به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، آقای مهدی صفری معاون پیشین دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه، محمد کشاورززاده سفیر پیشین جمهوری اسلامی ایران در چین و فتح‌الله توسلی عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در برنامه گفتگوی ویژه خبری به پرسش ها درباره الزامات و اولویت‌های دیپلماسی اقتصادی در برنامه هفتم، پاسخ دادند. متن کامل این برنامه به شرح زیر است:
مجری: در دنیای امروز دیگر دیپلماسی محدود به گفت‌و‌گو‌های سیاسی نیست در عصری داریم زندگی می‌کنیم که اقتصاد به موتور محرک روابط بین الملل تبدیل شده و شده موضوع دیپلماسی اقتصادی یک شاه کلید و یک کلید اساسی برای عبور از چالش‌ها و موانع و البته ایجاد فرصت‌ها در ماده ۱۰۱ برنامه هفتم پیشرفت هم بر مسئله تقویت رویکرد اقتصاد محور در حوزه سیاست خارجی و روابط منطقه‌ای و همچنین موضوعات بین‌المللی و تقویت پیوند‌های اقتصادی با اولویت همسایگان تاکید شده در گفتگوی ویژه خبری امشب می‌خواهیم بپردازیم به الزامات و اولویت‌های دیپلماسی اقتصادی در برنامه هفتم.
سوال: در موضوعی که اشاره کردم یعنی موضوع الزامات و بایسته‌های دیپلماسی اقتصادی در برنامه هفتم و بحث کلی دیپلماسی اقتصادی برای اینکه بررسی کنیم و وجه‌های مختلف آن را باز تعریف کنیم نیاز داریم بدانیم که در موضوع اقتصاد و در دیپلماسی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران اصلاً در منطقه و بین کشورهای همسایه در چه جایگاهی هستیم بر اساس شاخص‌های مختلف منطقه‌ای و بین‌المللی؟
صفری: سوال بسیار مهمی است، با تجربه‌ای که من دارم در ابعاد هم اقتصادی و هم سیاسی می‌توانم به صورت صراحتاً خدمت شما عرض کنم، چون جمهوری اسلامی ایران در غرب آسیا از لحاظ توان اقتصادی و تکنولوژیک به خصوص روی پروژه‌های دانش بنیان ما در سطح بالایی هستیم دانش بنیان را که من خدمت شما عرض کنم می‌دانید امروزه چهار تکنولوژی است که در دنیا کار خودش را دارد به جلو می‌برد یکی آی‌تی است، یکی بایو است بیوتکنولوژی، یکی نانو است نانوتکنولوژی و یکی هم روان شناختی است، ما الحمدلله در این چهار شاخه در بخش‌های دانش بنیان رشد بسیار خوبی داشتیم و اصلاً قابل مقایسه با کشورهای همسایه نیستیم، من خدمت شما عرض کنم به خصوص در اغلب کشورهای همسایه حالا من کاری به عراق و اینها ندارم اون‌هایی که احساس می‌کنند در سطح بالا هستند تقاضای این را دارند که شرکت‌های دانش بنیان ما در تمام رشته‌ها بروند آنجا و کارخانجات مربوطه را که حالا بعضی‌ها موافق هستند، بعضی‌ها موافق نیستند این کار انجام شود، که به نظر من اگر ما بخواهیم یک اقتصاد و صادرات و واردات پایدار با همسایه‌ها داشته باشیم بعد از صادرات باید ما انتقال تکنولوژی در این شاخه‌ها داشته باشیم تا بتوانیم در آن کشور حضور دائمی داشته باشیم حالا یکی می‌گوید که این دانش را می‌برید چه کار می‌کنید آن وقت ما تلاش می‌کنیم آن دانشی که انتقال دادیم در داخل کشور رشدش بدهیم، مثلاً از درجه آ به ب ببریم و ب را به سی ببریم، همین انتقال باعث رشد ما می‌شود در داخل برای کار، پس می‌توانیم بگوییم در زمینه‌های مختلف ما در منطقه می‌توانیم بگوییم اول هستیم.
سوال: الان نقاط قوت ما را در دیپلماسی اقتصادی بهش اشاره کردید در مقایسه با کشورهای منطقه، اما اگر بخواهیم برخی از کشورها را رصد کنیم و بپردازیم و نگاه واقع بینانه داشته باشیم نقاط ضعف ما کدام‌ها هستند اگر موضوعاتی مثل موضوع سرمایه‌گذاری موضوع جذب سرمایه‌گذار موضوع توسعه روابط تجاری ما الان در چه وضعیتی هستیم نقاط قوتمان کدام‌ها هستند برای تقویت نقاط ضعف باید چه چالش‌هایی مدنظر قرار بگیرد و رصد شود و برطرف شود؟
صفری: ببینید در دیپلماسی اقتصادی اولاً شما فرمودید در این دوره جدید اقتصاد به عنوان یک کار دیپلماسی ولی اگر به تاریخ برگردید می‌بینید که اغلب جنگ‌ها به خاطر مسائل اقتصادی بوده و یا به خاطر معدن الماس بوده، یا مس بوده، یا طلا بوده که این لشکرکشی‌ها بوده، پس دیپلماسی اقتصادی همواره از روز اول بوده منتها توجهی بهش نمی‌شده، اما نکته اینجاست که شما می‌فرمایید فقط در کار اقتصاد سرمایه‌گذاری نیست سرمایه‌گذاری فاکتور مهمی است، اما ما در دیپلماسی اقتصادی آمده‌ایم تا ۱۰ تا ۱۲ فاکتور را تعریف کرده‌ایم یکی زمینه صادرات است ببینید صادرات مهم است عنوان اولش را هم ما گفتیم خلق ارز خارجی یعنی خلق چطور می‌شود؟ با صادرات شما می‌توانید تولید ارز کنید، ارز خارجی با واردات هم می‌توانید تولید ارز کنید، حالا شما سوال می‌فرمایید که چه جوری با واردات ما تولید می‌کنیم ما با همین دیپلماسی اقتصادی با تنوع بخشی می‌توانیم کالایی را که وارد می‌کردیم با قیمت آ به آ دوم برسانیم.
سوال: یک نکته آقای دکتر صفری ما الان در این بحث تقویت صادرات و موضوع واردات که حضرت عالی اشاره می‌کنید یک جایی شاید برای مردم سوال باشد ما موضوع تحریم را داریم ما مکانیزم ماشه را داریم ما بحث اف‌ای تی اف را داریم صفری با کشورهای همسایه که ما مشکل صادرات نداریم سوال برخی معتقد هستند با نگاه به همین موضوعات ما حتی با کشورهای همسایه هم ممکن است این دیپلماسی اقتصادی را نتوانیم برقرار کنیم؟
صفری: ببینید آنها حالا معتقدند ولی انجام شده و می‌شود مثلاً اگر ما با پاکستان تعرفه‌های ترجیحی که اخیراً امضا کردیم آن کانال غیر رسمی که مثلاً ما یک میلیارد یک میلیارد و نیم کانال رسمی مان بود یک میلیارد و یک و نیم میلیارد غیر رسمی الان این دارد هدایت می‌شود در کانال رسمی یعنی با تعرفه‌های ترجیحی با پکیج‌هایی که تعریف می‌کنیم، بله ممکن است سخت باشد ولی باید ما راه حل برایش پیدا کنیم، مثال می‌زنم در مورد گمرکات ما باید با کشورهای همسایه حتماً پکیج گمرک سبز را داشته باشیم در مورد ترانزیت حالا من اگر این را شما می‌گویید من دارم می‌گویم که صادرات واردات انتقال تکنولوژی، ترانزیت، ترانزیت انرژی، ترانزیت برق، سرمایه‌گذاری که فرمودید و صادرات دانش بنیان و از همه مهمتر صدور خدمات مهندسی، چون صدور خدمات مهندسی یک زمان ما مشکل داشتیم برای ضمانت، ولی الان با این عضویت که در بریکس و شانگهای داریم و این همکاری‌هایی که ما با روسیه شروع کردیم از جهت روبل و ریال و کشورهای سی‌آی‌اس هنوز اینها روبل حاکم آنجا ما می‌توانیم این مشکل را حل کنیم در کشورهای بریکس کشوری که عضو بریکس است می‌تواند از طریق آن مکانیزم‌ها و ساختار‌های مالی مسئله ضمانتنامه را حل کند نباید نشست و بگوییم که ماشه را فشار دادند پس کار سخت می‌شود، باید راه حل برایش پیدا کرد حتی ما در آفریقا که در صدور خدمات مهندسی در مناقصات شرکت می‌کردیم راه حل پیدا کرده بودیم که به چه صورتی ما ضمانت‌نامه‌ها را بدهیم الان صندوق ضمانت که در داخل کشور بود افزایش سرمایه داد خیلی از این کار‌ها را پوشش می‌داد، دوم با کار‌های ترکیبی که با بیمه‌های کشورهای متقابل در منطقه و همسایه‌ها داشتیم بیمه‌های متقابل این پوشش را می‌داد مثلاً با روسیه مثلاً وزارت صمت ما بخش بازرگانی‌اش بخش ضمانتش با روسیه تفاهم نامه‌ای داشت که دو طرف با همدیگر پوشش بدهند اگر این کار را شما در سی‌آی‌اس انجام بدهید و کشورهای همسایه ما با آن قدرت صنایع صدور خدمات مهندسی که داریم می‌توانیم پوشش توانایی که داریم در این سمت داشته باشیم.
سوال: آقای دکتر الان دارید ابزار‌ها را می‌گویید راه حل‌ها را می‌گویید و تاکید می‌کنید که می‌توانیم با راه حل پیدا کردن چقدر راه حل پیدا کردیم الان یعنی می‌خواهم در قالب یک سوال بپرسم این دیپلماسی اقتصادی که با پیدا کردن راه حل و ایجاد ارتباط همراه می‌شود چقدر ما بهش دست پیدا کردیم چقدر از آن سنتی بودن خودمان خارج شدیم و به این سمت متمایل هستیم؟
صفری: ببینید در هر بخش مثلاً فرض کنید با حضور در اوراسیا البته می‌دانید ما وارد منطقه آزادش شدیم حالا تازگی ناظر شدیم ان شاالله به زودی هم بتوانیم عضو شویم، ببینید با حضور در همکاری‌های اقتصادی منطقه‌ای این خودش یکی از مسائل رفع مانع است با کشورها مثل اکو، اکو اقتصادی است شانگهای بخش اقتصادیش با کشورها بریکس اوراسیا ببینید وقتی زمانی که وارد بخش آزاد همکاری‌های اوراسیا شدیم شاید بین ۲۰ تا ۲۵ برابر توانستیم افزایش صادرات داشته باشیم و یا رفت و آمد داشته باشیم ناظر و عضویت می‌تواند در اکو، ببینید اهمیت دادن به مسائل اقتصادی و همکاری‌های اقتصادی که با کشورها به صورت منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای داریم می‌توانیم من یکی از نکات را که بگویم ما با عضویت مثل شانگهای، مثل بریکس، مثل اکو، مثل اوراسیا داریم یواش یواش این مسئله را حل می‌کنیم یعنی وقتی عضو بریکس شدیم، یعنی فرامنطقه در آفریقا می‌توانیم کار کنیم در آمریکای لاتین می‌توانیم کار کنیم در آسیا می‌توانیم کار کنیم در هند می‌توانیم کار کنیم در پاکستان در شانگهای در مورد اکو پس راه حل دارد منتها باید دنبالش باشیم به خصوص علاوه بر همکاری با کشورهای همسایه و پکیج‌های مختلف ببینید باید ابزار داشته باشیم دیپلماسی من می‌روم پروژه بده می‌گوید چشم ولی ابزار می‌خواهد ابزارش چیست باید تسهیل کنیم، یکی همین تعرفه‌های ترجیحی است، گمرک سبز ما نباید وقتی که کالای یک کشوری می‌خواهد ترانزیت شود حدود یک ماه طول بکشد این باید از بندر انزلی یا از سرخس به بندرعباس ماکسیمم ۷ روز یا ۸ روز که این دارد تصحیح می‌شود.
سوال: ما کریدور‌های خیلی خوبی رو داریم کوریدور شمال جنوب را داریم من می‌خواهم هر کدام را هم به ما توضیح بدهید که چقدر نقش دارد و چقدر استفاده کردیم و چقدر رفتیم به سمت فعال سازی؟
صفری: ببینید صادرات اولین چیزی بود برای خلق ارز واردات خلق ارزش چطوری بود چند منبع کردن مثلاً من چندین بار مثال زدم مثلاً ما کود شیمیایی را داشتیم از یک کشور می‌آوردیم منحصر‌به‌فرد بود نفس ما را می‌گرفت تا بدهد، ولی وقتی که آمدیم به چند کشور ما رجوع کردیم و داریم این کالا را وارد می‌کنیم این داستان چیست؟ الان قیمت ارزان‌تر شده آسان‌تر به دست می‌آوریم و بعد از این آمدیم همین مشکل خودمان را داریم انتقال تکنولوژی می‌دهیم و داریم در داخل تولید می‌کنیم مثلاً از معدن مربوطه الان فعال شده الان در بندرعباس کارخانه دارد تجهیز می‌شود که ان شاالله بعد از دو سال سه سال دیگر بتوانیم کالا را خودمان تولید کنیم، پس صادرات واردات و انتقال تکنولوژی البته من خدمت شما عرض کنم انتقال تکنولوژی دو طرفه است فقط یک طرفه نیست یک جا‌هایی ما بحران داریم. یک جا‌هایی ما بحران داریم، روی کالا‌های مورد نیازمان، فرمودید می‌خواهیم تحریم‌ها را خنثی کنیم، من می‌گویم نه، ما در جهت خودکفایی که حرکت کنیم، تمام اینها اتوماتیک‌وار حل می‌شود. مثلاً ما داریم مواد اولیه پنی‌سیلین یعنی آنتی‌بیوتیک را وارد می‌کنیم، اگر بتوانیم ما اِی‌فی‌آی یا اینترمدیتور آن را در داخل که این قدر پتروشیمی داریم ایجاد کنیم، دیگر لازم نیست وارد کنیم سالی ۷۰۰ تا ۸۰۰ میلیون دلار و این کار شروع شده به‌خصوص در اینترمدیتور‌هایی که در عسلویه کارش شروع می‌شود؛ ۵۰۰ میلیون فکر کنم تا ۳۰۰ میلیون دلار این کار شده، علاوه بر مصرف داخل صادرات هم می‌شود.
سؤال: آن چیزی که ما مد نظرمان هست در سال‌های پیش‌رو، قوت و شدت بیشتری پیدا خواهد کرد در یافتن این راه‌حل‌ها؟
صفری: بله منتها ما حرف که می‌زنیم باید روی اجرا، حالا من به ترانزیت می‌رسم، حتماً یک سؤال شما زنگزور خواهد بود.
سؤال: بله، دقیقاً می‌خواهم راجع به کریدور بپرسم.
صفری: پس بعد از آن روی ترانزیت است؛ ترانزیت حمل و نقلی، وقتی از ترانزیت است، من در آینده معتقد هستم اگر تمرکز دهیم با صادرات دانش بنیان و مسأله ترانزیت ما می‌توانیم مسأله ارز خارجی خودمان را حل کنیم و آن درآمد نفتی‌مان را فقط سرمایه‌گذاری کنیم. شما به عدد ۵۰ تا ۶۰ میلیارد ولی یک عده‌ای می‌خندند، نه ایجاد می‌شود. اما وقتی که ما واگن در سرخس می‌آید ۱۵ روز تا یک ماه می‌ماند، معلوم است به آن هدف...، عملیاتی کردن حرف‌هایمان بسیار مهم است. ما می‌گوییم ترانزیت. ترانزیت می‌آید به اینچه‌برون، این باید بلافاصله کالا جا‌به‌جا شود، بعد از هفت روز برسد به بندرعباس تا ما بتوانیم، کریدور خوبی داریم، اما کریدورها را باید جذاب کنیم؛ ۱- تعرفه نگیریم ۲- مسیر را کوتاه کنیم؛ با آسفالت که نمی‌توانیم فاصله را کوتاه کنیم. کوتاه یعنی زمان معطل شدن این کالا به حداقل برسد و سرعت بگیرد. آب که راه می‌افتد راه خود را پیدا می‌کند. الان مثلاً می‌گویند چرا قزاقستان دارد از خزر می‌رود، برای این که می‌آید در مسیر ما ناامید می‌شود. باید الان در این مدت زمان شهید رئیسی ما آمدیم تعرفه‌های منطقه سی‌آی‌اِس به‌خصوص آسیای مرکزی را با خودمان یکسان کردیم که یک کالایی که از چین، قزاقستان و ترکمنستان به ایران می‌آید، تعرفه‌ها یکسان است. پس وسیله، وسایل و ابزارش را باید تهیه کنیم تا ترانزیت شما جلو برود. این که چهار روز جنگ بود، کم شد، نفت نیامد، الان ترانزیت ما باید دو برابر سال گذشته شود، مدام می‌گویند کامیون‌داران اعتصاب کردند؛ این مال چهار روز است، ولی ما باید تمرکز روی ترمینال‌ها، مرز‌ها و فکرمان این باشد که ترانزیت ما افزایش بیابد. دوم روی دانش‌بنیان‌ها؛ ببینید کالا‌های دانش‌بنیان ما را دنیا می‌خواهد؛ این را فکر نکنیم، آفریقایی‌ها که حتماً می‌خواهند، آسیای شرق حتی چین در بعضی موارد الان تبادل می‌شود این کالا‌های دانش‌بنیان، بعد؛ صدور خدمات مهندسی؛ اینها که می‌فرمایید نباید روی کاغذ باشد، باید پیگیری شود.
سؤال: پیگیری‌ها در چه وضعیتی است؟
صفری: پیگیری‌ها بستگی به دولت دارد، ولی خوشبختانه آقای پزشکیان دستورات لازم را می‌دهند، امیدواریم که وزارتخانه مربوطه هم دنبال کنند.
سؤال: آقای کشاورززاده کریدورها؛ مثلاً کریدور شمال-جنوب و موقعیت جمهوری اسلامی ایران به لحاظ ژئوپلتیکی چقدر در تقویت دیپلماسی اقتصادی، کشف راه‌حل‌ها، خنثی‌سازی تحریم‌ها و مباحثی که در این حوزه راجع به آن صحبت کردیم، مهم و تأثیرگذار است؟
محمد کشاورززاده؛ سفیر پیشین جمهوری اسلامی ایران در چین: موضوع خیلی مهمی را پرداختید و آن بحث کریدورهاست که یکی از نقاط قوت کشور ماست و باید حتی‌الامکان از این ظرفیت استفاده بیشتری کنیم. الان علیرغم تحریم‌های آمریکا علیه روسیه، روابط تجاری روسیه و چین چیزی در حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلیارد دلار افزایش پیدا کرده که اکثر اینها از طریق همین کریدور بوده، یعنی از طریق پاسپورت ترکیبی ریلی و کامیونی که از طریق روسیه و منطقه آسیای مرکزی و بعد چین، ما چنین ظرفیتی را داریم، پارسال هم این پیشنهاد را دادم که ما در زمینه پاسپورت ترکیبی از منطقه آسیای مرکزی و کریدورها باید بیشتر استفاده کنیم. دکتر صفری هم خودشان کاملاً واقف هستند و اطلاع دارند. در زمان ایشان که به عنوان معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت خارجه بودند، تلاش‌های زیادی هم شد برای این که این کریدورها را فعال کنیم و استفاده شود از این ظرفیت. در هر صورت دنیای آینده، دنیای آسیاست و چین به عنوان کارخانه تولید دنیا حتماً باید از مسیر‌هایی که بعضی از کشور ما خواهد گذشت استفاده کند. ما باید از این ظرفیت استفاده کنیم و اینها را تقویت کنیم.
سؤال: نکته‌ای که مدنظر ماست؛ راجع به آن با آقای صفری هم صحبت خواهیم کرد؛ کریدور زنگزور است، برخی نگرانی دارند و برخی نسبت به این موضوع با نگاه خوشبینانه نگاه می‌کنند، برخی معتقد هستند این کریدور در شرایطی باید یک بازنگری شود و هم فرصت و هم تهدید دارد، از نگاه شما فرصت‌ها و تهدید‌ها کدام‌ها هستند؟
کشاورززاده: در هر صورت هم آذربایجان و هم ارمنستان همسایگان ما هستند و آنها کاملاً واقف هستند که بدون حضور ایران هر نوع توافق و قراردادی بدون هماهنگی و نظر ایران؛ فقط روی کاغذ خواهد بود و عملی نخواهد شد. بالأخره ایران کشور بزرگی است، توانمندی‌های بسیار زیادی دارد و این ظرفیت بزرگی که ما در منطقه داریم، این توافقات نمی‌تواند از ارزش استراتژیک ایران بکاهد و ما می‌توانیم همکاری بسیار خوبی داشته باشیم و سفر آقای رئیس جمهور به ارمنستان می‌تواند یک زمینه بسیار خوبی باشد با توجه به این که ما روابط خوبی با ارمنستان داریم و همین طور با بقیه کشورهای حوزه قفقاز.
سؤال: آقای صفری صلح سه‌جانبه که بین ارمنستان، جمهوری آذربایجان و آمریکا اتفاق افتاد، برخی نگرانی دارند، برخی نگران نیستند، بپردازیم راجع به فرصت‌ها و تهدید‌ها برای ایران؟
صفری: آن طور که آقای کشاورززاده گفتند، منطقه قفقاز که گرجستان هم جزو آن است؛ منطقه بسیار حساس و پیچیده‌ای است، یعنی فاکتور‌های بسیاری تأثیرگذار است روی مسائل اقتصادی و امنیتی اینجا، احساس می‌کنم کشور ارمنستان و آذربایجان بدون در نظر گرفتن منافع ما نمی‌توانند حرکتی را انجام دهند و اگر هم بدهند، باثبات نیست. یک نکته دیگر را هم باید در نظر داشته باشیم؛ ما یک مقدار از قفقاز غافل شدیم، اگر خاطرتان باشد، آخرین سفر شهید رئیسی به این منطقه بود برای راه مسیری که موازی شود با زنگزور؛ اولین توقف ایشان در آن سفر؛ اینجا بود و بعد افتتاح سد بود که ما هم همراه بودیم. ما باید این کار را با قوت ادامه دهیم، حداقل جاده‌ای آن را، چون پلی که قرار است روی این رود ارس زده شود، از آذربایجان؛ هم برق است، هم کابل مخابراتی است، هم راه‌آهن و هم جاده است. این پل باید هر چه زودتر زده شود. ما هم باید تعریض جاده خودمان را در مرز داشته باشیم که آن موقع در سه جبهه شروع شده بود، امیدواریم که ادامه پیدا کند. بعضی موقع‌ها، بعضی کم‌کاری‌های ما باعث می‌شود که کار‌های دیگر شکل بگیرد. امیدوارم که اگر ما بتوانیم این مسیر را هر چه زودتر تمام کنیم، البته می‌دانید این مسیر هست منتها با تعداد کمتر کامیون، چون اینها بیشتر می‌خواهند بروند نخجوان، ارتباط‌شان و از آنجا مثلاً به ترکیه. ۲- ما باید به ارمنستان هم از طریق جلفا؛ راه راه‌آهن بدهیم به بندرعباس و چابهار، این هم باید یک راه فراری داشته باشد از لحاظ گریز کریدوری. اینجا به بن‌بست رسیده و این هم جزو طرح‌هایی بود که...، حالا سفر آقای رئیس جمهور هم آن طور که آقای کشاورززاده فرمودند می‌تواند بسیار مؤثر باشد و جزو فاکتورهاست. حالا کریدور شمال- جنوب گفتید، کریدور‌های ما مسیر‌های مختلفی دارد؛ یک کریدور ما از چابهار است که برود به زاهدان که خوشبختانه پروژه راه‌آهنی آن با سرعت فکر کنم امسال در بهمن ماه بتواند افتتاح شود و این کریدور شکل بگیرد، بیاید به کرمان و برود به یزد و فعلاً از طریق راه‌آهنی به این صورت می‌شود که می‌رود سرخس یا می‌تواند برود اینچه‌برون؛ یعنی به این صورت دو دایور سیفای داریم. مسیر سوم آن؛ خزر به امیرآباد است که فقط یک مسأله رورویی باید اتصال شود و مسیر دیگر آن؛ آذربایجان و بندر انزلی است. یک کریدور دیگر هم ما داریم؛ شمالی که ارمنستان است. الان خیلی از کشورهای آسیای مرکزی مشتاق هستند بیایند ایران، بروند ارمنستان، از ارمنستان بروند به گرجستان؛ دریای سیاه و ترکیه و اروپا، پس ما باید چنگانگی را ایجاد کنیم و سرعت دهیم. در این سفر آقای رئیس جمهور فکر می‌کنم روی این مسأله که قبلاً هم تأکید شده بود، روی این مسأله است که ما چند تکه از مسیر را پیمانکاران ایرانی به صورت صدور خدمات، نه پیمانکار ایرانی برای آنها نمی‌سازد؛ پیمانکار ارمنی است ولی با تلاشی که جمهوری اسلامی کرد، گرفت، یک تونل دیگر هم هست بگیرد، ما باید این مسیر را تقویت کنیم که در کنار مسیر‌های دیگر، کریدور شمال- جنوب، یکی هم کریدور شرق به غرب. مسیر چین فقط به ایران متوقف نمی‌شود، الان که می‌آید بعضی‌ها می‌رود به اُکتائو و از اکتائو به باکو و به اروپا می‌رود. باید تلاش کنیم طوری سرخس که ترمینالی به وسیله سرمایه‌گذاری خارجی، اجازه دهید اسم این کشور را نیاورم، چون حساس است خود کشور، باید این ترمینال را تقویت کنیم تا بتوانیم این مسیر اروپا را از طریق ایران که از چین می‌آید شکل دهیم و خوبی آن این است که این مسیر قطار وقتی برمی‌گردد؛ بار به‌خصوص معدن را می‌برد. نکته مهم این است که مسیر شمال ما از چین به ایران؛ یک مسیری است که بتواند مسیر جنوب آبی ما را هم کوتاه‌تر کند، هم اگر خدای ناکرده اتفاقی بیفتد ما بتوانیم این مسیر را شکل دهیم.
سؤال: آقای توسلی موضوع مهم دیپلماسی اقتصادی و موضوعاتی که در برنامه هفتم توسعه و پیشرفت به آن اشاره شده؛ زمینه‌ها و راهکار‌های اجرا و تحقق آن، کدام‌ها هستند؟
فتح‌الله توسلی؛ عضو کمیسیون اقتصادی مجلس: نمی‌دانم آقای صفری آمار‌ها را دادند یا نه که وضعیت صادرات و واردات ما نسبت به سال‌های گذشته چه وضعیتی داشته، چند رقم می‌خواهم عرض کنم؛ ما در برنامه هفتم و ششم؛ رشد اقتصادی را هشت درصد پیش‌بینی کردیم، در حالی که بر اساس آمار‌هایی که من از دولت؛ از وزارت اقتصاد و بخش‌های مختلف گرفتم، تا الان سه درصد بیشتر نشده، یعنی رشد اقتصادی ما بدون نفت سه درصد بوده و نرخ تورم و بقیه چیز‌ها را کاری ندارم. در بحث صادرات و واردات، ما متأسفانه تراز تجاری ما منفی بود؛ یعنی حدود ۱۵ میلیارد دلار تراز تجاری صادرات و واردات ما منفی بود که این رقم خوبی نیست و خبر خوبی نیست که علیرغم همه ظرفیت‌هایی که ما در کشور داریم در بحث صادرات، متأسفانه به دلیل ناترازی‌ها و در مواقعی حتی بی‌تدبیری‌هایی که داشتیم؛ ما حدود ۱۵ میلیارد دلار صادرات غیرنفتی ما منفی بوده است.
سؤال: اگر بخواهیم با نگاه مثبت به موضوع نگاه کنیم و بپردازیم به همان نکته که آقای صفری اشاره کردند؛ یعنی پیدا کردن راهکار‌ها و تقویت موضوعات، کدام مباحث را اشاره می‌کنید؟ جمع‌بندی بفرمایید؟
توسلی: ما با ۱۵ کشوری که با آنها همسایه هستیم، بزرگترین ظرفیت برای ما هستند، ما نتوانستیم ظرفیت‌های خودمان را با کشورهای همسایه بالفعل کنیم و از بالقوه به بالفعل تبدیل کنیم. یک بخش قابل توجهی فقط با عراق داریم، ولی در پاکستان، افغانستان، حتی حوزه هند، عمان، فدراسیون روسیه، آذربایجان؛ این ۱۰ کشوری که با آنها کار می‌کنیم؛ چین، عراق، امارات، ترکیه، پاکستان، افغانستان، هند و عمان، فدراسیون روسیه و آذربایجان؛ ۵۰ میلیارد دلار از صادرات ما را تشکیل می‌دهند. از این کشورها؛ قسمت اعظم آن برمی‌گردد به چین، امارات و ترکیه. جمع‌بندی این است که ما باید تلاش کنیم موقعیت سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و همه نوع روابطی که با کشورهای همسایه خود مخصوصاً داریم در حلقه اول و بعد کشورهای اسلامی مثل عربستان، قطر و بقیه کشورهای حوزه خلیج فارس تقویت کنیم، با افزایش روابط سیاسی، روابط اقتصادی هم توسعه پیدا می‌کند، در داخل هم تا آنجا که می‌توانیم ظرفیت‌سازی کنیم، با تولیداتی که داریم و نیاز‌هایی که کشورهای مختلف دارند؛ یعنی هندوستان خود به تنهایی می‌تواند بخش قابل توجهی از وارداتی که دارد، از ایران انجام دهد. بنگلادش همین‌طور، کشورهای مختلف ظرفیت‌های بسیار بالایی دارند، نیاز‌های آنها را بررسی کنیم و دست آخر بتوانیم تقویت، تأمین و صادر کنیم.
سؤال: آقای صفری عضویت ایران را در برخی از سازمان‌ها اشاره کردید که خودش می‌تواند راهگشا باشد و قدم به قدم پیشرفت‌های ما را در دستیابی به اهداف دیپلماسی اقتصادی محقق کند، ما یک توافقنامه ۲۵ ساله با روسیه و چین هم داریم، ضمن نگاه به این موضوع می‌خواهم جمع‌بندی پایانی خود را دریافت کنم راجع به مباحثی که مطرح کردید و نقش مهم دیپلماسی اقتصادی در این میان؟
صفری: ما با چین توافق در زمینه‌های مختلف داریم؛ یکی از اینها تجارت بوده، ما کالا‌هایی که الان در حال حاضر؛ آقای دکتر فرمودند در حال حاضر می‌توانیم به چین صادر کنیم، در بخش شیلات و کشاورزی است. مثلاً در مورد میگو ما می‌توانیم؛ اینها سالی ۵۰۰ هزار تن از ما میگو می‌خواهند، ما ۳۵ هزار تن بیشتر ظرفیت نداشتیم که صادر کنیم. در مورد زعفران، پای مرغ، مرکبات و همچنین روسیه، بخش اقتصاد، در مورد کار‌های مالی با روسیه، ما سالیان سال دنبال این بودیم که ریال با یک پول خارجی کار کند، یک نکته‌ای که خواستم بگویم؛ آقای کشاورززاده گفت که روسیه الان کارش با چین از ۶۰ میلیارد به ۲۵۰ میلیارد، تحریم هم شده؛ چطور شد؟ پس توانایی آن را داریم، می‌توانیم، روی بسته‌هایی که چه در مجلس، چه در دولت تعریف می‌شود، باید ما روی اجرایی کردن آن مصّر باشیم و پیگیری کنیم.
