بر اساس رتبه‌بندی جهانی شانگهای ۲۰۲۵، ایران با ۶ دانشگاه (علوم پزشکی تهران، تهران، تربیت مدرس، علوم پزشکی شهید بهشتی، شریف و علوم پزشکی ایران) در میان هزار دانشگاه برتر جهان قرار دارد. این در حالی است که عربستان با ۱۳ دانشگاه و ترکیه با ۱۱ دانشگاه، جایگاه بهتری کسب کرده‌اند. از سال ۲۰۱۹، تعداد دانشگاه‌های ایرانی در این رتبه‌بندی رو به کاهش بوده، درحالی‌که عربستان طی پنج سال گذشته تعداد دانشگاه‌های خود را بیش از سه برابر افزایش داده و ترکیه جایگاه نسبتاً پایداری حفظ کرده است.
کارن ابری‌نیا، استاد دانشگاه تهران و دبیر کانون صنفی استادان دانشگاهی ایران، معتقد است که کاهش استقلال دانشگاه‌ها یکی از مهم‌ترین عوامل افت جایگاه علمی است. وی می‌گوید: «دانشگاه به‌عنوان نهادی علمی باید در تصمیم‌گیری‌های خود، به‌ویژه در امور علمی و جذب هیئت علمی، مستقل باشد، اما دخالت نهادهایی مانند شورای عالی انقلاب فرهنگی و مراجع دیگر، این استقلال را مخدوش کرده است.» به گفته او، فرآیندهایی مانند استعلام صلاحیت برای انتخاب مدیران و اساتید، کیفیت هیئت علمی را تضعیف کرده و به افت جایگاه دانشگاه‌ها منجر شده است.
ابری‌نیا با اشاره به مهاجرت گسترده اساتید و نخبگان، مشکلات معیشتی را عاملی کلیدی می‌داند. او توضیح می‌دهد: «حقوق یک استاد تازه‌کار با مدرک دکتری، حدود ۲۰ میلیون تومان است که حتی برای اجاره خانه در تهران کافی نیست. اساتید باسابقه نیز با ۳۰ سال خدمت، حقوقی کمتر از هزار دلار دریافت می‌کنند، درحالی‌که در کشورهای همسایه مانند عراق یا عربستان، اساتید چندین برابر این مبلغ درآمد دارند.» وی مثال می‌زند که یکی از همکارانش پس از مهاجرت به عربستان، رئیس دانشکده شده و با حقوق ۱۳ هزار دلاری و بودجه پژوهشی یک میلیون دلاری فعالیت می‌کند.
بودجه دانشگاه‌ها عمدتاً صرف حقوق می‌شود و تقریباً هیچ منبعی برای پژوهش و به‌روزرسانی تجهیزات باقی نمی‌ماند. ابری‌نیا می‌افزاید: «در دانشکده مهندسی مکانیک دانشگاه تهران، تجهیزات مربوط به ۲۰ سال پیش است و دولت بودجه‌ای برای خرید فناوری‌های جدید اختصاص نمی‌دهد.» این محدودیت‌ها، همراه با عدم امکان شرکت اساتید در کنفرانس‌های بین‌المللی به‌دلیل هزینه‌های بالا، تعاملات علمی جهانی را کاهش داده و به افت جایگاه دانشگاه‌ها منجر شده است.
ابری‌نیا تأکید می‌کند که توان علمی و نیروی انسانی دانشگاه‌های ایران بسیار بالاست، اما بدون بودجه کافی، رفع مشکلات معیشتی و بازگرداندن استقلال به دانشگاه‌ها، این ظرفیت هدر می‌رود. او پیشنهاد می‌دهد که با تأمین بودجه مناسب، بهبود شرایط معیشتی اساتید و حذف دخالت‌های غیرعلمی، دانشگاه‌های ایران می‌توانند به جایگاه شایسته‌ای در سطح جهانی دست یابند.
