شاخص کل بورس طی روزهای اخیر با افت محسوس همراه شده و در محدوده ۲میلیون و ۴۰۰ هزار واحد نوسان می‌کند. کاهش ارزش معاملات خرد، خروج پول حقیقی و عدم اطمینان نسبت به آینده مذاکرات بین‌المللی، تصویر روشنی از فضای احتیاطی سهامداران به دست می‌دهد. همزمان، صندوق‌های درآمد ثابت نیز با وجود نرخ‌های سود بالا، شاهد خروج سرمایه و انتقال آن به صندوق‌های طلا و بازار ارز بوده‌اند.
در چنین شرایطی، به صورت سنتی از گزارش‌های ماهانه شهریور به دلیل مشکلات ناترازی انرژی نیز انتظار محرک قوی نمی‌رود. در چنین شرایطی تا زمانی که ابهام‌های سیاسی و ریسک‌های کلان پابرجاست، بازار سرمایه بیش از هر چیز درگیر فضای انتظاری و نوسانات محدود باقی خواهد ماند و مسیر بازگشت پایدار نقدینگی همچنان مبهم است.
اسنپ‌بک و ریسک‌های سیاسی
ابراهیم سماوی، تحلیلگر ارشد بازار سرمایه، با اشاره به شرایط پرریسک این روزهای بازار اظهار کرد: «در آستانه ضرب‌الاجل فعال شدن مکانیسم ماشه یا همان اسنپ‌بک، ادبیات طرف‌های اروپایی و حتی وزارت امور خارجه ایران تغییراتی داشته است. هرچند وزیر امور خارجه پیش‌تر تاکید کرده بود که هیچ مبنای حقوقی و اخلاقی برای سوءاستفاده از این سازوکار وجود ندارد، اما تحولات اخیر نشان می‌دهد احتمال تمدید یا حل‌وفصل این موضوع کمرنگ‌تر شده است. این مساله، همراه با تهدیدهای رژیم صهیونیستی مبنی بر استفاده از فضای ایجادشده برای اقدامات ماجراجویانه، تاثیر مستقیم بر ذهنیت سرمایه‌گذاران گذاشته است.» او با اشاره به اثرات اقتصادی این شرایط افزود: «در بازارهای موازی شاهد عبور نرخ غیررسمی دلار از مرز ۹۶ هزار تومان بوده‌ایم. در بازار سهام نیز روندی منفی در تمامی روزهای معاملاتی هفته حاکم بود، هرچند شدت فشار فروش در روزهای اخیر نسبت به روز گذشته کاهش پیدا کرد. با وجود رسیدن شاخص کل به محدوده حمایتی ۲میلیون و ۴۰۰ هزار واحد، خروج مداوم پول حقیقی و کم‌عمق بودن ارزش معاملات مانع از بازگشت پایداری به بازار شده است. صندوق‌های درآمد ثابت هم با وجود ارائه نرخ‌های جذاب بالای ۳۳ درصد، شاهد خروج حدود ۵۰۰میلیارد تومان پول سرمایه‌گذاران در یک روز معاملاتی بودند که نشان می‌دهد ترجیح بسیاری از فعالان بازار حرکت به سمت دارایی‌های دلاری و امن نظیر طلا و ارز فیزیکی است.»
سماوی در ادامه به مشکلات ساختاری اقتصاد نیز پرداخت و گفت: «بازار علاوه بر ریسک‌های سیاسی، به ثبات سیاستگذاری اقتصادی هم نیازمند است. در فضای ابهام‌آلود کنونی، شرکت‌ها امکان تصمیم‌گیری برای سرمایه‌گذاری یا اجرای طرح‌های توسعه‌ای ندارند. نرخ بالای بهره نیز بنگاه‌ها را در تامین مالی و سرمایه در گردش با چالش جدی مواجه کرده است. از سوی دیگر، بحث کسری بودجه حداقل ۸۰۰ هزار میلیارد تومانی نیز نشانه‌ای از ناپایداری شرایط است. بنابراین سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند نقدینگی خود را به سمت دارایی‌های امن سوق دهند. در مجموع، مهم‌ترین ریسک سیستماتیک این روزهای بازار همچنان موضوع مکانیسم ماشه است که می‌تواند بهانه‌ای برای تشدید تنش‌ها و ماجراجویی‌های جدید رژیم صهیونیستی در منطقه باشد.»
شاخص‌ها در گرداب فضای مبهم سیاسی
فاطمه حاجعلی، تحلیلگر بازار سرمایه، با تشریح وضعیت اخیر بورس ایران اظهار کرد: «بازار سرمایه طی هفته‌های اخیر در فضایی پرابهام و تحت تاثیر همزمان ریسک‌های سیاسی و اقتصادی قرار داشته است. شاخص کل در دو روز کاری اخیر با افت محسوس همراه شد و روز سه‌شنبه ۴ شهریور ۱۴۰۴، با کاهش ۲۱ هزار و ۹۷۶ واحدی معادل 0.9 درصد، در سطح دو‌میلیون و ۴۱۶ هزار واحد ایستاد. شاخص هم‌وزن نیز با افت ۳۴۸۱ واحدی معادل 0.46درصد، به عدد ۷۵۹ هزار واحد رسید. ارزش معاملات خرد در این روز به حدود ۳۹۵۳میلیارد تومان محدود شد و خروج ۴۳۱میلیارد تومان پول حقیقی، تمایل سرمایه‌گذاران به احتیاط و کاهش مواجهه با ریسک‌ها را آشکار کرد.» او با اشاره به عوامل اثرگذار بر روند بازار افزود: «در سطح کلان، اخبار مربوط به مکانیسم ماشه و احتمال فعال شدن آن از سوی اروپایی‌ها، فشار روانی سنگینی بر بازار ایجاد کرده است. بخش قابل‌توجهی از نقدینگی که می‌توانست وارد بورس شود، به سمت صندوق‌های طلا و درآمد ثابت حرکت کرده است؛ به‌طوری که تنها طی روزهای اخیر حدود دو همت نقدینگی وارد صندوق‌های طلا شده است. این جابه‌جایی سرمایه نشان می‌دهد که سهامداران در شرایط پرریسک کنونی به دنبال دارایی‌های امن هستند.»
این تحلیلگر ادامه داد: «با وجود ارزندگی برخی نمادها، فضای پرابهام سیاسی اجازه شکل‌گیری روند صعودی پایدار را نداده است. بازار در نوعی دوراهی قرار گرفته است: در صورت انتشار اخبار مثبت و گزارش‌های مناسب شرکت‌ها، می‌توان به بازگشت تدریجی نقدینگی امیدوار بود، اما در صورت استمرار ریسک‌های سیاسی و بلاتکلیفی مذاکرات، بازار با روندی متعادل تا نزولی همراه خواهد بود. گزارش‌های ماهانه شهریور و تغییرات نرخ ارز در هفته‌های آینده، دو محرک اصلی برای تعیین مسیر بازار هستند. اگر این گزارش‌ها نشان‌دهنده عملکرد مناسب شرکت‌ها و بهبود درآمدها باشد، همراهی آن با سیاست‌های ارزی جدید می‌تواند سیگنال مثبتی برای بازار ایجاد کند.» حاجعلی در بخش دیگری از سخنانش خاطرنشان کرد: «در شرایط کنونی، دو مسیر برای حمایت از بازار قابل تصور است؛ نخست ورود نقدینگی از طریق صندوق‌های تثبیت و توسعه و پرداخت سود سهام شرکت‌ها به‌صورت هدفمند و دوم مدیریت نقدینگی توسط سهامداران عمده و هلدینگ‌ها از طریق سرمایه‌گذاری مجدد و انتشار اوراق تبعی جذاب. این اقدامات هرچند می‌تواند فشار فروش را کاهش دهد، اما توان ایجاد روند صعودی پایدار بدون کاهش ریسک‌های سیاسی را ندارد.»
او تاکید کرد: «بازار سرمایه در حال حاضر درگیر نوعی باتلاق روانی است؛ هرگونه تلاش برای رشد با مقاومت عرضه‌ها مواجه می‌شود. تنها با انتشار اخبار مثبت بنیادین، تعویق اجرای مکانیسم ماشه یا تغییرات ملموس در سیاست‌های ارزی می‌توان انتظار بازگشت اعتماد سرمایه‌گذاران را داشت. در کوتاه‌مدت، نوسانات محدود و فشار عرضه ادامه خواهد یافت، اما در میان‌مدت و با رفع ریسک‌های کلان، احتمال بازگشت جریان نقدینگی و ایجاد روند مثبت برای شاخص‌ها افزایش خواهد یافت.»
