‌شود. اگر خبر خوب وعده‌داده‌شده از سوی مسوولان به معنای فراهم‌شدن امکان فروش سهام عدالت باشد، باید گفت این اتفاق برای بازار چندان خوشایند نیست، چراکه می‌تواند فشار فروش را تشدید کند. البته شاید این خبر برای کلیت جامعه خبر خوبی باشد.
درمیشی ضمن ناکافی دانستن حمایت‌ها، اظهار کرد: وزیر اقتصاد وعده حمایت تدریجی از بازار را داده‌اند، اما تجربه نشان داده است که حمایت‌های جسته‌وگریخته، اثر چندانی ندارد. آن ۶۰ هزار‌میلیارد تومانی که پیش‌تر برای حمایت از بازار مطرح شد، نه‌تنها کافی نبود، بلکه بیشتر به خروج بازیگران بزرگ و حقوقی‌ها منجر شد.
برای بازگشت اعتماد، بازار باید به‌حدی ارزنده شود که سود تقسیمی شرکت‌ها بتواند با بازده سایر بازارها رقابت کند. وقتی سرمایه‌گذار ببیند که خرید یک سهم، در یک یا دو سال، سودی معادل یا بیشتر از سرمایه‌گذاری در طلا یا سایر بازارها به همراه دارد، آنگاه می‌توان به تدریج مقدمات صعود بازار را فراهم کرد. در صورت بازگشت ریسک‌های نظامی، مجددا نگرانی‌ها و صف‌های فروش به بازار سهام بازخواهند گشت. به نظر می‌رسد مجددا گزینه نظامی بازنخواهد گشت، اما بازار گمان می‌کند، این ریسک در آینده محتمل خواهد بود. علاوه بر این ریسک‌های سیاسی، نرخ بهره هم در سطوح بالایی قرار دارد و یکی از دلایل رکود در بازار سهام، بالا بودن هزینه‌های تامین مالی و نرخ‌های بهره است.
وی در پایان به شرایطی اشاره کرد که بازار سهام، صرفا در همان وضعیت به مسیر ثبات بازخواهد گشت: تنها در شرایطی بازار سهام به ثبات بازمی‌گردد که سرمایه‌گذار ببیند که در یک سال آینده، بازدهی سهام، علاوه بر پوشش تورم، بتواند بر بازار طلا هم غلبه کند، در چنین شرایطی، سرمایه‌گذار برای کسب بازدهی بیشتر، بازار سهام را انتخاب خواهد کرد.
