تحولی که البته پیشتر در استراتژی صنایع بزرگ کشور دیده می‌شد و این بنگاه‌ها با حضور در بخش‌های جدید اقتصاد و سرمایه‌گذاری در فرآیندهای جدید جهانی، ماهیت خود را از یک کارخانه و بنگاه به هلدینگ چندرشته‌ای تغییر داده بودند.
بر همین اساس، مجلس شورای اسلامی در سال ۱۴۰۱ با تصویب و ابلاغ قانون «جهش تولید دانش‌بنیان»، گام مهمی برای شکوفایی این حوزه برداشت و مسیر را برای حضور بنگاه‌های بزرگ و سرمایه‌گذاری دانش‌بنیان هموار ساخت. در اقتصاد جهانی مبتنی بر دانش، رقابت دیگر صرفاً بر سر منابع طبیعی یا نیروی کار ارزان نیست، بلکه بر سر سرعت و کیفیت نوآوری است. ایجاد اعتبار مالیاتی از جمله موارد مثبت این قانون بود. کشورهای پیشرو دهه‌هاست که به این نتیجه رسیده‌اند که موتور نوآوری نیازمند سوخت است و اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه (R&D Tax Credit)، هوشمندانه‌ترین و کارآمدترین سوخت برای این موتور است.
در سطح جهان، تجارب موفق زیادی این واقعیت را اثبات می‌کند؛ برای مثال در فرانسه، شرکت‌ها می‌توانند ۳۰ درصد از هزینه تحقیق و توسعه خود را تا سقف ۱۰۰ میلیون یورو به‌عنوان اعتبار مالیاتی دریافت کنند که عدد قابل توجهی است و منجر به حضور گسترده شرکت‌های چند ملیتی به‌منظور تحقیق و توسعه در این کشور شده است. در کانادا تمرکز اعتبار مالیاتی بر روی شرکت‌های کوچک و متوسط است و بریتانیا با ترکیب هوشمندانه اعتبار مالیاتی و سیاست "پتنت باکس" (Patent Box)، یک چرخه کامل از ایده تا تجاری‌سازی را در داخل مرزهای خود تشویق می‌کند. پیام مشترک این سیاست‌ها این است که دولت‌ها به‌صورت هوشمندانه با ایجاد اعتبار مالیاتی، سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه و اقتصاد دانش‌بنیان را سرعت داده و این کار یک سرمایه‌گذاری استراتژیک با بازدهی چند برابری در قالب رشد اقتصای، اشتغال‌زایی و ایجاد مزیت رقابتی پایدار است.
غول‌های فناوری مشتری اصلی اعتبار مالیاتی
شرکت‌های بزرگ حوزه فناوری، مصرف‌کنندگان اصلی اعتبار مالیاتی در جهان هستند، شرکت آلفابت (مالک گوگل) به طور متوسط سالانه ۴۵ میلیارد دلار صرف تحقیق و توسعه می‌کند که حجم بالایی از این اعداد از محل اعتبار مالیاتی دولت آمریکا تأمین می‌شود و اخیراً پروژه‌های مرتبط با هوش مصنوعی به‌طور کامل مشمول این اعتبار می‌شوند. علاوه بر این، شرکت‌های بیوتکنولوژی در فرانسه و خودروسازان سبز در آلمان نیز مشمول این قوانین در کشور خود می‌شوند.
پیشرانی فولاد مبارکه در تولید دانش‌بنیان
پس از ابلاغ قانون جهش تولید دانش‌بنیان، ایجاد اعتبار مالیاتی در ایران نیز با پیشرانی فولاد مبارکه وارد مرحله اجرا شد. بر همین اساس، سعید زرندی، مدیرعامل گروه فولاد مبارکه در اجلاس معاونان پژوهشی دانشگاه‌های سراسر کشور در تشریح یکی از پروژه‌های مهم همکاری صنعت و دانشگاه که توسط گروه فولاد مبارکه رقم خورده است، خاطرنشان کرد: فولاد مبارکه با همراهی وزارت علوم، معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری و هلدینگ پتروشیمی خلیج‌فارس، تفاهمی برای پیشبرد فضای تحقیق‌وتوسعه کشور امضا کرد و براساس قانون جهش تولید دانش‌بنیان، مقرر شد ۵ هزار میلیارد تومان در صورت همراهی وزارت علوم و معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری سرمایه‌گذاری شود و از اعتبار مالیاتی نیز بهره ببریم.
وی در ادامه تأکید کرد: ساختار اولیه برای اجرای این تفاهم‌نامه طراحی شده و اجرای آن در سال جاری آغاز خواهد شد تا هم از اعتبار مالیاتی بهره‌مند شویم و هم نمونه‌ای عملی از پیوند صنعت و دانشگاه ایجاد کنیم. این فرصت بزرگی برای فولاد مبارکه است تا جایگاه خود را در عرصه نوآوری و فناوری صنعتی ارتقا دهد.
در چنین بستر جهانی، اقدام اخیر گروه فولاد مبارکه در ایران، نه یک رویداد عادی، بلکه یک نقطه عطف استراتژیک است. خبر اجرای اعتبارنامه مالیاتی ۵ هزار میلیارد تومانی (۵ همتی) در حوزه R&D، که بزرگترین نمونه عملی استفاده از قانون جهش تولید دانش‌بنیان در کشور است، نشان می‌دهد که رهبران صنعت ایران نیز در حال همگام شدن با این الگوی موفق جهانی هستند.
این سرمایه‌گذاری عظیم، یک انتخاب لوکس نیست، بلکه یک ضرورت است. مدیران گروه فولاد مبارکه به درستی دریافته‌اند که دوران درآمدزایی آسان به پایان رسیده و بقاء در بازارهای آینده نیازمند تحول در ۳ حوزه کلیدی است: صنعت سبز (برای حفظ بازارهای صادراتی)، دیجیتال‌سازی و هوش مصنوعی و نوآوری باز از طریق همکاری با دانشگاه‌ها و استارت‌آپ‌ها و پروژه‌های متعددی برای پوشش این اهداف در گروه در حال اجراست که عدد آن از ۶ میلیارد دلار فراتر رفته است.
سوابق اثبات‌شده فولاد مبارکه در تحقیق و توسعه
این جهش ۵ همتی، یک حرکت ناگهانی نیست، بلکه اوج‌گیری یک مسیر استراتژیک است که فولاد مبارکه از سال‌ها پیش آغاز کرده. سوابق درخشان این گروه بزرگ صنعتی، اعتبار این اقدام را دوچندان می‌کند؛ چراکه فولاد مبارکه طی سال‌های اخیر با اجرای پروژه‌های دانش‌بنیان کاهش مصرف آب، سرانه مصرف هر کیلوگرم فولاد را به ۲.۵ لیتر (کمتر از میانگین جهانی) رسانده، بزرگترین شرکت خطرپذیر (CVC) کشور را تأسیس کرده که در ۴۰ طرح نوآورانه سرمایه‌گذاری داشته و با راه‌اندازی مراکز نوآوری در دانشگاه‌ها و حمایت و پذیرش از ایده‌های علمی، حضوری پررنگ در صحنه علمی کشور داشته است.
الگویی برای آینده صنعتی ایران
اقدام گروه فولاد مبارکه در استفاده حداکثری از ظرفیت قانون جهش تولید دانش‌بنیان، یک الگوی ملی را به نمایش می‌گذارد. این مجموعه نشان داد که چگونه می‌توان با پیوند واقعی میان «دانش» و «تولید» و با الگوبرداری از موفق‌ترین سیاست‌های صنعتی جهان، به خلق ارزش پایدار و تقویت اقتصاد ملی دست یافت. این پروژه می‌تواند و باید به نقشه راهی برای سایر صنایع بزرگ کشور تبدیل شود تا مسیر توسعه آینده ایران، بر پایه نوآوری و فناوری بنا گردد.
