در حالی که از ابتدای سال جاری بیش از ۱۱ میلیون مرغ پیش از رسیدن به سن بهره‌وری حذف شده‌اند، تولید همچنان فراتر از ظرفیت بازار ادامه دارد. این شرایط نه‌تنها به کاهش شدید قیمت خرید از مرغداران منجر شده، بلکه صنعت طیور کشور را در آستانه بحران زیان‌دهی قرار داده است. اکنون پرسش اصلی این است که در غیاب سیاست‌گذاری کارآمد، آیا واحدهای کوچک و متوسط توان ادامه فعالیت در این شرایط را دارند؟
بررسی قیمت تخممرغ حاکی از آن است که ۲۰ عدد تخممرغ گرید A سیمرغ با قیمت ۱۴۶ هزار تومان در مغازه‌ها به فروش می‌رسد. تخممرغ سیمرغ در بسته‌های ۲۴ عددی با نرخ ۱۷۵ هزار تومان و تخممرغ گرید B تلاونگ هم در بسته‌های ۹ عددی با قیمت ۶۵ هزار تومان در اختیار مصرف‌کننده قرار می‌گیرد.
بسته ۱۵ عددی تخممرغ Fresh گرید A هم با قیمت ۱۰۹ هزار تومان و تخممرغ دو زرده محلی شش عددی با قیمت ۹۰ هزار تومان در مغازه‌ها عرضه می‌شوند. تخممرغ تک زرده محلی در بسته‌های شش عددی با نرخ ۸۱ هزار تومان به فروش می‌رسد.
سید فرزاد طلاکش، دبیرکل فدارسیون طیور ایران، درباره وضعیت بازار و تولید مرغ و تخممرغ توضیح داد: با وجود اینکه در اردیبهشت سال جاری بیش از ۱۱ میلیون مرغ قبل از رسیدن به سن بهره‌وری حذف شدند، تولید همچنان بالاست.
وی افزود: در حال حاضر، حدود ۴۰ هزار تن تخممرغ صادر شده و نزدیک به ۲۰ هزار تن نیز توسط اتحادیه و شرکت پشتیبانی امور دام در سردخانه‌ها ذخیره شده است، اما ظرفیت سردخانه‌ها تکمیل شده و دیگر جایی برای جذب مازاد تخممرغ وجود ندارد.
طلاکش درباره علت این اتفاق عنوان کرد: به دلیل اشتباه در برنامه‌ریزی و سهل‌انگاری در نظارت بر اجرای برنامه از سوی بخش دولتی و اتحادیه، در سال ۱۴۰۳ مازاد تولید افزایش یافت.
او گفت: همین موضوع باعث شد مرغداران از ابتدای سال تاکنون تخممرغ را به طور میانگین کمتر از ۴۰ هزار تومان بفروشند. در حالی که قیمت تمام‌شده آن بدون احتساب سود، حداقل ۶۵ هزار تومان بوده است.
وی تأکید کرد که این شرایط نشان می‌دهد تاب‌آوری صنعت، به‌ویژه در واحدهای کوچک، ممکن است خیلی زود به پایان برسد.
این فعال صنفی درباره میزان جوجه‌ریزی تشریح کرد: میزان جوجه‌ریزی که قرار بود در سال ۱۴۰۳ حدود ۵۸ میلیون باشد، به ۷۷ میلیون رسید. این به‌معنای دست‌کم ۳۵ درصد انحراف از برنامه تولید است.
وی عنوان کرد: این مازاد تولید به حدی زیاد بود که با توجه به کاهش مصرف سنتی در فصل‌های بهار و تابستان که ارتباطی به شرایط اقتصادی جامعه ندارد و همواره رخ می‌دهد، بازار دچار عدم تعادل شده است.
او افزود: متأسفانه، نبود پیش‌بینی صحیح و ضعف در نظارت‌ها باعث بروز چنین وضعیتی شده است.
دبیر کل فدراسیون طیور ایران در پاسخ به این پرسش که چه اقداماتی برای رفع این مشکل انجام شده؟ تصریح کرد: تنها راه کاهش تولید، حذف مرغ است، اما این اقدام در پاییز و زمستان می‌تواند به کمبود عرضه یا جهش شدید قیمت منجر شود. شرایطی که جامعه توان تحمل آن را ندارد.
وی یادآور شد: مرغداران به افزایش قیمت برای جبران زیان‌های خود نیاز دارند، اما چنین تصمیمی می‌تواند تبعات منفی گسترده‌ای برای بازار و مصرف‌کنندگان به همراه داشته باشد.
طلاکش درباره قیمت تخممرغ در فروشگاه‌های سطح شهر عنوان کرد: قیمت تخممرغ در مرغداری در محدوده ۴۸ هزار تومان قرار دارد. این درحالی است که قیمت تمام‌شده تخممرغ ۶۵ هزار تومان است. از طرفی، قیمت مغازه با مرغداری هم یکسان نیست. حداقل قیمت تخممرغ در مغازها ۱۴۰ هزار تومان به‌ازای هر شانه است.
او گفت که تنها راه رفع این شکاف آن است که تخم مرغ در حالت بسته‌بندی و با قیمت مشخص به بازار عرضه شود تا هم برای مرغدار و هم مصرف‌کننده مناسب باشد. زیرا تنها کالایی که قیمت مشخص ندارد و هر مغازه با نرخ متفاوتی کالای خود را عرضه می‌کند، تخممرغ است.
این قعال بخش خصوصی با اشاره به مشکلات مرغداران عنوان کرد: در سال‌های گذشته هم این مشکل وجود داشت، ولی مرغدار محصول خود را ۱۰ درصد زیر قیمت بازار به فروش می‌رساند، اما حالا بیش از پنج ماه است که مرغداران محصول خود را ۳۰ درصد کمتر از قیمت تمام‌شده در بازار عرضه می‌کند.
طلاکش برای رفع این مشکلات پیشنهاد داد: اتفاقی که در سال ۱۴۰۳ افتاد، در سال ۱۴۰۴ برای مرغ‌های مادر تخم‌گذار رخ داده و تعداد مرغ‌های مادر تخم‌گذار بیش از اندازه است. بنابراین، شرایط باید از ابتدای چرخه کنترل شود تا جوجه مازاد تولید نشود و میزان تخممرغ هم افزایش پیدا نکند.
شرایط فعلی بازار مرغ و تخممرغ نشان می‌دهد که سیاست‌گذاری‌های مقطعی و فقدان نظارت مؤثر، هزینه‌های سنگینی بر دوش تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان گذاشته است.
زیان مرغداران از یک‌سو و کاهش چشگیر قیمت تخممرغ از سوی دیگر، محصول همان بی‌برنامگی و نبود نظام پایدار در مدیریت چرخه تولید است.
اگر اصلاح ساختاری در سیاست‌های جوجه‌ریزی، عرضه و قیمت‌گذاری صورت نگیرد، بحران امروز تنها به زیان‌دهی مرغداران ختم نمی‌شود، بلکه می‌تواند در آینده نزدیک امنیت غذایی و تاب‌آوری صنعت طیور را نیز تهدید کند.
