در پی جنگ ایران و اسرائیل، مقامات کشور به دلایل امنیتی و بار مالی مهاجران افغانستانی، سیاست اخراج گسترده این افراد را در پیش گرفته‌اند. با این حال، مرکز پژوهش‌های اتاق ایران معتقد است که این رویکرد نه‌تنها مشکلات را حل نمی‌کند، بلکه می‌تواند به اقتصاد کشور آسیب جدی وارد کند.
اتاق ایران اخراج گسترده را سیاستی نادرست دانسته و مدیریت هوشمند مهاجران را به عنوان راه‌حل پیشنهاد می‌کند. این نهاد هشدار داده که حذف ناگهانی نیروی کار مهاجر، هزینه‌های تولید را افزایش داده و فرایندهای اقتصادی را مختل می‌کند، که می‌تواند به رکود اقتصادی منجر شود.
اقتصاد ایران به دلیل تحریم‌ها و کمبود ماشین‌آلات پیشرفته، از رشد بهره‌وری محروم بوده و رشد اقتصادی آن به سرمایه‌گذاری و نیروی انسانی وابسته است. با وجود پنجره جمعیتی باز، عدم وجود ظرفیت کافی برای جذب نیروی انسانی ماهر، مانع بهره‌برداری از این پتانسیل شده است. همچنین، خالص سرمایه‌گذاری در سال‌های اخیر ناچیز بوده و عمدتاً صرف جبران استهلاک شده است.
داده‌ها نشان می‌دهد نرخ مشارکت اقتصادی و بیکاری در ایران کاهش یافته، که به معنای خروج نیروی کار فعال از بازار است. این امر نشان‌دهنده عدم تمایل نیروی کار داخلی برای ورود به بازار کار در شرایط کنونی است، که اهمیت نیروی کار مهاجر را بیش از پیش برجسته می‌کند.
کارگران افغان به دو دسته ماهر و غیرماهر تقسیم می‌شوند و از سال ۱۳۹۰ در مشاغلی مانند کارگری ساده، صنعتگری، کشاورزی و مونتاژ فعالیت داشته‌اند. داده‌های اتاق ایران نشان می‌دهد که در سال ۱۴۰۲، این کارگران ۸ درصد از نیروی کار کشاورزی، ۳۰ درصد از بخش چرم و پوشاک و ۲۳ درصد از صنعت ساختمان را تشکیل داده‌اند. بسیاری از این مهاجران به مشاغل تخصصی‌تر روی آورده‌اند و به دلیل دریافت دستمزد پایین‌تر نسبت به نیروی کار بومی، هزینه‌های تولید را کاهش داده و سودآوری را افزایش داده‌اند.
حذف ناگهانی کارگران افغان می‌تواند شوک منفی به اقتصاد وارد کند. این اقدام ظرفیت‌های تولیدی را معطل کرده، هزینه‌های کارفرمایان را افزایش می‌دهد و تولید را غیربهینه می‌کند. با توجه به سهم ۱۵ تا ۳۰ درصدی این نیروها در صنایعی مانند ساختمان، کشاورزی، چرم و پوشاک، جایگزینی سریع آنها با نیروی کار بومی عملاً غیرممکن است و در میان‌مدت هزینه‌بر خواهد بود. این اختلال می‌تواند به افزایش قیمت‌ها، کاهش اشتغال و در نهایت رکود اقتصادی منجر شود.
اتاق ایران پیشنهاد می‌دهد که به جای اخراج، سیاست‌های ساماندهی نیروی کار مهاجر اجرا شود. این شامل استفاده از مهارت‌های این افراد در بخش‌های تخصصی‌تر و ایجاد سازوکارهایی برای مدیریت قانونی و مؤثر حضور آنها در بازار کار است. این رویکرد نه‌تنها از شوک اقتصادی جلوگیری می‌کند، بلکه به تقویت تولید و ارزش‌آفرینی در اقتصاد کمک خواهد کرد.
