کارگرانی که با قراردادهای شفاهی در بازار کار ایران فعالیت می‌کنند، با مشکلات متعددی از جمله نبود امنیت شغلی، اخراج بدون اطلاع قبلی، دسترسی محدود به مزایای قانونی و بیمه، و دشواری در اثبات مدت اشتغال و دریافت مطالبات مواجه‌اند. این شرایط، کارگران را در معرض فشارهای اقتصادی و اجتماعی قرار داده و گاهی آن‌ها را مجبور به پذیرش شرایط غیرقانونی می‌کند.
مطابق قانون کار، کارگران با قرارداد شفاهی در مشاغل دائمی که به‌صورت غیرموجه اخراج شوند، می‌توانند ظرف ۳۰ روز از تاریخ اخراج، از طریق سامانه جامع روابط کار، دادخواست بازگشت به کار ثبت کنند. در صورت تشخیص غیرموجه بودن اخراج، مراجع حل اختلاف کار رای به بازگشت کارگر به محل کار و پرداخت حق‌السعی و حق بیمه ایام بلاتکلیفی (از تاریخ اخراج تا صدور رای) صادر می‌کنند.
کارگران می‌توانند در هر زمان، حتی در حین اشتغال، برای دریافت مطالبات معوقه مانند دستمزد، حق سنوات، پاداش و سایر مزایای قانونی اقدام کنند. این امکان نشان‌دهنده تلاش قانونگذار برای حمایت از کارگران، حتی در نبود قرارداد کتبی، است.
کارشناسان حوزه کار تأکید دارند که آگاهی کارگران از روند قانونی و زمان‌بندی ثبت دادخواست، همراه با ارائه مدارک و شواهد اشتغال، برای احقاق حقوقشان ضروری است. دسترسی آسان به سامانه جامع روابط کار و مشاوره حقوقی می‌تواند فرآیند پیگیری را شفاف‌تر و سریع‌تر کند.
فعالان حوزه کار معتقدند که حمایت قانونی از کارگران با قراردادهای شفاهی نه‌تنها معیشت آن‌ها را بهبود می‌بخشد، بلکه با کاهش اختلافات کارگری-کارفرمایی، ثبات و بهره‌وری بنگاه‌های اقتصادی را افزایش داده و از مشکلات اجتماعی ناشی از اخراج‌های غیرموجه جلوگیری می‌کند.
