به گزارش همشهری آنلاین، مواد شیمیایی موسوم به PFAS که به‌دلیل پایداری بالا «مواد شیمیایی ابدی» نامیده می‌شوند، تقریباً در تمام محیط اطراف انسان حضور دارند و با بیماری‌های جدی از سرطان تا مشکلات قلبی و کبدی مرتبط‌اند.
مواد شیمیایی موسوم به PFAS یا «مواد شیمیایی ابدی» در آب، غذا و حتی هوا حضور دارند. بر اساس تحلیل مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌های آمریکا (CDC)، این ترکیبات در خون حدود ۹۷ درصد از شهروندان ایالات متحده شناسایی شده‌اند. تحقیقات متعدد نشان داده‌اند که PFAS با ابتلا به سرطان، بیماری‌های قلبی–عروقی، بیماری‌های کبدی و تضعیف سیستم ایمنی ارتباط دارند.
دلیل شهرت این مواد به «ابدیت» در طبیعت، پایداری بالای آن‌هاست؛ بسیاری از این مواد شیمیایی سال‌ها طول می‌کشد تا از بدن دفع شوند و در این مدت می‌توانند آسیب‌های جدی به سلامتی وارد کنند، زیرا به‌طور مداوم در بدن بازچرخانی می‌شوند. کبد این ترکیبات را به روده منتقل می‌کند، اما پروتئین‌های ناقل دوباره بخشی از آن‌ها را به جریان خون بازمی‌گردانند. فرآیندی مشابه در کلیه‌ها نیز اتفاق می‌افتد.
راه حلی ساده و در دسترس؟
فرارو نوشت: پژوهشگران پس از بررسی راهکارهای ممکن برای کاهش مواد شیمیایی غیرقابل تجزیه، یک گزینه ساده را آزمایش کردند: مصرف فیبر خوراکی محلول همراه با وعده‌های غذایی. دو مطالعه مقدماتی اخیر نشان می‌دهند مصرف منظم این نوع فیبر می‌تواند غلظت دو ترکیب شناخته‌شده از خانواده مواد شیمیایی غیرقابل تجزیه یعنی اسید پرفلوئوروکتانوییک (PFOA) و پرفلوئوروکتان سولفونات (PFOS) را کاهش دهد.
این تحقیقات به سرپرستی دیمیتِر بِلّو، معاون پژوهش دانشکده علوم بهداشت کالج زاکربرگ در دانشگاه ماساچوست لوول (UML)، و جنیفر شلزینگر، استاد بهداشت محیطی دانشگاه بوستون انجام شده است. بلو توضیح می‌دهد: «با مصرف فیبرهای محلول همراه غذا، می‌توان PFAS را در ژل تولید شده توسط فیبر به دام انداخت و سپس از طریق مدفوع دفع کرد.» آزمایشگاه او روش‌های سنجش PFAS در بافت‌ها و مایعات زیستی انسان و شناسایی منابع تماس با این مواد را توسعه داده است.
پیوند شیمی فیبر و دفع PFAS
برخی از PFAS مانند PFOA و PFOS با افزایش کلسترول، کاهش پاسخ واکسیناسیون و بروز سرطان‌های خاص ارتباط دارند. فیبرهای محلول مانند بتا-گلوکان و پسیلیوم در روده ژل ایجاد می‌کنند که می‌تواند اسیدهای صفراوی را به دام بیندازد. این مکانیسم شناخته‌شده، با وادار کردن بدن به تولید اسیدهای صفراوی جدید (به‌جای بازیافت اسیدهای قدیمی)، به کاهش کلسترول بد کمک می‌کند.
از آنجا که PFAS از نظر شیمیایی شباهت‌هایی با اسیدهای صفراوی دارند، محبوس کردن آن‌ها در همان ژل فیبری رویکردی منطقی به نظر می‌رسد. شلزینگر می‌گوید: «در جست‌وجوی راهی برای کنترل کلسترول بد، با پژوهش‌هایی مواجه شدم که نشان می‌داد فیبرهای ژل‌ساز می‌توانند دفع اسیدهای صفراوی را افزایش دهند و در نتیجه، کلسترول خون کاهش یابد.»
کبد برای جبران اسیدهای صفراوی از دست‌رفته، کلسترول را از خون می‌گیرد. شلزینگر ادامه می‌دهد: «به ذهنم رسید که اسیدهای صفراوی و PFAS هر دو ویژگی‌های شیمیایی مشابهی دارند و بین کبد، صفرا و روده در گردش هستند.»
نتایج مقدماتی در انسان
تحقیقات پیشین نشان داده‌اند که رژیم‌های غذایی پر فیبر با سطح پایین‌تر PFAS در بدن مرتبط هستند. پژوهش جدید این فرضیه را با استفاده از مکمل‌های فیبر همراه غذا آزمایش کرد. در یکی از مطالعات مقدماتی، کاهش ۸ درصدی PFOS و PFOA پس از چهار هفته مصرف مکمل فیبر در شرکت‌کنندگان ثبت شد. پژوهشگران اکنون در حال اجرای مطالعات بیشتری برای تکرار این نتایج هستند. شلزینگر تأکید می‌کند: «افزایش مصرف فیبر از طریق مکمل می‌تواند یک وضعیت برد-برد باشد. کاهش مواد شیمیایی غیرقابل تجزیه در بدن با مکملی ارزان و در دسترس. با این حال، پیش از آغاز مصرف منظم هر نوع مکمل فیبر، باید با پزشک مشورت کرد.»
گام‌های بعدی و چشم‌انداز
مواد شیمیایی ابدی تقریباً همه‌جا وجود دارد و به‌سختی از بین می‌رود، اما این پژوهش به روشی عملی و کم‌هزینه برای کاهش آن‌ها اشاره دارد: مصرف فیبر محلول مانند پسیلیوم یا بتا-گلوکان همراه وعده‌های غذایی، تا این مواد شیمیایی در روده به دام افتاده و از بدن دفع شود. پژوهشگران اکنون در حال آزمایش راهبردهای نوین و ارزان برای دفع این مواد هستند؛ از جمله ترکیب چند نوع فیبر، رژیم‌های غذایی متفاوت، و حتی استفاده از دارویی به نام کلستی‌رامین که برای کاهش کلسترول تجویز می‌شود.
حوزه آزمایش مواد شیمیایی غیرقابل تجزیه همچنان در حال تحول است و با اصلاح روش‌ها و استانداردهای آزمایشگاهی، نتایج دقیق‌تری به دست می‌آید. بلو در پایان می‌گوید: «با وجود هزاران نوع مواد شیمیایی ابدی در حال استفاده، ما به‌عنوان یک جامعه هنوز راه زیادی در پیش داریم تا بتوانیم ابعاد واقعی تماس انسان و محیط با این مواد و اثرات سلامتی آن‌ها را به‌طور کامل درک کنیم.»
به‌رغم آنکه این روش درمان قطعی نیست و مراحل پژوهش هنوز در ابتدای راه قرار دارد، نشانه‌ها امیدوارکننده‌اند و پیام اصلی روشن است: هر فردی که قصد استفاده از مکمل‌های فیبری برای این هدف را دارد، باید پیش از آن با پزشک مشورت کند.
