به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، دریای خزر در حال مرگ است. این بزرگ‌ترین دریاچه جهان، که روزگاری به‌عنوان منبع حیات برای میلیون‌ها انسان و گونه‌های کمیاب ماهیان خاویاری شناخته می‌شد، اکنون قربانی بی‌عدالتی آبی و زیاده‌خواهی سیاسی روسیه شده است. هشدارها می‌گویند تا ۷۵ سال آینده، نیمی از مساحت خزر ناپدید خواهد شد.
دکتر مهدی زارع، استاد تمام زمین‌شناسی، با صراحت در گفت و گو با رکنا می‌گوید:
«رودخانه ولگا منبع اصلی آب برای دریای کاسپین است که حدود ۸۰ درصد از کل ورودی آن را تشکیل می‌دهد. ولگا پیش از رسیدن به کاسپین، به طور کامل از خاک روسیه می‌گذرد و این کشور تنها کنترل‌کننده حجم آب آن است. آبشار ولگا-کاما شامل مجموعه‌ای از ۱۱ سد و مخزن بزرگ است که طی پانزده سال اخیر بیشترین اثر را بر کاهش آب دریای کاسپین داشته‌اند.»
به بیان ساده‌تر، روسیه کلید حیات خزر را در مشت خود دارد و به جای پاسداری از این منبع مشترک، آن را گروگان سیاست‌های انرژی و کشاورزی کرده است.
تحریم‌های غرب علیه روسیه، تنها میدان نبرد اقتصادی نداشتند؛ خزر نیز قربانی این جنگ پنهان شده است. دکتر زارع هشدار می‌دهد:
«از سال ۲۰۲۲ با تجاوز نظامی روسیه به اوکراین، استفاده بیشتر از آب رودخانه ولگا در استراتژی‌های اقتصادی، انرژی و کشاورزی روسیه تشدید شد. برای افزایش تولید گندم و جو، کشاورزان آبیاری را گسترش دادند. همزمان، روسیه برای جبران کاهش صادرات نفت و گاز، به انرژی آبی سدهای ولگا تکیه کرد و آب را در مخازن نگه داشت.»
به این معنا، هر تانک روسی که در جبهه اوکراین شلیک می‌کند، رد پای خود را در عقب‌نشینی آب خزر هم بر جای می‌گذارد.
دکتر زارع صریح می‌گوید:
«اگر کاهش جریان ورودی ولگا تداوم یابد، کاسپین تا سال ۲۱۰۰ حدود ۲۵ تا ۵۰ درصد از مساحت خود را از دست خواهد داد. اکوسیستم‌های آن، از جمله زیستگاه ماهیان خاویاری، نابود و اقتصادهایی مثل کشتیرانی و شیلات فرو خواهد پاشید.»
به بیان دیگر، خاویار ایرانی که زمانی نماد جهانی خزر بود، امروز به فهرست سیاه انقراض پیوسته است.
مطالعات نشان می‌دهد در سناریوی فعلی، خزر تا پایان قرن ۹ تا ۱۸ متر عقب‌نشینی خواهد داشت. دکتر زارع هشدار می‌دهد:
«این کاهش نه تنها تالاب‌ها و تنوع زیستی را از بین می‌برد، بلکه قابلیت کشتیرانی را هم نابود می‌کند.»
یعنی بنادر شمالی ایران در آینده‌ای نه‌چندان دور به جای ساحل دریا، با بیابانی نمکی روبه‌رو خواهند شد.
کاسپین قربانی سکوت سیاسی است. روسیه با سدسازی و برداشت آب، ایران و دیگر کشورهای پایین‌دست را به زانو درآورده، در حالی‌که هیچ سازوکار مشترک و الزام‌آوری برای مدیریت این حوضه وجود ندارد.
فاجعه در راه است؛ اما جهان سرگرم تماشای جنگ اوکراین است و خزر، آرام‌آرام زیر سایه کرملین خشک می‌شود.
