قرارداد عظیم آرامکو و بلک‌راک هم‌افزایی بی‌سابقه‌ای میان سرمایه‌گذاری خارجی و توسعه انرژی عربستان ایجاد کرده و بخش گاز این کشور را وارد مرحله‌ای تازه می‌کند که ممکن است توانایی رقابت منطقه‌ای و جهانی را به میزان زیادی افزایش دهد. اگر پروژه‌های جافورا و سایر برنامه‌ها با موفقیت اجرا شوند، عربستان تا پایان این دهه به یکی از بازیگران بزرگ گازی منطقه تبدیل خواهد شد و نقش حیاتی در صادرات و امنیت انرژی جهانی ایفا خواهد کرد.
به گزارش تجارت نیوز، عربستان سعودی با امضای قرارداد ۱۱ میلیارد دلاری میان شرکت آرامکو و کنسرسیومی به رهبری بلک‌راک از طریق Global Infrastructure Partners، گام مهمی در توسعه میدان گازی عظیم جافورا برداشته است. این سرمایه‌گذاری نه تنها بزرگ‌ترین مشارکت خارجی در بخش انرژی عربستان در سال‌های اخیر محسوب می‌شود، بلکه عربستان را در مسیر جبران عقب‌ماندگی تاریخی خود نسبت به کشورهای مهم منطقه در صنعت گاز قرار داده است.
با آغاز تولید فاز اول جافورا در سال جاری و برنامه تولید ۲ میلیارد فوت مکعب گاز در روز تا سال ۲۰۳۰، عربستان به سرعت در حال افزایش ظرفیت و سهم خود در بازار جهانی گاز است؛ سیاستی که بخشی از برنامه کلان «چشم‌انداز ۲۰۳۰» برای کاهش وابستگی به نفت و تنوع اقتصادی محسوب می‌شود.
ارزش قرارداد ۱۱ میلیارد دلاری در قالب مدل واسپاری (لیزینگ) و واسپاری بازگشتی (leasing and leaseback) است. طرف‌های قرارداد شامل آرامکو با ۵۱ درصد سهام JMGC و کنسرسیوم بلک‌راک از طریق Global Infrastructure Partners به همراه سایر سرمایه‌گذاران بین‌المللی با ۴۹ درصد سهام JMGC هستند.
مدت قرارداد ۲۰ سال است و هدف آن توسعه دو واحد اصلی یعنی کارخانه فرآوری گاز جافورا و واحد تفکیک NGL ریّاس (Riyas) و سپس واگذاری استفاده از این واحدها به آرامکو است. ذخیره اثبات‌شده میدان جافورا ۲۲۹ تریلیون فوت مکعب گاز طبیعی و ۷۵ میلیارد بشکه میعانات برآورد شده است. شروع تولید از فاز اول در سال ۲۰۲۵ خواهد بود که ابتدا ۲۰۰ میلیون فوت مکعب تولید می‌کند و قرار است تا سال ۲۰۳۰ به ۲ میلیارد فوت مکعب در روز برسد. مجموع سرمایه‌گذاری برآوردی تا پایان روند توسعه حدود ۱۰۰ میلیارد دلار است.
نقش استراتژیک این پروژه کاهش سهم نفت در سبد انرژی داخلی و افزایش سهم گاز برای تولید برق و پتروشیمی، آزادسازی نفت برای صادرات، حرکت به سوی صادرات گاز و تقویت بخش‌های نوآور مانند مراکز داده هوش مصنوعی است.
نخست، این قرارداد موجب تسریع رشد صنعت گاز عربستان می‌شود. این کشور به دنبال افزایش ۶۰ درصدی ظرفیت تولید گاز تا سال ۲۰۳۰ نسبت به سطح سال ۲۰۲۱ است که جافورا موتور اصلی این برنامه خواهد بود.
نکته قابل توجه بعدی، جذب سرمایه خارجی و انتقال تکنولوژی است. ورود کنسرسیوم بلک‌راک از طریق Global Infrastructure Partners نشان‌دهنده اعتماد سرمایه‌گذاران بین‌المللی و انتقال دانش و فناوری برای مدیریت بزرگ‌ترین پروژه غیرمرتبط با نفت در خاورمیانه محسوب می‌شود.
مدل تأمین مالی زیرساختی نیز اهمیت دارد. ساختار اجاره و بازخرید (لیزینگ و لیزبک) شبیه به مدل‌های پیشین آرامکو برای فروش ۴۹ درصد سهم زیرساخت‌های خطوط گاز و نفت به سرمایه‌گذاران خارجی است که به ایجاد درآمد پایدار و آزادسازی نقدینگی برای توسعه صنعت کمک می‌کند.
در نهایت، این قرارداد جایگاه منطقه‌ای عربستان در بازار گاز را تقویت می‌کند. اگرچه عربستان از نظر ذخایر و تولید هنوز از کشورهایی مانند ایران و قطر عقب‌تر است اما با توسعه سریع جافورا و سایر پروژه‌ها این فاصله به سرعت کاهش می‌یابد.
عربستان به سرعت در حال جبران عقب‌ماندگی خود است و با جذب شرکت‌های بزرگ جهانی، زیرساخت و مدیریت پروژه‌های عظیم را در اختیار گرفته است. سیاست‌های جدید چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان بر کاهش وابستگی به نفت، افزایش صادرات غیرنفتی و ورود به حوزه انرژی پاک‌تر تأکید دارد. ایران از سوی دیگر با چالش مصرف داخلی بالا، تحریم‌ها و کمبود سرمایه در بهره‌برداری سریع از میدان‌های مشترک عقب مانده است. قطر نیز با زیرساخت مدرن و توسعه میدان North Field تا سال ۲۰۲۷ به رهبر مطلق بازار جهانی LNG تبدیل خواهد شد.
عربستان دارای حدود ۹۴۰۰ تا ۹۵۰۰ تریلیون فوت مکعب ذخایر گاز است. ظرفیت تولید فعلی آن حدود هشت میلیارد فوت مکعب در روز است که با هدف رسیدن به ۱۳ میلیارد فوت مکعب در روز تا سال ۲۰۲۵ و ۲ میلیارد فوت مکعب تنها از میدان جافورا تا سال ۲۰۳۰ دنبال می‌شود. مجموع سرمایه‌گذاری بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار در جافورا و سایر پروژه‌ها انجام خواهد شد. هدف عربستان تنوع‌بخشی به انرژی داخلی و صادرات بالقوه گاز است که با جذب سرمایه خارجی و رشد سریع ظرفیت می‌تواند فاصله تاریخی خود را با قطر و ایران کاهش دهد.
ایران دارای ذخایر اثبات‌شده ۳۴ هزار تا ۳۴ هزار و ۸۰۰ تریلیون فوت مکعب است و ظرفیت تولید فعلی آن حدود ۲۵ میلیارد فوت مکعب در روز است. برای اینکه این کشور تا سال ۲۰۳۰ حدود ۲۵۰ میلیون مترمکعب در روز به ظرفیت خود بیفزاید، نیازمند ۷۰ تا ۱۲۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری است اما با چالش‌هایی چون تحریم، کمبود سرمایه و مصرف داخلی بالا مواجه است.
قطر حدود ۲۴ هزار تا ۲۴ هزار و ۷۰۰ تریلیون فوت مکعب ذخایر دارد و ظرفیت تولید فعلی آن حدود ۱۶ میلیارد فوت مکعب در روز است. این کشور با گسترش عظیم میدان North Field قصد دارد صادرات LNG را تا ۱۲۶ میلیون تن سالانه تا ۲۰۲۷ افزایش دهد. استفاده از فناوری مدرن و سرمایه‌گذاری مشترک با شرکت‌های بین‌المللی باعث شده است قطر رهبری بازار جهانی LNG را در دست داشته باشد.
با مقایسه ذخایر و تولید گاز در سال ۲۰۲۵ دیده می‌شود که ایران با اینکه رتبه دوم جهانی ذخایر است و روزانه ۲۵ میلیارد فوت مکعب تولید دارد، همچنان با موانع بسیار مواجه است. از سوی دیگر، قطر با رتبه سوم ذخایر و تولید ۱۶ میلیارد فوت مکعب در روز از قوی‌ترین زیرساخت‌ها و توسعه جهانی LNG برخوردار است. عربستان در رتبه ششم ذخایر جهانی قرار دارد و با ظرفیت تولید ۸ میلیارد فوت مکعب در روز و هدف‌گذاری ۱۳ میلیارد تا سال ۲۰۲۵، رشد سریع و صادرات بالقوه‌ای پیش‌رو دارد که میزان کمتر ذخایر آن را جبران می‌کند.
