اصل سی قانون اساسی صراحت دارد: آموزش تا پایان دوره متوسطه باید رایگان باشد. اما امروز، مدارس غیردولتی با شهریه‌های چند صد میلیونی، آموزش را به کالایی لوکس بدل کرده‌اند. احمد محمودزاده، رئیس سازمان مدارس و مراکز غیردولتی، می‌گوید: «کف شهریه ابتدایی از ۱۳ میلیون تومان شروع می‌شود و تنها دو درصد مدارس شهریه‌ای بالای ۱۰۰ میلیون دارند.» گزارش‌ها اما از ارقام باورنکردنی تا ۳۰۰ میلیون تومان حکایت دارند. این در حالی است که بسیاری از خانواده‌ها با درآمدهای ناچیز، توان پرداخت چنین مبالغی را ندارند.
مدارس دولتی که باید پناهگاه امن دانش‌آموزان باشند، حالا به بهانه «کمک به مدرسه» مبالغ میلیونی از والدین طلب می‌کنند. از ۸ تا ۱۵ میلیون تومان، ارقامی است که والدین در شهرهایی مثل تهران گزارش کرده‌اند. یکی از والدین می‌گوید: «مدرسه‌ای در تهران ۱۵ میلیون تومان خواست؛ ۵ میلیون حین ثبت‌نام، ۵ میلیون در طول سال و ۵ میلیون موقع دریافت کارنامه!» حتی در مواردی، برای رشته‌هایی مثل طراحی و دوخت، مبالغی تا ۱۲ میلیون تومان مطالبه شده است.
والدین در برابر این تخلفات عملاً بی‌پناه‌اند. شکایت از مدیران متخلف، ممکن است شرایط تحصیلی فرزندانشان را دشوار کند. یکی از والدین می‌گوید: «می‌توانم این پول را بدهم، اما این زور است. اگر شکایت کنم، مدیر عزل نمی‌شود و فرزندم باید زیر نظر او درس بخواند.» این ترس، مانع از اعتراض گسترده والدین شده و مدیران را در دریافت وجوه غیرقانونی جسورتر کرده است.
وزارت آموزش و پرورش دریافت وجه اجباری در مدارس دولتی را ممنوع اعلام کرده است. علیرضا کاظمی، تأکید می‌کند: «کمک‌های مالی باید داوطلبانه و با مدیریت انجمن اولیا و مربیان باشد.» اما این اظهارات، راه را برای سوءاستفاده با عنوان «کمک داوطلبانه» باز گذاشته است. نتیجه؟ خانواده‌هایی که از ترس تبعیض علیه فرزندانشان، ناچار به پرداخت مبالغ غیرقانونی‌اند.
وقتی دانش‌آموزان از کودکی با تبعیض و «پول زور» آشنا می‌شوند، چگونه می‌توان به آینده‌ای روشن برایشان امیدوار بود؟ در کشوری که دولت مردم را به فرزندآوری تشویق می‌کند، تأمین آموزش رایگان و برابر نباید اولویت باشد؟ یک کارگر با حداقل حقوق ۱۰ میلیون تومانی، چگونه می‌تواند برای سه فرزند محصل، ۴۵ میلیون تومان فقط برای ثبت‌نام یا صدها میلیون برای مدارس غیردولتی بپردازد؟
مسئولان وزارت آموزش و پرورش باید پاسخ دهند: چرا قانون اساسی در نظام آموزشی اجرا نمی‌شود؟ چرا نظارت بر مدارس کافی نیست؟ و مهم‌تر از همه، چگونه می‌توان اعتماد خانواده‌ها را به آموزش رایگان بازگرداند؟ تا زمانی که این پرسش‌ها بی‌پاسخ بمانند، آموزش در ایران نه تنها رایگان نیست، بلکه به چالشی بزرگ برای خانواده‌ها و آینده‌سازان کشور تبدیل شده است.
