عقاب‌ها، این شکارچیان مغرور آسمان، از دیرباز نماد قدرت، شکوه و آزادی بوده‌اند. اما در سال‌های اخیر، این پرندگان باشکوه به هدف سودجویان در بازارهای سیاه تبدیل شده‌اند. برخی از آن‌ها در کشورهای عربی با قیمتی فراتر از تصور معامله می‌شوند، در حالی که در ایران خرید و فروششان غیرقانونی است. این گزارش نگاهی دارد به دنیای پرچالش قیمت‌گذاری روی عقاب‌ها و پشت‌پرده سودآوری قاچاق پرندگان شکاری.
در ایران، گزارش‌ها نشان می‌دهند که انواع عقاب‌های شکاری به قیمت‌های میلیونی معامله می‌شوند، اگرچه تجارت رسمی با این گونه‌ها ممنوع است. در ادامه، تحلیلی مفصل درباره قیمت انواع عقاب در ایران و پیامدهای محیط‌زیستی و قانونی ارائه شده است:
در بازار سیاه و قاچاق پرندگان، جوجه عقاب سفید ایرانی (نوعی عقاب نادر) در سال‌های گذشته در مزایده‌ای در کویت به قیمت حدود ۷۵۰ هزار دلار (معادل بیش از ۲.۲ میلیارد تومان) فروخته شد و مورد توجه بین‌المللی قرار گرفت. علاوه بر آن، عقاب طلایی ایرانی در بازارهای داخلی به‌عنوان گونه‌ای حفاظت‌شده شناخته شده است، که در گزارش‌ها حدود ۱۰ تا ۱۲ میلیون تومان تخمین زده شده است، هرچند فروش رسمی آن ممکن نیست.
گونه دیگری به نام شاهین بحری در بازار سیاه ایران بین ۵۰۰ میلیون تا ۲ میلیارد تومان ارزشگذاری شده است، ولی در مزایده‌های کشورهای عربی، قیمت آن به بیش از ۱۰ میلیارد تومان رسیده است. همچنین گونه‌های دیگری مانند هوبره با قیمت حدود ۸ میلیون تومان معامله می‌شوند.
| گونه پرنده | قیمت تقریبی داخلی | قیمت تخمینی در مزایده خارجی | وضعیت قانونی |
|---|---|---|---|
| عقاب سفید ایرانی | — | ~۷۵۰ هزار دلار (~۲.۲ میلیارد تومان) | ممنوع؛ قاچاق ناجایز |
| عقاب طلایی | ~۱۰–۱۲ میلیون تومان | - | گونه حفاظت‌شده، فروش غیرقانونی است |
| شاهین بحری | ~۵۰۰ میلیون – ۲ میلیارد تومان | تا ~۱۰ میلیارد تومان (قطر/امارات) | ممنوع؛ قاچاق گسترده دارد |
| هوبره و سایر گونه‌ها | ~۸ میلیون تومان | — | ممنوع؛ شکار و تجارت غیرمجاز |
گرانی قیمت عقاب در ایران دلایل متعددی دارد که از ویژگی‌های ذاتی این پرندگان تا شرایط قانونی، فرهنگی و اقتصادی کشور را شامل می‌شود. نخستین دلیل، نایاب بودن برخی گونه‌های عقاب در طبیعت ایران است. عقاب‌هایی مانند «عقاب طلایی» یا «عقاب امپراتور» به دلیل کم‌بودن تعدادشان از اهمیت زیست‌محیطی و بومی بالایی برخوردارند. پرورش یا شکار این پرندگان نیازمند دانش و امکانات تخصصی است و همین امر باعث افزایش هزینه‌ها می‌شود.
از سوی دیگر، بازار سیاه خرید و فروش پرندگان شکاری یکی از عوامل کلیدی در گرانی این پرندگان است. برخی دلالان این پرندگان را برای مشتریان خاص در کشورهای حاشیه خلیج فارس یا کلکسیونرهای داخلی شکار یا قاچاق می‌کنند. این بازار غیرقانونی و محدود موجب افزایش شدید قیمت شده است، زیرا معامله‌گران حاضرند برای یک عقاب نادر چند صد میلیون یا حتی چند میلیارد تومان پرداخت کنند.
ممنوعیت شکار، نگهداری و خرید و فروش این پرندگان طبق قوانین ایران باعث شده فعالیت‌ها در این زمینه به‌صورت پنهانی و محدود انجام شود و قیمت‌ها افزایش یابد. نگهداری و تربیت عقاب‌ها نیاز به محیط خاص، تغذیه گران‌قیمت، مجوزهای ویژه و افراد آموزش‌دیده دارد. همه این موارد موجب شده تا عقاب‌ها به جای آن‌که فقط به‌عنوان گونه‌ای پرنده دیده شوند، به کالایی لوکس، کمیاب و حتی نماد قدرت و ثروت در میان برخی قشرها تبدیل شوند.
با وجود آن‌که قیمت برخی گونه‌ها در بازارهای خارجی مانند کویت یا قطر به میلیاردها تومان می‌رسد، فروش و نگهداری آن‌ها در داخل کشور غیرقانونی است. بهای بالا ناشی از نایابی، جذابیت برای قوش‌بازان ثروتمند و تقاضای شبکه‌ای است که فشار شدیدی بر محیط زیست وارد می‌کند. تکثیر غیرمجاز، قاچاق و شکار بی‌رویه این عقاب‌ها تهدیدی جدی برای بقا و تنوع زیستی آن‌ها محسوب می‌شود.
اگرچه جریمه‌های قانونی پیش‌بینی شده است، اما به دلیل سودهای کلان در بازار سیاه، این جریمه‌ها اثربخش نبوده‌اند. سازمان حفاظت محیط‌زیست و دستگاه قضایی باید با نظارت دقیق و اقدامات جدی، مخالفان قانون را تحت پیگرد قرار دهند تا نسل این گونه‌های ارزشمند حفظ شود.
در کنار این تهدیدات، کمبود آگاهی عمومی درباره اهمیت حفظ پرندگان شکاری نیز چالشی جدی محسوب می‌شود. بسیاری از افراد به دلیل جذابیت ظاهری یا قدرت‌نمایی اقدام به خرید این پرندگان می‌کنند، بدون آن‌که تبعات زیست‌محیطی آن را بدانند. همچنین، نبود حمایت‌های کافی برای مراکز مجاز پرورش یا بازپروری این گونه‌ها باعث شده فرصت‌های قانونی محدود شده و راه برای سوءاستفاده‌های غیرقانونی هموار شده است. حفظ عقاب‌ها نیازمند سیاست‌گذاری منسجم، فرهنگ‌سازی گسترده و همکاری فرامرزی برای مقابله با قاچاق بین‌المللی است.
