در نشست امروز معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری، از دستیاران هوش مصنوعی ویژه دستگاه‌های اجرایی رونمایی شد؛ رونمایی‌ای که نشان داد این چت‌بات‌ها هنوز مسیر طولانی تا رسیدن به کارایی واقعی پیش رو دارند.
به گزارش دیجیاتو، معاونت علمی مسئولیت نظارت بر پیشرفت پروژه‌های هوش مصنوعی دستگاه‌ها را بر عهده گرفته است. این سامانه‌ها قرار است با شناخت دقیق نیازهای هر دستگاه، بخشی از اطلاعات عمومی و اختصاصی آن‌ها را پردازش کنند. با این حال، در مراسم امروز ضعف‌هایی آشکار شد؛ از جمله کمبود داده و استفاده از اطلاعات قدیمی. برخی چت‌بات‌ها حتی برای پاسخ به پرسش‌ها به اسناد و قوانین سال ۱۳۹۵ استناد می‌کردند.
«حسین افشین»، معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور، در این نشست با ارائه پرامپت‌های مختلف تلاش کرد نحوه پاسخ‌گویی این چت‌بات‌ها را به نمایش بگذارد. نتایج نشان داد که بسیاری از آن‌ها در شیوه ارائه و دقت اطلاعات ضعف دارند و حتی درک درستی از پرسش‌ها پیدا نمی‌کنند.
برخی از این دستیاران به عمد محدود شده‌اند. برای نمونه، دستیار هوشمند وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در پاسخ به پرسش «آب‌وهوای تهران چطور است؟» گفت: «من فقط به سوالات مرتبط با وزارت تعاون پاسخ می‌دهم.» افشین این رویکرد را نقد کرد و گفت: «هوش مصنوعی باید بتواند به نیاز کاربر پاسخ دهد. صرفاً بازگو کردن قوانین، هوشمندسازی نیست و باید توانایی پاسخ‌گویی عمومی هم داشته باشد.»
یکی از نکات مهم این پروژه‌ها این است که دستیاران هوش مصنوعی قرار نیست اطلاعات خود را از خبرگزاری‌ها یا منابع آزاد دریافت کنند، بلکه داده‌ها باید توسط ادمین‌ها بارگذاری شود. این موضوع وابستگی شدیدی به همکاری دستگاه‌های اجرایی در به‌اشتراک‌گذاری اطلاعات ایجاد می‌کند؛ همکاری‌ای که میزان آن هنوز مشخص نیست.
افشین در پاسخ به این پرسش که آیا لازم است مدل زبانی اختصاصی ساخته شود، توضیح داد: «هدف ما صرفاً ساخت یک پوسته نیست. توسعه فنی بر عهده تیم تخصصی معاونت علمی است و دستگاه‌ها فقط باید نیازها و درخواست‌های خود را اعلام کنند.»
به گفته او، سورس تمام دستیاران در اختیار معاونت علمی است و ورود دستگاه‌ها به توسعه مدل‌های زبانی ضرورتی ندارد، مگر در موارد خاص مانند وزارت ارتباطات که ماهیت کاری‌اش ایجاب می‌کند. او تأکید کرد: «اگر هدف فقط ساخت پوسته بود، می‌توانستیم از مدل‌های آماده استفاده کنیم؛ اما رویکرد ما بهره‌گیری از زبان‌های پایه دارای لایسنس معتبر و تأییدشده است.»
در مراسم امروز، چند نمونه از دستیارهای هوش مصنوعی نیز معرفی شدند؛ از جمله «یارینو» که توسط شرکت نکسینو توسعه یافته، «هم‌زیست» محصول دانشگاه تربیت مدرس با تمرکز بر حوزه محیط‌زیست، «ویر» به‌عنوان دستیار هوشمند استاندار که دانشگاه ایلام آن را ساخته و همچنین دستیار رسانه‌ای هوش مصنوعی که شرکت دیتاک آن را ارائه کرده است.
معاونت علمی این مراسم را با عنوان «ارائه نسخه اولیه دستیاران هوش مصنوعی دستگاه‌های اجرایی» برگزار کرد اما مسئله‌ای که واضح به نظر می‌رسید، آماده نبودن این پروژه‌هاست. بسیاری از این پروژه‌ها با وجود دسترسی داشتن به اطلاعات و همکاری با دستگاه‌ها، از مقصد نهایی بسیار دورند. این دستیاران با وجود اطلاعاتی که تنها در دسترس آن‌هاست باید بتوانند خروجی بهتری داشته باشند اما همان گونه که در جلسه تست شد، ChatGPT تنها با بهره‌گیری از اطلاعات عمومی، پاسخ بهتری نسبت به این چت‌بات‌ها داد.
معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور، اعتقاد دارد که این پروژه‌ها تنها یک پوسته نیستند و قرار است عملکردی مجزا از چت‌بات‌های دیگر داشته باشند. با این حال نشست امروز نشان داد که حتی پیاده‌سازی یک پوسته کارآمد نیز برای این پروژه‌ها چالش‌برانگیز است، چه برسد به توسعه کامل و مستقل آن‌ها.
نشست امروز بیش از آنکه یک رونمایی رسمی باشد، به آزمایشی برای سنجش عملکرد دستیارهای هوش مصنوعی شباهت داشت؛ آزمایشی که شاید بهتر بود معاونت علمی در فضایی خصوصی و صرفاً با حضور توسعه‌دهندگان این چت‌بات‌ها برگزار می‌کرد. دلیل این موضوع، آماده نبودن و به بیان دقیق‌تر، نداشتن صلاحیت لازم این سامانه‌ها برای استفاده در دستگاه‌های اجرایی است.
از آن‌جایی که دولت تصمیم دارد از این هوش مصنوعی‌ها در تصمیم‌گیری‌ها استفاده کند، دقت و ارائه پاسخ صحیح نقشی حیاتی دارد و همین حساسیت، روند توسعه این ابزارها را دشوارتر می‌کند. در جریان جلسه، نماینده وزارت امور خارجه اعلام کرد که در استفاده از «دستیار رسانه‌ای هوش مصنوعی» با مشکل مواجه شده و این سامانه نتوانسته عملکرد درستی ارائه دهد.
برخی نمایندگان دیگر دستگاه‌ها نیز در این نشست حضور نداشتند، اما به نظر می‌رسد در صورت حضور، بازخورد آن‌ها تفاوت چندانی با تجربه وزارت خارجه نداشت. معاونت علمی در پایان نشست تاکید کرد که ماه آینده در جلسه‌ای قرار است دوباره این دستیاران هوش مصنوعی، مورد بررسی قرار بگیرند.
