هشمهری آنلاین- فاطمه عسگری نیا:در میان تمام رشته‌های پزشکی باورتان میشود عده‌ای از پزشکان می‌روند و تخصص می‌گیرند که شما اصلا مریض نشوید یا اگر مبتلا به بیماری خاصی هستید با روش‌های پیشگیرانه از سرعت روند پیشرفت بیماری شما با درک تمام شرایط اقتصادی و اجتماعی‌تان بکاهند؟ راستش را بخواهید این گروه از پزشکان گروهی از طبیبانی هستند که دنبال درآمد زیاد از رشته‌ای که در آن تحصیل کرده‌اند، نیستند؛ چون دغدغه‌های اجتماعی‌شان بر تمام دغدغه‌های دیگرشان غلبه دارد؛ کسانی که صرفا می‌خواهند دنیا با انسان‌های سالم جای بهتری برای زندگی کردن باشد. صحبت از فارغ‌التحصیلان رشته پزشکی اجتماعی و پیشگیری است.
پزشکی اجتماعی و پیشگیری چیست؟
این دسته از پزشکان در رشته پزشکی اجتماعی و پیشگیری فارغ‌التحصیل شده‌اند و معتقدند برای درمان بیماریها باید ریشه آنها را در شرایط اجتماعی، اقتصادی، محیطی، فرهنگی، سبک زندگی، تغذیه، تحرک، خودمراقبتی، رفتارهای سالم یا پرخطر، شرایط زندگی، مسکن، درآمد، امنیت، رفاه، عوامل روانی، آموزش وآگاهی و دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی‌درمانی جست‌وجو کرد؛ به‌خاطر همین به جای تجویز نسخه‌های طویل و دراز گاه نسخه‌هایی کوتاه‌تر با توصیه‌هایی برای تغییر سبک زندگی صادر می‌کنند تا افراد با خودمراقبتی برای سلامتی‌شان ارزش بیشتری قائل شوند.
کاهش هزینه‌های درمان
بخواهیم خیلی ساده بگوییم یکی از مهم‌ترین تأثیرات مراجعه افراد جامعه به پزشکان اجتماعی و پیشگیری در کاهش هزینه‌های درمان داست. دکتر اکبر شفیعی، متخصص پزشکی اجتماعی و پیشگیری معتقد است یک پزشک اجتماعی و پیشگیری در مواجهه با یک بیمار صرفا بیماری او را نمی‌بیند، بلکه با درنظر گرفتن همه جوانب اعم از سبک زندگی، وضعیت اقتصادی، وابستگی‌های اجتماعی، محل زندگی و حتی سلامت روح و روان فرد نسبت به درمان او اقدام می‌کند.» به روایت او یک پزشک اجتماعی و پیشگیری گاهی یک روانشناس است، گاهی یک جامعه‌شناس، گاهی یک راهنما و در نهایت آگاهی‌بخش مردمی که این روزها به همه‌چیز جز سلامتی خود می‌اندیشند: «وضعیت اجتماعی و اقتصادی افراد از مهم‌ترین مولفه‌های اجتماعی مؤثر بر سلامت‌شان است. مطالعات نشان می‌دهد افراد با تحصیلات بالاتر و وضعیت اقتصادی مطلوب‌تر از سلامت و طول عمر بیشتری برخوردارند و به همان نسبت افراد فقیرتر و کم‌سوادتر با چالش‌های بسیاری در حوزه سلامت روبه‌رو هستند؛ افرادی که به واسطه این مشکلات عمدتا درگیر اعتیاد، الکل، بی‌توجهی به تغذیه و هزار و یک مشکل دیگر می‌شوند. ما به این موضوعات هنگام ویزیت بیمار دقت و سعی می‌کنیم حتی نسخه‌ای که می‌نویسیم متناسب با شرایط اقتصادی و اجتماعی آنها باشد.»
درمان با پزشکی اجتماعی
منظورمان این نیست که آقا یا خانم پزشک برای شما نسخه‌ای برای رفع آلودگی هوا یا شمکلات اجتماعی می‌نویسند. از آنجا که پزشکان اجتماعی و پیشگیری در دنیا برنامه‌ریزان اصلی سلامت هر کشور هستند، این توانایی را دارند که در رأس برنامه‌ریزی برای سلامت با مطالعه عوامل مؤثر بر آلودگی هوا یا عوامل مؤثر در وقوع اسیب های اجتماعی یا بروز بیماریهای غیر واگیر نسبت به معرفی راهکارهایی برای پیشگیری از این وقایع ارائه دهند. حالا این کار را چطور انجام می‌دهند؟ با تشکیل حلقه‌ای از متخصصان مرتبط با هر موضوع یا چالش اجتماعی. دکتر شفیعی می‌گوید: اگر در تمام طول این سال‌ها از پزشکان اجتماعی در جایگاه واقعی خود در ایران استفاده می‌شد نه با حجم گسترده ای از بیماریها مانند فشارخون و دیابت و ... رو به رو بودیم نه مشکلات و اسیب های اجتماعی ناشی از انها. به‌گفته این متخصص پزشکی اجتماعی در کشورهای اروپایی نه‌تنها متخصصان این رشته، بلکه فلوشیپ‌های رشته پزشکی اجتماعی هم امروز به ارتقای کیفیت زندگی اجتماعی مردم‌شان کمک می‌کنند؛ چیزی که ما در کشورمان نداریم و تحصیل در این رشته به مقطع تخصص ختم میشود!
آگاهی‌بخشی نیاز جامعه امروز
اگر آگاهی مردم درباره توجه به سلامت‌شان بیشتر شود، ۷۰ درصد مرگ‌ومیرهای زودرس(فارغ از حوادث) زیر ۶۰ سال قابل پیشگیری است؛ این وعده‌ای است که دکتر شفیعی به مردم می‌دهد و می‌گوید چالش امروز جامعه ما ناآگاهی در برابر ارزش سلامت است. درواقع ما از ابتدا نه به بچه‌ها در مدارس این آموزش و آگاهی را دادیم و نه در بزرگسالی؛ به‌خاطر همین مردم ما نسبت به چکاب‌های دوره‌ای سلامت بی‌توجهند و این بی‌توجهی باعث بروز بیماری‌هایی میشود که زندگی اجتماعی آنها را دستخوش تغییرات زیادی می‌کند؛ برای مثال فردی که به‌علت تغذیه نامناسب درگیر چاقی و بیماریهای قلبی میشود و شغل آزاد دارد برای انجام یک عمل ساده قلب علاوه بر هزینه‌های بسیاری که باید پرداخت کند از شغل روزمزدی خود جامی‌ماند و این بیکاری تمام جوانب زندگی شخصی و اجتماعی او را درگیر چالش می‌کند. ما به‌عنوان پزشکان اجتماعی از بروز این بیماریها پیشگیری می‌کنیم تا حیات اجتماعی افراد تهدید نشود.
فراز و و فرودهای پزشکی اجتماعی و پیشگیری در ایران
دکتر شفیعی تاریخ این رشته را برایمان ورق می‌زند: «قدمتش به میانه قرن ۱۹ برمی‌گردد و بلژیک نخستین کشوری بود که این رشته را تدریس کرد. در ایران این رشته فراز و فرودهای بسیاری را تجربه کرده؛ از دهه ۵۰ که شیراز به‌عنوان نخستین دانشگاه پذیرش دانشجو در این رشته را آغاز کرد تا به امروز حدود ۵۳ سال می‌گذرد. درواقع دانشگاه شیراز با هدف تربیت متخصصانی که در رأس شبکه‌های بهداشت و درمان هم امور مدیریتی را دنبال و هم خدمات پزشکی ارائه می‌کنند، این دانشجوها را تربیت کرد، اما سال ۵۷ با توجه به تغییراتی که در کشور اتفاق افتاد روند پذیرش دانشجو در این رشته متوقف شد. اما این پایان ماجرا نبود؛ گرچه در سال‌های ۶۴- ۶۳ مجدد این رشته در دانشگاه‌ها شکل گرفت، اما متأسفانه از آنجا که جایگاه‌های مدیریتی جای خالی نداشتند و تکمیل شده بودند، این فارغ‌التحصیلان نتوانستند در جایگاه واقعی خود خدمت کنند.» به گفته او در حال حاضر نزدیک به ۲۶۰ متخصص پزشک اجتماعی در ایران فعالیت دارند که حدود ۶۰ درصد عضو هیات علمی هستند و مابقی در بخشهای خصوصی یا پژوهشکده ها مشغول به کارند.
