همشهری آنلاین: سینمای ایران کارنامه موفقی در مراسم اسکار دارد. از ۳۰فیلم بلند داستانی ایرانی که از سال۱۳۵۶ به آکادمی معرفی شد، ۳فیلم به فهرست نهایی راه یافت. موفقیت دوگانه اصغر فرهادی در اسکار امتیاز یکه‌ای در سینمای جهان محسوب می‌شود. سینمای ملی ایران بعد از سینمای ژاپن در اسکار بهترین موفقیت‌ها را در سینمای آسیا به دست آورده. اسکار بهترین فیلم کوتاه پویانمایی برای یک اثر ایرانی به حضور سینمای ایران در مهم‌ترین گردهمایی سینمایی جهان ابعاد تازه‌تری داد. همین موفقیت‌ها باعث شده که همه‌ساله قبل از پایان زمان اعلام فیلم ایرانی به آکادمی حواشی پیرامون فیلم‌هایی که شانس حضور در اسکار دارند به وجود بیاید. در برنامه مجله تصویری۲۴ امیرحسین علم‌الهدی، کارشناس سینما و بابک خواجه‌پاشا، کارگردان سینما درباره سینمای ایران و اسکار صحبت کردند.
• جریان معرفی فیلم‌ها به اسکار چگونه است؟
امیرحسین علم‌الهدی: فیلم باید در کشور معرفی و اکران شده باشد و این اکران می‌تواند در یک سینما باشد یا چند سینما. حتما بلیت‌فروشی داشته باشد. فیلمی که معرفی می‌شود باید سرمایه‌گذار و محصول کشور باشد. یکی دیگر از معیارها زمان اکران است که آکادمی اسکار نگاه ویژه‌ای به آن دارد. فیلم باید تا اول سپتامبر اکران شود. فیلم‌های ایران همیشه از فارابی به اسکار معرفی می‌شد. خوشبختانه امسال در کمیته‌ای در خانه سینما برگزار می‌شود و این امر باعث می‌شود که طیف گسترده‌تر فیلم‌ها را ببینند و انتخاب کنند. به نظرم این اتفاق خوبی است و امیدوارم در سال‌های آینده خانه سینما این کار را پیگیری کند.
• به نظرتان «در آغوش درخت» که سال گذشته به اسکار معرفی شد، چرا نتوانست به فهرست نهایی راه پیدا کند؟
بابک خواجه‌پاشا: شاید توان «در آغوش درخت» تا این مرحله بوده و جسارت فیلم و نگاهش تا این مرحله از اسکار بوده است. اما وقتی چند فیلمی را که از کشورهای دیگر به اسکار راه یافته بود دیدم، متوجه شدم تنها دلیلش توان خود فیلم نیست. قریب به اتفاق فیلم‌های خارجی‌زبانی که به اسکار راه پیدا کردند اولویت اصلی‌شان فیلم خوب بودن نبوده. برخی از فیلم‌ها از پروسه‌ای به نام لابی رد می‌شوند و گاهی هنر دیگر جایی ندارد و بیشتر مناسباتی است که وجود دارد و یا اینکه مسائل سیاسی در نظر گرفته می‌شود. یک بخش هم به روابط بازمی‌گردد. وقتی فیلم در اسکار خوب دیده می‌شود که قبل‌تر چندین هزار نفر آن را دیده باشند. فیلم ما در ایران پشتیبانی شد، اما در مقابل رقبایی که برای دیده شدن هزینه می‌کردند نتوانست خودش را بالا بکشد. فیلم ما در یک سانس در کشور آمریکا دیده شد، اما فیلم‌های دیگر با مراسم شام و اکران‌های خصوصی و اکران‌های دیگر توانستند فیلم خود را به‌خوبی نشان دهند.
امیرحسین علم‌الهدی: چند پارامتر برای موفقیت فیلم در اسکار تعیین‌کننده است. اول آنکه جوایزی در کلاس الف در جشنواره‌ها داشته باشد، مثل کن و برلین. نکته دوم پخش‌کننده خارجی فیلم است. اگر جریان‌هایی پشت یک فیلم نباشد، فیلم دیده نمی‌شود. پخش‌کننده می‌تواند با هزینه‌هایی که برای فیلم انجام می‌دهد پارامتر مهمی در اسکار باشد. نکته سوم جوی است که در رسانه‌ها برای فیلم ایجاد می‌شود. فضا می‌تواند به فیلم کمک کند. نکته آخر هم لابی است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. پخش‌کننده قوی می‌تواند راه را برای اسکار باز کند. متأسفانه سینمای ایران در حوزه بین‌المللی تا اطلاع ثانوی نمی‌تواند کاری پیش ببرد. ما یک تولیدکننده محلی هستیم. تا زمانی که مسائل سیاسی در کشور ما مرتفع نشود، سینمای ما با روزنه‌های کوچکی که دارد نمی‌تواند کاری انجام دهد.
«در آغوش درخت» فیلمی خانواده‌محور است که استاندارد خودش را دارد. این فیلم در مقایسه با دیگر فیلم‌های راه‌یافته به اسکار چه چیزی کم دارد؟
بابک خواجه‌پاشا: در سینمای ایران تنها شانس و رویایی که داریم همین سینماست. نگاه هویتی‌ای که سینمای ایران دارد بی‌بدیل است. از «بچه‌های آسمان» گرفته تا «خانه دوست کجاست؟» و حتی «جدایی نادر از سیمین» همه نگاه ایرانی به خانواده دارند. اما در سال‌های اخیر در سینما به‌دنبال الگوهایی هستیم که به درد ما نمی‌خورد. ما باید سینمای دهه۱۳۷۰ خودمان را به‌روزرسانی کنیم تا به سینمای مطلوب برسیم. نگاه جشنواره‌ای باعث شده که روند ما تقلیدی باشد.
امیرحسین علم‌الهدی: انتخاب فیلم برای اسکار به لحاظ فنی و انتخاب اکثریت مهم است. معتقدم انتخاب فیلم از یک گروه ۸نفری به ۸۰نفری نکته مثبتی است و این تکثر نگاه به انتخاب خوب کمک می‌کند. امسال جعفر پناهی از یک کشور دیگر معرفی می‌شود و البته اگر جایزه اسکار را بگیرد، افتخار بزرگی برای ایران است. یک بار دیگر می‌گویم ما سازوکاری برای حوزه بین‌الملل نداریم و حتی به لحاظ اقتصادی این سازوکار وجود ندارد. یکی از موضوعات مهم این است که بعد از حل مسائل سیاسی، ما در سینما باید به تولید مشترک برسیم و این راه برون‌رفت سینمای ماست.
• به نظر شما امسال چه فیلمی برای اسکار مناسب است؟
امیرحسین علم‌الهدی: به نظرم فیلم «زن و بچه» سعید روستایی به‌خاطر پخش‌کننده توانایی که دارد می‌تواند در اسکار شانس داشته باشد. البته تصمیم‌گیری در این مورد سخت است، چراکه هر فیلمی به اسکار معرفی شود ما فیلم «یک تصادف ساده» جعفر پناهی را از کشور دیگر خواهیم داشت که رقیبی جدی به حساب می‌آید.
بابک خواجه‌پاشا: از نگاه من که نگاهی رویایی به سینمای ایران دارم، «بچه مردم» مناسب است. سینمایی است که خودم دوست دارم.
