خبرگزاری مهر، گروه استانها: ۲۸ مرداد، همدان چهره‌ای متفاوت از روزهای آرام خود به نمایش گذاشت؛ شهری که تا پیش از آن، اگرچه زیر سایه سنگین حوادث ملی بود، اما هنوز امید به بازگشت آرامش در آن باقی مانده بود. با این حال، غروب آن روز ورق برگشت.
نخستین جرقه آشوب، زمانی زده شد که تیراندازی به سوی مأموران شهربانی آغاز شد. صداهای پی‌درپی شلیک، در کوچه‌پس‌کوچه‌های مرکز شهر طنین انداخت و موجی از هراس را میان مردم برانگیخت.
شهربانی که ناگهان خود را در برابر بحرانی کنترل‌ناپذیر دید، از نیروهای ژاندارمری و پادگان همدان یاری خواست تا با حضور مسلح، بر اوضاع مسلط شوند.
درگیری‌ها از ساعت ۶ عصر به اوج رسید و با فراز و فرود تا ساعت ۱۰ شب ادامه یافت؛ چهار ساعت پرتنش که برای بسیاری از خانواده‌های همدانی، با نگرانی، صدای ممتد رگبار و رفت‌وآمد نیروهای مسلح سپری شد.
نتیجه این تنش، زخمی شدن رئیس شهربانی، چهار نفر از پاسبان‌ها و شماری از شهروندان بود. در این میان، یک نفر از مردم بر اثر شدت جراحات جان باخت؛ خبری که درست پس از پایان درگیری‌ها دهان به دهان در شهر پیچید و غم و خشم را در فضای جامعه سنگین‌تر کرد.
با پا گرفتن آشوب، صحنه به تدریج از تیراندازی به غارت و تهاجم کشیده شد. همزمان، گروهی ناشناس – بنا به روایت برخی منابع، تحریک‌شده توسط حزب توده – به منازل شماری از شخصیت‌های شناخته‌شده شهر حمله کردند.
یکی از هدف‌های این یورش، منزل آیت‌الله سید نصرالله بنی‌صدر بود که در میان هرج‌ومرج، مورد دستبرد و تخریب قرار گرفت. غارت، علاوه بر وارد آوردن خسارت مادی، با ایجاد حس ناامنی، روحیه عمومی را بیش از پیش متزلزل کرد.
تجمع شهروندان در منزل آیت‌الله بنی‌صدر
ابوالفضل مؤمن یکی از پژوهشگران تاریخ معاصر در گفتگو با خبرنگار مهر با تشریح این وقایع اظهار کرد: آن روز، همدان نه تنها درگیر بحران سیاسی بود، بلکه از نظر اجتماعی و روانی نیز زیر فشار قرار گرفت، مردم حیرت‌زده از خبرهای کودتا، به دنبال جایی برای یافتن پاسخ و رهنمود بودند.
وی افزود: به همین دلیل، عصر همان روز، گروهی از شهروندان به منزل آیت‌الله بنی‌صدر رفتند تا در میان این گردباد حوادث، تکلیف خود را از زبان یکی از چهره‌های برجسته سیاسی و مذهبی بشنوند.
مؤمن خاطرنشان کرد: این گردهمایی صلح‌آمیز، همزمان با واکنش شدید فرمانداری همدان مواجه شد. حکومت نظامی به رسمیت اعلام و با صدور اعلامیه‌ای با لحنی تند، مردم به رعایت نظم و پرهیز از تجمع فراخوانده شدند. فرمانداری همچنین فهرست اسامی برخی از رهبران و فعالان نهضت ملی را منتشر و مهلتی برای تسلیم آنان به مأموران تعیین کرد.
این پژوهشگر تاریخ عنوان کرد: اجرای این تصمیم، فضای همدان تغییر کرد. خیابان‌ها به سرعت تحت کنترل نیروهای مسلح درآمدند، ایست‌وبازرسی‌ها در نقاط کلیدی برپا شد و رفت‌وآمدهای شبانه به شدت محدود گردید. این شرایط تا روزها ادامه یافت و شهروندان عطای دورهمی‌های اجتماعی را به لقای سکوت و ماندن در خانه بخشیدند.
گفتنی است؛ ۲۸ مرداد همدان، نه فقط یک تاریخ در تقویم، بلکه خاطره‌ای ماندگار از تقابل سیاست، خشونت و جامعه‌ای است که میان امید و ترس، در یک روز سرنوشت‌ساز تاب آورد.
