خبرگزاری مهر، گروه استانها - محدثه نجف زاده: این روزها پیاده روی در بسیاری از خیابان‌ها همواره با یک صدای پیش زمینه همراه است، صدایی که برای همه مان خاطره انگیز است و ما را به یاد مزارع کشاورزی و پمپ‌های موتوری می‌اندازد که آب را از دل چاه‌ها به زمین‌های کشاورزی می‌رساند تا زمین‌های خشک و خسته جانی دوباره بگیرند و محصولاتی پربرکت بار بیاورند.
اما این بار این صداهای خاطره انگیز نه برای تأمین آب که برای تأمین برق مغازه‌ها، فروشگاه‌ها و یا مجتمع‌های تجاری و تولیدی است که برق شأن قطع شده اما ۲ یا ۳ ساعت بی برقی برایشان مملو از ضرر است به همین جهت خرید موتور برق راه چاره‌ای موقت برای نخوابیدن کار محسوب می‌شود و همین امر موجب شده تا مسئولان کشور به انرژی‌های تجدید پذیر مانند انرژی خورشیدی روی بیاورند.
انرژی خورشیدی در ایران پتانسیل بالایی دارد و با توجه به بیش از ۳۰۰ روز آفتابی در سال و میانگین تابش خورشیدی بالا (بیش از میانگین جهانی)، از نظر جغرافیایی و اقلیمی یک فرصت استراتژیک برای تولید انرژی پاک محسوب می‌شود.
با وجود چالش‌هایی مانند پیچیدگی مجوزها و کمبود سرمایه‌گذاری، حمایت‌های دولتی مانند خرید تضمینی برق و پیشرفت فناوری، این بخش را به یک سرمایه‌گذاری جذاب تبدیل کرده، چرا که ظرفیت نصب شده نیروگاه‌های خورشیدی تا به امروز حدود ۸۷۰ مگاوات است و تا پایان تابستان ۱۴۰۴، انتظار می‌رود ظرفیت نیروگاه‌های خورشیدی کشور به حدود ۲ هزار مگاوات برسد.
ایران در منطقه‌ای واقع شده که از نظر تابش خورشیدی در سطح بالایی قرار دارد، به طوری که سالانه بیش از ۲۸۰ تا ۳۰۰ روز آفتابی دارد و میانگین تابش خورشید سالانه در ایران حدود هزار و ۸۰۰ تا ۲ هزار و ۲۰۰ کیلووات ساعت بر مترمربع است که بالاتر از میانگین جهانی محسوب می‌شود.
استفاده از انرژی خورشیدی مزایا و فواید زیادی دارد که یک نمونه آن کاهش آلودگی هوا و گازهای گلخانه‌ای است، همچنین انرژی خورشیدی یک راه مقرون به صرفه برای برق رسانی به روستاها و نقاط دورافتاده است که خود احداث نیروگاه‌های خورشیدی منجر به اشتغال‌زایی و توسعه اقتصادی در مناطق مختلف می‌شود.
با توجه به قراردادهای خرید تضمینی برق به مدت ۲۰ سال، سرمایه‌گذاری در این بخش بسیار جذاب و سودآور است که می‌تواند منابع مالی زیادی را به این موضوع سرازیر کند.
شرایط استان قم در خصوص انرژی خورشیدی
وضعیت تابش خورشید در قم برای انرژی خورشیدی بالا است و این استان به دلیل موقعیت جغرافیایی خود، ظرفیت خوبی برای تولید انرژی پاک از طریق خورشید دارد که میانگین تابش انرژی خورشید در این منطقه حدود ۵.۶ کیلووات ساعت بر متر مربع در روز است که از استانداردهای بین‌المللی برای تولید انرژی خورشیدی بالاتر است.
قم در مرکز کشور و در نوار کویری قرار دارد که دسترسی به تابش شدید خورشید در طول سال را تضمین می‌کند که این ظرفیت بالای تابش، قم را به یک منطقه ایده‌آل برای احداث نیروگاه‌های خورشیدی و تولید انرژی تجدیدپذیر تبدیل کرده است.
پتانسیل بالای خورشیدی این استان می‌تواند به پیشتازی قم در عرصه تولید انرژی‌های تجدیدپذیر کمک کند و در همین خصوص قاسم روانبخش، نماینده مردم این استان در مجلس شورای اسلامی به ظرفیت بالای استان قم در زمینه انرژی خورشیدی اشاره کرد و گفت: با بیش از ۳۰۰ روز آفتابی در سال، قم مستعد سرمایه‌گذاری در این حوزه است و توسعه انرژی خورشیدی یکی از راه‌حل‌های پایدار تولید برق است اما به آن بی‌توجهی شده و امروز بیش از هر زمان دیگر نیازمند سرمایه‌گذاری جدی در این حوزه هستیم.
هدف گذاری ۳ هزار مگاواتی ظرفیت نیروگاه‌های خورشیدی در قم
به گفته مسئولان ذیربط، تلاش‌ها در استان قم برای افزایش ظرفیت تولید برق خورشیدی رو به افزایش است و این امر شامل یک هدف گذاری ۳ هزار مگاواتی می‌شود.
فرهاد شبیهی، مدیرعامل برق منطقه‌ای تهران در نشستی که اردیبهشت سال جاری با حضور استاندار و دیگر مسئولان استانی قم برگزار شد، با اشاره به اولویت احداث نیروگاه‌های خورشیدی در قم اظهار کرد: در حال حاضر ظرفیت منصوب خورشیدی استان قم حدود ۳۰ مگاوات است، اما با حمایت‌های استاندار و پیگیری‌های مستمر، امیدواریم این عدد به ۳۰ هزار مگاوات افزایش یابد که این یعنی تحقق ظرفیت صد برابری نسبت به وضع موجود که اگر بخواهیم این عدد را با ظرفیت فعلی تأمین برق در استان که حدود ۷۰۰ مگاوات است مقایسه کنیم، این افزایش تأثیر جدی و بسزایی در رفع ناترازی تأمین برق در استان و پایداری بیشتر شبکه خواهد داشت.
پروژه‌های نیروگاه خورشیدی نیازمند سرمایه‌گذاری کلان هستند که تأمین آن، به خصوص با محدودیت منابع دولتی، یک چالش اساسی است و همچنین عدم شفافیت در معافیت‌های مالیاتی و هزینه‌های بالای گمرکی برای واردات و ترخیص تجهیزات خورشیدی می‌تواند سرمایه‌گذاری را دشوار کند.
از سوی دیگر به منظور احداث نیروگاه‌ها، نیاز به شبکه‌های انتقال و توزیع برق مناسب و تجهیزات نگهداری وجود دارد که ممکن است در تمام مناطق قم، به‌ویژه مناطق روستایی، به‌طور کامل فراهم نباشد و بسیاری از مردم و سرمایه‌گذاران به دلیل ناآگاهی از مزایای انرژی خورشیدی و ترس از هزینه‌های اولیه، تمایلی به سرمایه‌گذاری نداشته باشند، در واقع در حالی که هزینه این سیستم‌ها در سال‌های اخیر کاهش یافته، تصور هزینه اولیه بالا همچنان مانعی برای جذب سرمایه است.
نکته آخر اینکه تولید انرژی خورشیدی به شدت به میزان نور خورشید وابسته است و روزهای ابری یا بارانی می‌تواند تولید را کاهش دهد و نیروگاه‌های خورشیدی برای نصب پنل‌ها به فضاهای وسیع نیاز دارند که ممکن است در برخی مناطق چالش برانگیز باشد.
با وجود هم این مسائل اما شرایط ناترازی ها و تغییرات اقلیمی و آب و هوایی که بر روی میزان نزولات آسمانی تأثیرگذار است و این خود میزان تولید برق را تحت تأثیر قرار می‌دهد، به گونه‌ای است که نمی‌توان از سهم مهم و حیاتی انرژی‌های تجدید پذیر به خصوص انرژی خورشیدی چشم پوشید و این مهم بیش از همیشه نیازمند عزم مسئولان و مردم و پشتیبانی دولت برای توسعه و توجه ویژه است.
از سوی دیگر طی روزهای گذشته مدیرعامل شرکت توزیع نیروی برق قم از احداث نخستین نیروگاه خورشیدی تجمیعی کشور با ظرفیت سه مگاوات در این استان خبر داده است.
یوسف صادقی با بیان اینکه این طرح با مشارکت مددجویان بهزیستی اجرا و زمینه اشتغال پایدار و تولید انرژی پاک را فراهم می‌کند، گفت: مجوز احداث این نیروگاه از سوی سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری برق صادر شده و مراحل واگذاری زمین دولتی در محل مناسب برای اتصال به شبکه توزیع برق نیز نهایی شده است.
به گفته وی این پروژه به صورت حمایتی و با مشارکت مددجویان بهزیستی اجرا می‌شود و سهم هر مددجو در این طرح پنج کیلووات است که علاوه بر تأمین بخشی از برق مورد نیاز استان، بستر درآمد پایدار و توانمندسازی جامعه هدف را فراهم می‌کند.
این نیروگاه بر روی زمینی به مساحت ۴.۵ هکتار احداث خواهد شد و ظرفیت سه مگاواتی این طرح معادل تأمین برق حدود ۶۰۰ خانوار است.
افتتاح چهارمین نیروگاه خورشیدی سپاه قم
همچنین همزمان با هفته دولت، چهارمین نیروگاه خورشیدی سپاه قم با ظرفیت ۳۰۰ کیلووات و با هدف حمایت از خانواده‌های نیازمند افتتاح شد.
این نیروگاه خورشیدی جدید که به نام سردار شهید حسین سلامی مزین شده است، به عنوان نخستین نیروگاه خورشیدی بورسی در استان شناخته می‌شود و هزینه‌های احداث آن به طور کامل توسط قرارگاه محرومیت زدایی سپاه تأمین شده که به گفته فرمانده سپاه قم، سردار محمدرضا موحد انرژی تولیدی این نیروگاه از طریق بورس انرژی عرضه و به فروش خواهد رسید و عوائد حاصل از آن در اختیار یک مؤسسه خیریه قرار می‌گیرد تا به صورت مستقیم برای حمایت از خانواده‌های محروم و نیازمند استان هزینه شود.
فرمانده سپاه قم همچنین از برنامه‌های توسعه‌ای این طرح خبر داد و تصریح کرد: در صورت تأمین منابع مالی و مشارکت خیرین، ظرفیت نیروگاه‌های خورشیدی در این منطقه افزایش خواهد یافت و ساخت یک نیروگاه دیگر با توان تولید ۳۰۰ کیلووات در کنار مجموعه فعلی در دستور کار قرار دارد.
چهارمین نیروگاه خورشیدی سپاه قم در حالی به بهره‌برداری رسید که پیش از این سه پروژه مشابه در نقاط مختلف استان راه‌اندازی شده و مجموع آن‌ها سهمی در خوری در توسعه انرژی‌های پاک و تحقق سیاست‌های کلان کشور در حوزه استفاده از منابع تجدیدپذیر ایفا کرده است.
دستگاه‌های دولتی پیشتاز استفاده از انرژی خورشیدی
استفاده از انرژی خورشیدی به دلیل تازگی و عدم آشنایی کامل جامعه با نحوه تأمین و اجرای مراحل آن نیازمند این است تا در ابتدا دستگاه‌های اجرایی تصمیم بر استفاده از آن داشته باشند و سپس این موضوع را با مشوق‌هایی به جامعه تعمیم دهند. در همین زمینه مدیر دفتر بازار برق شرکت توزیع نیروی برق قم تابستان سال گذشته اظهار داشت: در راستای تأمین پنج تا ۲۰ درصد برق مصرفی شرکت‌های دولتی از طریق انرژی‌های پاک، ۲۲ نیروگاه خورشیدی با ظرفیت ۶۰۰ مگاوات بر ساعت در ادارات این استان نصب شده‌است.
به گفته محمدرضا مهاجری مدیر دفتر بازار برق شرکت توزیع نیروی برق استان قم، نیروگاه‌های خورشیدی در ادارات قم روزانه ۳۹۰ کیلووات برق تولید می‌کنند و بر اساس مصوبات دولت همه شرکت‌ها و ادارات دولتی باید حداقل پنج تا ۲۰ درصد از برق مصرفی خود را از طریق انرژی‌های تجدید پذیر تأمین نمایند و با توجه به تعداد قابل‌توجه روزهای آفتابی در قم، بسیاری از فضاهای عمومی و منازل شخصی قابلیت نصب این پنل‌ها را دارا هستند.
مطابق قانون درصورتی‌که ادارات استان نتوانند پنج تا ۲۰ درصد برق مصرفی خود را از طریق انرژی‌های تجدید پذیر تأمین کنند، مشمول پرداخت جریمه می‌شوند.
۶۰۰ مگاوات نیروگاه خورشیدی در قم در حال اجراست
خرداد سال جاری استاندار قم در نشست هماهنگی و بررسی مسائل پیمانکاران و سرمایه‌گذاران نیروگاه‌های خورشیدی با تاکید بر لزوم توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر به‌ویژه انرژی خورشیدی به‌عنوان راهکاری مؤثر برای عبور از بحران ناترازی تولید و مصرف برق، از اجرای پروژه‌های نیروگاهی با ظرفیت ۵۰۰ مگاوات در این استان خبر داد.
اکبر بهنام جو با بیان اینکه در حال حاضر ۷۰۰ هکتار زمین برای احداث ۶۰۰ مگاوات نیروگاه خورشیدی در قم واگذار شده و این پروژه‌ها در مراحل مختلف اجرا قرار دارند، گفت: واگذاری زمین برای احداث ۲ هزار مگاوات دیگر نیروگاه خورشیدی نیز در دستور کار قرار دارد که در صورت تحقق، تحولی اساسی در تأمین پایدار برق استان ایجاد خواهد کرد.
به گفته استاندار قم، میزان تابش خورشید در قم در سطح مطلوبی قرار دارد و همین ظرفیت، در کنار استقبال بخش خصوصی، می‌تواند زمینه‌ساز پیشتازی استان در عرصه تولید انرژی تجدیدپذیر باشد.
بهنام‌جو همچنین بر حمایت جدی از سرمایه‌گذاران و رفع موانع اجرایی در مسیر احداث نیروگاه‌های خورشیدی تاکید کرد و گفت: این طرح‌ها نقش مهمی در تقویت امنیت انرژی، کاهش آلاینده‌های زیست‌محیطی و توسعه پایدار استان ایفا خواهند کرد که حمایت از بخش خصوصی در این حوزه یک رویکرد اساسی در مدیریت استان است و تمام دستگاه‌های اجرایی موظفند همکاری لازم را با سرمایه‌گذاران نیروگاه‌های خورشیدی داشته باشند تا پروژه‌ها در زمان مقرر به بهره‌برداری برسند.
همچنین شهرداری قم نیز گام‌های مؤثری برای بهره بردن از انرژی خورشیدی برداشته است که می‌توان به راه‌اندازی ۱۵ نیروگاه خورشیدی در بوستان‌ها اشاره کرد که همین اقدام سالانه حدود ۳۰۰ مگاوات ساعت برق تولید کرده که معادل مصرف ۱۰۰ خانوار است.
از سوی دیگر برق مورد نیاز ۳۰ تقاطع هوشمند با استفاده از سامانه‌های خورشیدی تأمین می‌شود که این نیروگاه‌های خورشیدی از محل اعتبارات داخلی شهرداری قم و با هدف استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر ایجاد شده‌اند و توسعه این موضوع همچنان ادامه خواهد داشت.
مشکلات اصلی سرمایه‌گذاری در نیروگاه‌های خورشیدی استان قم شامل محدودیت‌های مالی و نیاز به سرمایه‌گذاری کلان، موانع فنی و زیرساختی مانند کمبود شبکه‌های مناسب، هزینه‌های اولیه بالا، بی اطلاعی عمومی از مزایای این انرژی و مشکلات مربوط به هزینه‌های گمرکی و ترخیص تجهیزات است.
