همشهری‌آنلاین - پروانه بندپی: یک تصور رایج و خطرناک در بین بسیاری از افراد مبتلا به دیابت این است که مصرف دارو یا تزریق انسولین، به آنها مجوز خوردن نوشیدنی‌های شیرین مثل نوشابه‌های گازدار و ... را می‌دهد. اما واقعیت این است که قند موجود در نوشابه‌های گازدارمی‌تواند قند خون را به سرعت بالا ببرد و اثرات داروها را خنثی کند و سلامت بیمار را در کوتاه‌مدت و بلندمدت به خطر بیندازد.
چرا نوشابه قند خون را بالا می‌برد؟
نوشابه‌های معمولی حاوی مقدار زیادی قند ساده مثل ساکاروز یا شربت ذرت حاوی فروکتوز هستند. یک قوطی یا بطری معمولی ۳۳۰ میلی‌لیتری حدود ۳۰ تا ۴۰ گرم شکر دارد که معادل یک ۱۰ قاشق چای‌خوری شکر است! این مقدار قند خیلی سریع از دستگاه گوارش جذب و وارد خون می‌شود و باعث جهش ناگهانی یا پیک قند خون در عرض ۲۰ تا ۶۰ دقیقه می‌شود.
برای فردی که با مصرف دارو تلاش می‌کند قند خون خود را در محدوده طبیعی (کمتر از ۱۸۰ mg بعد از غذا) نگه دارد، این افزایش شدید می‌تواند تمام تلاش‌های درمانی را بی‌اثر کند. دکتر شکور امیدی، رئیس انجمن حمایت از بیماران دیابتی کشور در گفتگو با همشهری‌آنلاین، این وضعیت را به خوبی توصیف می‌کند: «فرد دیابتی دارو مصرف می‌کند یا انسولین می‌زند و قندش را ۶۰ واحد پایین می‌آورد، اما با خوردن یک نوشابه کوچک دوباره قند خون خود را ۶۰ واحد بالا می‌برد.» این چرخه معیوب، مدیریت بیماری را به یک تلاش بی‌وقفه و بی‌نتیجه تبدیل می‌کند.
به گفته رئیس انجمن دیابت ایران، دیابت، «دیابت بیماری‌ای است که می‌تواند همه اعضای بدن را تحت تأثیر قرار دهد و هیچ عضوی از آسیب آن در امان نیست. وقتی قند خون افزایش می‌یابد، وارد سلول‌ها نمی‌شود تا بسوزد و انرژی آزاد کند. بلکه باعث غلیظ‌تر شدن خون می‌شود. این غلظت مانع جریان مناسب خون شده و درنتیجه، مواد غذایی و داروها به خوبی به سلول‌ها و بافت‌ها نمی‌رسند؛ وضعیتی که می‌تواند تمام اعضای بدن را درگیر کند.»
عواقب بلندمدت
اثرات مخرب نوشابه‌های قندی به نوسانات کوتاه‌مدت محدود نمی‌شود. مصرف منظم این نوشیدنی‌ها با خطرات جدی بلندمدت همراه است:
افزایش مقاومت به انسولین: افزایش‌های مکرر قند خون، پانکراس را مجبور به تولید بیش از حد انسولین می‌کند. این وضعیت به مرور زمان منجر به «مقاومت به انسولین» می‌شود؛ یعنی سلول‌های بدن دیگر به درستی به انسولین پاسخ نمی‌دهند و کنترل قند خون دشوارتر می‌شود.
افزایش HbA۱c: مصرف مداوم نوشابه به طور مستقیم با افزایش سطح هموگلوبین A۱c (HbA۱c) مرتبط است. این شاخص، میانگین قند خون شما را در ۳ ماه گذشته نشان می‌دهد و بالا بودن آن، علامت کنترل ضعیف دیابت است.
تشدید عوارض دیابت: قند خون بالا و مزمن، خون را غلیظ‌تر و جریان آن را در رگ‌های خونی مختل می‌کند. این وضعیت به سلول‌ها و بافت‌ها آسیب می‌رساند و خطر ابتلا به عوارض جدی دیابت مانند بیماری‌های قلبی-عروقی، آسیب‌های کلیوی، مشکلات چشمی و آسیب‌های عصبی (نوروپاتی) را به شدت افزایش می‌دهد.
البته پزشکان می‌گویند خوردن یکی دو جرعه از نوشابه خنک پپسی و کوکاکولا و ... مشکلی برای فردی که دیابت کنترل‌شده دارد، ایجاد نمی‌کند اما مصرف یک قوطی کامل یا نصف لیوان حتما مشکل‌ساز می‌شود. افراد دیابتی اگر نصف لیوان هم نوشابه بخورند، این مقدار حاوی ۳ قاشق چای‌خوری شکر است و می‌تواند قند خون فرد را به شکل قابل توجهی بالا ببرد. بنابراین توصیه پزشکان بر پرهیز کامل دیابتی‌ها از مصرف نوشابه یا اکتفا کردن به یکی دو جرعه است. آن هم نه هر روز یا هر هفته.
گزینه‌های بهتر برای افراد دیابتی
سازمان بهداشت جهانی و انجمن‌های دیابت توصیه می‌کنند مصرف قندهای افزودنی - از جمله نوشابه‌ها - را به حداقل برسانید و جایگزین‌های بدون قند یا آب را انتخاب کنید. انجمن‌های تخصصی مصرف نوشیدنی‌های شیرین را برای پیشگیری و کنترل دیابت نامناسب می‌دانند. کنار گذاشتن نوشابه به معنای محرومیت از نوشیدنی‌های لذت‌بخش نیست. جایگزین‌های سالم و هوشمندانه‌ای وجود دارند که به شما در کنترل دیابت کمک می‌کنند:
تغییر ذهنیت: بپذیرید که دارو ابزاری برای کمک به مدیریت دیابت است، نه مجوزی برای نادیده گرفتن رژیم غذایی. سلامت شما در گرو همکاری دارو و سبک زندگی سالم است.
جایگزین‌های سالم را انتخاب کنید: آب، بهترین و سالم‌ترین نوشیدنی است. برای تنوع می‌توانید از آب گازدار بدون قند، چای سبز یا سیاه بدون شکر و دمنوش‌های گیاهی مثل دارچین و بابونه استفاده کنید که حتی می‌توانند به کنترل قند خون کمک کنند.
برچسب‌های تغذیه‌ای را بخوانید: همیشه میزان قند و کربوهیدرات موجود در نوشیدنی‌ها را بررسی کنید. آگاهی از آنچه مصرف می‌کنید، اولین قدم برای کنترل آن است.
نوشابه‌های رژیمی را با احتیاط مصرف کنید: اگرچه نوشابه‌های رژیمی قند ندارند، اما برخی مطالعات نشان می‌دهند که شیرین‌کننده‌های مصنوعی موجود در آنها هم ممکن است بر متابولیسم و سلامت بلندمدت تأثیر منفی بگذارند. بنابراین مصرف آنها باید محدود باشد و نباید به عنوان یک راه حل روزمره در نظر گرفته شوند.
