ارزش معاملات یکی از مهم‌ترین نماگرهای فعالیت و پویایی بازار سهام محسوب می‌شود. زمانی که ارزش معاملات در سطوح بالا قرار دارد؛ نشان‌دهنده ورود نقدینگی تازه، افزایش تقاضا و بالا رفتن تمایل سرمایه‌گذاران برای خرید و فروش است؛ شرایطی که معمولا با رونق بازار، رشد قیمت‌ها و بهبود شاخص‌های سهامی مقارن می‌شود. در مقابل، افت ارزش معاملات به سطوح پایین، علامتی از رکود معاملاتی است که می‌تواند ناشی از بی‌اعتمادی، افزایش ریسک‌های سیستماتیک یا جذاب‌تر شدن بازارهای موازی باشد. به بیان ساده، تداوم ارزش معاملات پایین، مثل نبضی است که کند می‌زند؛ حتی اگر شاخص کل نوسان زیادی نداشته باشد، کاهش این متغیر می‌تواند هشداری زودهنگام از احتمال تداوم رکود یا ریزش قیمت‌ها در آینده باشد.
بررسی‌‌‌های آماری گویای این نکته است که در سال ۹۷، میانگین روزانه ارزش معاملات خرد بازار سهام، ۶۱۸میلیارد تومان بوده است. در سال ۹۸، با توجه به بازدهی فوق‌‌‌العاده‌‌‌ای که در نماگرهای سهامی به ثبت رسید، استقبال از بازار سهام افزایش یافت و به طور متوسط روزانه ۲هزار و ۵۸۰میلیارد تومان سهام میان اهالی بازار سهام دادوستد شد. ادامه رشد بازار در پنج‌ماه نخست سال ۹۹، موجب ثبت اعداد و ارقام تاریخی در عجیب‌‌‌ترین سال تاریخ بورس تهران شد. در سال ۹۹، به طور میانگین روزانه ۱۳هزار و ۱۲۹میلیارد تومان میان فعالان بازار سهام دست به دست می‌‌‌شد. پس از ریزش تاریخی بازار سهام در مرداد ۹۹، بورس تهران گرفتار رکود معاملاتی شد و ارزش معاملات این بازار با کاهش محسوسی نسبت به سال ۹۹ همراه شد.
در سال ۱۴۰۰، به طور میانگین روزانه ۴هزار و ۷۴۹میلیارد تومان سهام و حقتقدم میان بورسی‌‌‌ها معامله شد. این روند در سال ۱۴۰۱ نیز تداوم داشت و در این سال نیز معاملات تالار شیشه‌‌‌ای به استثنای ماه پایانی سال، چنگی به دل نمی‌‌‌زد و میانگین روزانه ارزش معاملات در حوالی کانال ۵هزار‌میلیارد تومان قرار گرفت. در سال ۱۴۰۲نیز تغییر خاصی در وضعیت بازار سهام به لحاظ رونق معاملاتی ایجاد نشد و به جز ۴۵ روز معاملاتی ابتدای سال، در ادامه سال بازار گرفتار رکود و فرسایش معاملاتی بود.
در سال ۱۴۰۲ میانگین ۶ هزار و ۸۸۵میلیارد تومانی برای ارزش معاملات روزانه در بازار سهام به ثبت رسید. شاید برخی به اشتباه رشد ۴۰درصدی ارزش معاملات روزانه در بازار سهام در سال ۱۴۰۲را به عنوان سیگنالی از رونق معاملاتی تفسیر کنند که این موضوع درست نیست؛ افزایش ریالی ارزش معاملات در سال ۱۴۰۲ به دلیل رشد ۴۷درصدی میانگین قیمت دلار در این سال رخ داد و به لحاظ ثبت بازدهی در نماگرهای سهامی در سال ۱۴۰۲، بازار عملا توفیق خاصی نداشت که موجب افزایش استقبال از بازار و صعود ارزش معاملات شود.
در سال ۱۴۰۳، در بازار سهام روزانه ۵هزار و ۹۰۹میلیارد تومان سهام، حقتقدم و واحد صندوق سهامی میان خریداران و فروشندگان دست به دست شد. با وجود رشد ۳۰درصدی میانگین قیمت اسکناس آمریکایی در سال ۱۴۰۳، ارزش معاملات خرد بازار نسبت به سال ۱۴۰۲، با کاهش ۱۴درصدی همراه شد که این موضوع نشانگر این نکته است که اوضاع در زمینه ارزش معاملات و رونق در تالار شیشه‌‌‌ای نسبت به سال ۱۴۰۲نیز بدتر و بغرنج‌‌‌تر بوده است. در سال جاری نیز، تا پایان معاملات روز گذشته، میانگین ارزش معاملات بازار به ۱۰ هزار و ۲۴۴میلیارد تومان رسیده است؛ با این که میانگین ارزش معاملات نسبت به سال قبل رشد قابل‌توجهی داشته؛ اما بخش اعظم این رشد از محل رونق معاملاتی بازار نبوده و افت ارزش ریال در این اثنا نقش اصلی را بازی کرده است.
با این که ارزش ریالی معاملات در سال جاری در قیاس با سال قبل افزایش پیدا کرده؛ اما اوضاع این فاکتور بعد از جنگ تحمیلی ۱۲روزه بسیار متفاوت بوده است. همان‌طور که عنوان شد؛ در ۲۶روز معاملاتی اخیر، ارزش معاملات خرد بازار سهام در سطوحی کمتر از ۱۰همت تثبیت شده است. میانگین این دوره، حدود ۵هزار و ۸۸۳میلیارد تومان بوده؛ رقمی که در مقایسه با میانگین ۱۰هزار و ۲۴۴میلیارد تومانی از ابتدای سال، به روشنی از افت محسوس ارزش دادوستدها حکایت دارد. بعد از جنگ، کسب و کارها در حالت رکود قرار گرفته‌اند و شنیده‌ها حاکی از کاهش مشتریان بنگاه‌ها و واحدهای تولیدی و خدماتی در زمینه‌های مختلف است.
بورس تهران نیز به عنوان یک بازار مولد که کشمکش سیاسی و نظامی بر آن اثر منفی دارد؛ پس از جنگ در مسیر نزولی قرار گرفته است. افت شاخص‌های سهامی با خروج پول حقیقی و افت ارزش معاملات همراه شده است.
در واقع تا زمانی که چشم‌انداز مسائل سیاسی مشخص‌تر از برهه کنونی نباشد؛ بازار سهام با استقبال از سوی حقیقی‌ها همراه نخواهد شد و ارزش معاملات بازار در سطوح پایین باقی خواهد ماند. بورس از قله اواخر اردیبهشت ماه امسال، بیش از ۲۰درصد افت را به ثبت رسانده است و این موضوع به روند خروج پول از بازار سرعت بخشیده است. در این بین با توجه به فعل و انفعالات سیاسی و کشمکش‌هایی که اتفاق افتاد، مجددا بازار ارز، طلا و سکه با رشد همراه شده است و بخشی از سرمایه‌های خرد خارج‌شده از بورس، راهی این بازارها شده است. از سوی دیگر، صندوق‌های درآمد ثابت نیز میزبان بخشی از پول‌های خارج‌شده از بازار سهام بوده‌اند.
