به گزارش خبرگزاری مهر، توکنیزه‌کردن بازار سرمایه به معنای تبدیل هر دارایی واقعی یا مالی به یک شناسه دیجیتال یکتا روی بستر بلاکچین است؛ شناسه‌ای که مالکیت آن به‌راحتی منتقل و سوابقش به‌شکل غیرقابل تغییر ثبت می‌شود. این فرآیند، معاملات بورسی را از قید زمان و مکان می‌رهاند و به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهد در هر ساعت از شبانه‌روز و از هر نقطه جهان دارایی‌های خود را معامله کنند. قابلیت شکستن دارایی‌های پرارزش به واحدهای کوچک، راه ورود بخش وسیع‌تری از جامعه به سرمایه‌گذاری را باز می‌کند؛ در حالی که شفافیت تراکنش‌ها، کاهش هزینه مبادلات، افزایش سرعت گردش سرمایه و شکل‌گیری ابزارهای نوین مالی، سطح کارایی و جذابیت بازار را افزایش می‌دهد. البته تجربه کشورهایی چون سوئیس، سنگاپور و امارات نشان می‌دهد که بدون پشتوانه حقوقی، زیرساخت فنی امن و فرهنگ‌سازی، این فرصت می‌تواند به تهدید بدل شود. در سال‌های اخیر، فناوری بلاکچین با قدرت وارد حوزه مالی شده و ابزارهای نوینی پدید آورده است که «توکنیزه‌کردن» یکی از مهم‌ترین آن‌هاست. این مفهوم به زبان ساده یعنی هر دارایی واقعی یا مالی – از سهام و اوراق گرفته تا طلا و زمین به یک شناسه دیجیتال یکتا در بستر بلاکچین تبدیل شود. مالکیت این شناسه قابل انتقال و ردگیری است و سوابق آن به شکل غیرقابل تغییر در شبکه ثبت می‌شود.
بورس بدون مرز؛ مزیت اصلی توکن‌ها
توکنیزه‌کردن بورس این مزیت را دارد که محدودیت زمان و مکان را از میان برمی‌دارد. در حالی که معاملات بورس سنتی در بازه‌های محدود روزانه انجام می‌شود، توکن‌ها می‌توانند ۲۴ ساعته و از هر نقطه جهان مبادله شوند. این ویژگی می‌تواند نقدشوندگی بازار را افزایش دهد و حتی سرمایه‌گذاران خارجی را – بدون نیاز به کد بورسی سنتی – به بازار جذب کند. از سوی دیگر، قابلیت خرد کردن دارایی‌های گران به واحدهای بسیار کوچک، امکان ورود طبقات وسیع‌تری از جامعه به سرمایه‌گذاری را فراهم می‌کند.
جذابیت‌ها و خطرات توکنیزه‌کردن
فناوری توکن‌سازی چند مزیت کلیدی دارد: ثبت شفاف تراکنش‌ها، کاهش هزینه مبادلات، افزایش نرخ گردش سرمایه و توانایی نوآوری در ابزارهای مالی. با این حال، چالش‌ها جدی هستند. نبود مقررات شفاف برای اوراق بهادار دیجیتال، ضعف زیرساخت در برابر حملات سایبری، و احتمال جذب سفته‌بازان هیجانی می‌تواند روند اعتمادسازی و کارایی این ابزار را مختل کند.
تجربه دیگر کشورها
کشورهایی مانند سوئیس، سنگاپور و امارات با ترکیب قانون‌گذاری دقیق و ایجاد زیرساخت فنی قوی، توانسته‌اند نمونه‌های موفقی از توکنیزه کردن دارایی‌ها ارائه دهند. سوئیس بورس دیجیتال SIX را در ۲۰۱۹ راه‌اندازی کرد؛ سنگاپور پروژه UBIN را برای اوراق دولتی اجرا نمود؛ و امارات بخشی از صندوق‌های املاک را روی بلاکچین عرضه کرده است. همه این‌ها نشان می‌دهد که فناوری به تنهایی کافی نیست و باید همزمان ساختار حقوقی و فرهنگی بازار تغییر کند.
آیا توکنیزه‌کردن نجات‌بخش بورس ایران است؟
این فناوری می‌تواند همچون «اکسیژنی تازه» حال بازار سرمایه را بهتر کند، اما «قلبی جدید» برای اقتصاد نخواهد بود. مشکلات بنیادی مثل تورم مزمن، نااطمینانی سیاستی و کمبود سرمایه‌گذاری مولد همچنان پابرجا خواهند ماند. اگر این مشکلات حل نشود، توکن‌ها نیز همان مسیر پرنوسان سهام سنتی را طی خواهند کرد.
مسیر پیشنهادی برای ایران
سعید اسلامی بیگدلی در این رابطه می‌گوید: یک راهبرد واقع‌بینانه، آغاز کار با توکنیزه‌کردن دارایی‌های کم‌ریسک مانند صندوق‌های طلا یا پروژه‌های املاک دولتی است که می‌تواند در قالب یک بورس دیجیتال موازی و به‌صورت آزمایشی اجرا شود. سپس با فراهم شدن بسترهای فنی و حقوقی، می‌توان دامنه را به سهام شرکت‌های بزرگ گسترش داد. استفاده از کیف‌پول‌های امن ملی و ارائه مشوق‌های مالیاتی برای سرمایه‌گذاران اولیه نیز می‌تواند این مسیر را تسهیل کند.
توکنیزه‌کردن بورس، فرصتی کم‌نظیر برای پیوند اقتصاد ایران با اقتصاد دیجیتال جهانی است؛ فرصتی که می‌تواند اعتماد، نقدشوندگی و جذابیت بازار را افزایش دهد. اما بدون بسته‌ای کامل از اصلاحات اقتصادی، قوانین شفاف و آموزش سرمایه‌گذاران، این ایده نیز ممکن است به فهرست طرح‌های شکست‌خورده بپیوندد.
