همشهری آنلاین - گروه سیاسی: هفته گذشته اروپایی‌ها مکانیسم حل اختلاف را فعال کردند و حدود ۳۰ روز تا بازگشت برخی تحریم‌های سازمان ملل فرصت باقی است. اروپایی‌ها اعلام کردند ایران باید به میز مذاکره برگردد، اما ایران شروط خودش را اعلام کرده است. علی لاریجانی دبیر شورای عالی امنیت ملی گفته ایران به مذاکرات موشکی و منطقه‌ای تن نخواهد داد. اما آیا مکانیسم ماشه می‌تواند بر اقتصاد ایران تاثیر بگذارد؟ این سوال را با محسن زنگنه عضو کمیسیون اقتصادی مجلس به بحث گذاشتیم.
اگر مکانیسم ماشه فعال شود، آیا براساس فکت‌های میدانی، اتفاقی در اقتصاد ایران خواهد افتاد؟ قیمت دلار بالا رفته است و درگیری‌هایی نیز بین رئیس بانک مرکزی و برخی افراد مطرح شد. نظر شما چیست؟
ما باید براساس متن صحبت کنیم. خیلی وقت‌ها افراد تحلیل خودشان را از اسنپ‌بک می‌گویند. بند ۴۱ منشور ملل سازمان ملل متحد بیشتر مسائل اقتصادی است، اما آنچه گفته می‌شود براساس تصویری است که هر کسی دوست دارد بهره سیاسی و اجتماعی خودش را از ببرد. اسنپ‌بک یعنی ۶ قطعنامه شورای امنیت دوباره فعال شود. در حوزه بانکی نهایت تحریم بانک مرکزی را داریم. در قطعنامه ۱۹۲۹ آخر تحریم‌ها تحریم بانک مرکزی است. در حوزه مسدودسازی دارایی‌ها، مسدودسازی دارایی‌های سازمان انرژی اتمی و خیلی از دستگاه‌های و نهادهای مرتبط با جمهوری اسلامی مسدود شد. بخش سوم، توقیف و بازرسی بارهای هوایی، دریایی و زمینی است. آنها اختیار بازرسی محموله‌های ما را دارند. البته تحریم‌های تسلیحاتی، موشکی، هسته‌ای و تجهیزات سنگین نیز هست. آنچه مردم باید بدانند در قطعنامه ۲۲۳۱ که تحریم‌های قبلی را تعلیق کرد، خیلی از آنها را حفظ می‌کند. از مابقی تحریم‌ها، آن چیزی که نگذاشت حلاوت تعلیق تحریم‌ها را ایران عزیز بچشد، تحریم‌های آمریکاست. اگر با بازاری‌ها صحبت کنید، می‌گویند حاضریم اسنپ‌بک فعال شود، اما تحریم‌های ثانویه حذف شود.
تحریم‌های سازمان ملل مشروعیت حقوق بین‌المللی ایجاد می‌کند و برخی کشورهای دوست اعلام کرده‌اند نباید ایجاد شود.
تعلیق تحریم‌ها از سال ۱۳۹۴ به‌خصوص بعد از خروج آمریکا از برجام عملا آن تاثیر خودش را از دست داده است. ما نمی‌توانیم بگوییم وامصیبتا که تحریم‌ها دوباره برگشت. اکثر این تحریم‌ها وجود داشته است. آیا ما در این سال‌ها به راحتی توانستیم نفت بفروشیم یا سوئیفت ما برقرار شد؟ به هیچ عنوان؛ در تمام این سال‌ها تحریم‌های بانکی سر جای خودش وجود داشت. البته بازرسی کشتی‌ها هزینه‌های ما را افزایش می‌دهد و حتما باید تدابیری انجام دهیم. مثلا زمانی ارتش کشتی را اسکورت می‌کرد. اما بعد از این چه اتفاقی می‌افتد؟ یک اجماعی قبلا شکل گرفته که اکثر آنها ۱۵ رای داشت. یک اجماع در آن سال‌ها علیه جمهوری اسلامی وجود داشت و حتی هزینه برخی دوستان ما را در ارائه خدمات به ما بالا بردند و مطالبات بیشتری داشتند. هزینه‌های ما در تجارت در اسنپ‌بک بالا خواهد رفت و باید این را بپذیریم. کشورها اسنپ‌بک را بهانه می‌کنند و مجبوریم نفت را به قیمت پایین‌تری بفروشیم. اما نکته‌ای که نسبت به سال ۱۳۸۹ و ۱۳۹۰ وجود دارد عدم اجماع نسبت به آن زمان است. دیگر آن یکجانبه‌گرایی آمریکا که می‌توانست همه کشورها را بسیج کند، وجود ندارد. پیش‌بینی ما این است که اسنپ‌بک قطعا اثرات ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۳ را نخواهد داشت. اما واقعیت‌ها را هم نمی‌توانیم کتمان کنیم. هر تحریم اقتصادی و هر محدودیتی که ایجاد می‌شود هزینه‌های کشور را افزایش می‌دهد، اما بزرگ‌نمایی هم نباید صورت گیرد. ما قطعا شرایط‌مان برای مقابله با تحریم‌ها نسبت به ۱۰ سال بهتر است.
اگر مکانیسم ماشه فعال شود، در مجلس چه برنامه‌هایی آماده شده است و دولت چه می‌خواهد کند؟ دولت اینجور وقت‌ها همیشه سبد کالا داده است. الآن می‌خواهیم چه کنیم؟ آیا کالابرگ مصوب ۱۴۰۰ مجلس داده می‌شود یا تصمیم پایدار دیگری گرفته می‌شود؟
قضیه اسنپ‌بک و جنگ با اسرائیل بیشتر در فضای وزارت امور خارجه، شورای امنیت ملی، کف توئیتر و فضای مجازی انعکاس دارد و در سازمان‌ها انعکاس ندارد. دولت الآن آرایش جنگی ندارد. دولت آبان پارسال اعلام کرد که می‌خواهد دلار را ۳۸ هزار و ۵۰۰ تومان در بودجه تعریف کند، بعد اعلام کرد که منصرف شده است ولی کالا احتکار شد و ارز هم رفت و تورم هم ایجاد شد. سازمان‌ها باید بگویند چه می‌کنند. الآن همه دعواها در فضای مجازی است ولی وقتی وارد وزارتخانه می‌شوید احساس می‌کنید چقدر فضا خوب است. در وزارتخانه‌ها هیچ خبری نیست، انگار نه انگار قرار است اسنپ‌بک اجرا شود. در جنگی که اسرائیل علیه ایران انجام داد، بالغ بر ۲۰۰ کارخانه ما را هدف قرار دادند که از یک میلیارد تا چندصد میلیارد تومان خسارت دیدند. دولت باید اینجا سریع به فکر بیفتد. دولت الآن باید سریع لایحه بیاورد و بگوید می‌خواهد تسهیلات بدهد یا ماعوض. دولت باید در بحث ارز آرایش جنگی بگیرد. بانکی مرکزی که باید مرکز و قرارگاه خنثی‌سازی تحریم باشد، نیست. ما باید در یکی از طبقات بانک مرکزی قرارگاهی برای خنثی‌سازی افزایش قیمت ارز داشته باشیم. ما تراز ارزی مثبت داریم. کسری تجاری امسال ما با سال گذشته ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون تفاوت دارد. فروش نفت ما در ماه گذشته رکورد زده است. اولین وظیفه بانک مرکزی این است که دارایی‌هایش را افزایش دهد ولی حراج سکه می‌گذارد و افتخار هم می‌کند که ۹۵ درصد آن به فروش رفته است. ولی آیا ما باید پول مردم را در طلا حبس کنیم؟ فکر می‌کنیم با پول‌پاشی می‌توانیم قیمت طلا را کنترل کنیم. سال ۱۳۹۷، ۵۷ تن طلا حراج کردیم که قیمت پایین بیاید.
آقای جهانگیری گفت ما می‌خواهیم دلار ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی بدهیم تا کالا ارزان دست مردم برسد. راهکار چیست؟
دیشب در وزارت صمت تا نیمه‌شب جلسه داشتیم. تولیدکننده می‌گفت من در جنگ ۱۲ روزه کنار شما ایستادم و کالایم را صادر کردم ولی برایم سخت است که ارز آن را وارد سامانه کنیم، اجازه بدهید تهاتر کنم ولی اجازه نمی‌دهیم. ما از سرمایه‌گذار خارجی ۳۵ درصد مالیات می‌گیریم. بانک مرکزی اصلا ارز آزاد را قبول ندارد و صادرکننده را مجبور می‌کنند ارزش را به قیمت بانک مرکزی به سامانه مبادله ارز بیاورد. کارآفرینان بزرگی داریم که سرمایه چند هزار میلیاردی دارند.
شاهد دعوای فرزین و زنجانی بودیم. واردات طلا با کیست و شدنی است؟
اگر کسی می‌خواهد پول به کشور بیاورد باید گذاشت بیاورد. باید او را همراهی کرد که بیاورد. کسی که می‌خواهد طلا بیاورد، باید از خدایشان باشد.
چرا مخالفت می‌شود؟
سکه حباب دارد. طلایی که وارد می‌شود اگر به‌عنوان طلای آب شده وارد بازار شود، نرخ مشخصی دارد. ولی اگر سکه ضرب شود، از سکه ربع تا سکه تمام چند میلیون تمام حباب ایجاد می‌شود. سر اینکه رانت دست کسی باشد، از یک مصلحت بزرگتر می‌گذرند. نیروهای مسلح قرارگاه تشکیل دادند. الآن باید شورای عالی اقتصادی واقعی در شرایط جنگی شکل بدهیم. آیا آقایان دولتی به اسنپ‌بک اعتقاد دارند یا ندارند؟ اگر مهم است، قرارگاه‌شان کجاست؟ ما در حوزه مواد غذایی داریم چه می‌کنیم؟ آیا انبارهای ما پوشش شرایط جنگی را می‌دهند؟
مجلس چه طرحی دارد؟ دولت آقای رئیسی چندان با کالابرگ موافق نبود.
ما زمانی که برنامه هفتم را در سال ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ می‌نوشتیم، تقریبا حدس می‌زدیم جمهوری‌خواهان در آمریکا سر کار بیایند و برنامه را با احتساب شرایط بد نوشتیم. دولت می‌گوید منابع پایدار نداریم. ما نوشتیم دولت منابع مالیات عادلانه داشته باشد. ما حدود هزار و ۸۰۰ تا ۲ هزار و ۲۰۰ همتی تخفیف مالیاتی داریم. به دولت گفتیم ظرف ۶ ماه اینها را اصلاح کند و لایحه بیاور. ما مالیات عایدی سرمایه را در مجلس تصویب کردیم. چرا وقتی دستگاه‌های ما می‌توانند ملک خودشان را بفروشند و ۱۰ پروژه زیربنایی انجام دهند، چرا تعلل می‌کنند. ما یکی از رتبه‌های بالا را در خرید و فروش رمز ارز داریم. ما برای تهاتر چه کرده‌ایم؟ هنوز وقتی یک ملک می‌خواهد عرضه شود، باید در هزار پستو رفت و آمد کند. نزدیک به ۲۰ درصد بودجه دارد به صندوق‌های بازنشستگی داده می‌شود. در برنامه هفتم راه‌حل گذاشتیم و گفتیم حداقل جلوی ضرر را بگیریم و به اهلش واگذار شود. الآن ما معدن دولتی و معدن خصوصی را در کنار هم داریم، ولی اگر بخش دولتی ۵ همت سود می‌کند، بخش خصوصی ۱۵ همت سود می‌کند. من بعد جلسه مجلس با آقای علی‌آبادی وزیر نیرو به ایشان گفتم ما که ارز نداریم بخواهیم پنل خورشیدی تامین کنیم. الآن ۸ میلیارد از صنعت کم شده که پنل وارد شود. ظرف ارزی ما محدود است. یک دلار برای تولید ما مهم است. این دقیقا خلاف آرایش جنگی است. ساده‌ترین راه ماده ۴۶ برنامه هفتم توسعه است. اگر یک لامپ که برقش کیلوواتی ۱ تومان خریده می‌شود، به طرف بگوییم خاموش کن من به تو ۱۰ تومان می‌دهم، همه می‌پذیرند. ما حاضریم ارز ارزان بدهیم و از خارج وارد کنیم ولی حاضر نیستیم پول آن را به مردم بدهیم.
یعنی آزادسازی کنیم؟
نه نمی‌گویم گران کنیم. اینکه گران کنیم تا مردم کم مصرف کنند خیلی بد است. کافی است مردم را تشویق کنیم اگر کولر را خاموش کنید، ۲ میلیون تومان به حسابتان می‌ریزیم، خودشان می‌روند کولر را عوض می‌کنند. این می‌شود اقتصاد مردمی. کافی است دولت بگوید من ۱۵ هزارمگاوات برق کم دارم، شما مردم صرفه‌جویی کنید تا تشویق شوید. این باعث می‌شود ارز خارج نشود و کارخانه هم تعطیل نشود. مسائل خیلی ساده قابل حل است. من کار اجرایی کرده‌ام. الآن یک آقایی را پیدا کرده‌اند و ۸ میلیارد دلار پول داده‌اند که صفحات خورشیدی وارد کند. مگر نمی‌گوییم پولی که بابت بنزین از مردم می‌گیریم، فقط ۳ برابرش هزینه تولید می‌کنیم؟ به فرض مثال، من که ماه گذشته ۱۰۰ لیتر مصرف کرده‌ام، اگر این ماه ۵۰ لیتر مصرف کنم، تشویق شوم و مابه‌ازای آن در بخش‌های دیگر هزینه شود.
بنزین قرار است گران شود؟
در مجلس چیزی نشنیده‌ایم ولی از دولت شنیده‌ایم که باید تغییراتی صورت گیرد. ما هم قبول داریم که قیمت برق و آب و بنزین عادلانه نیست ولی چرا باید با گران‌سازی شروع کنیم. ما با ناترازی برق ۲ تا ۳ ماه فاصله داریم. آقای وزیر می‌گوید ما هفته‌ای ۱۰۰مگاوات داریم ظرفیت برق خورشیدی اضافه می‌کنیم. تا آخر سال نهایتا ۵ هزار مگاوات شود. این در حالی است که افت نیروگاه‌های ما باید حساب شود. الآن شرکت نفت و گاز ما گلایه‌مند هستند که دارند افت فشار پیدا می‌کنند و باید سرمایه‌گذاری کنند ولی ارز سمت نیروگاه خورشیدی رفته است. چاه‌های نفت و گاز ما با افت فشار مواجه شده‌اند. منابع واردات پنل سمت گاز و نفت برود که قادر به سرمایه‌گذاری باشند.
طرح کوتاه‌مدتی برای مقابله با وارد شدن شوک ۱۵ مهرماه در مجلس یا دولت وجود دارد؟
به‌عنوان یک کارشناس اقتصادی و نه مسئول می‌گویم، بررسی‌ای که کرده‌ایم، این است که هیچ‌گونه شوکی به اقتصاد ایران وارد نمی‌شود، ولی در یک تا ۲ سال آینده اگر هزینه حمل کالای ما ۲ دلار بوده است ممکن است به ۳ تا ۴ دلار برسد. تنها شوکی که ممکن است وارد شود، شوک انتظاری است. این شوک انتظاری را باید مدیریت کرد.
اگر اسنپ‌بک فعال شود، آیا از ان‌پی‌تی خارج می‌شویم؟
نمایندگان اختیار دارند طرح ثبت کنند. برخی نمایندگان طرح ثبت کرده‌اند. آقای قالیباف این طرح‌ها را همگی در قالب یک بسته به کمیسیون امنیت ملی ارجاع دادند. شورای عالی امنیت ملی جلسه دارند. اگر تا شنبه به جمع‌بندی برسیم، احتمال تا سه‌شنبه هفته آینده به طرحی برسیم. بحث خروج از ان‌پی‌تی جدی‌ترین بحثی است که مطرح شده است ولی من فکر می‌کنم الآن به‌تنهایی مشکلی را حل نمی‌کند. ما باید به دنبال راهکاری باشیم که اروپایی‌ها در خسارات اسنپ‌بک شریک شوند. شاید بتوانیم در تفاهمی با چین و روسیه بتوانیم در حوزه تعرفه‌ها این خسارات را به خود کشورهای اروپایی هم وارد کنیم. ما باید به راهکار و طرحی برسیم که فرانسه، انگلیس و آلمان به این نتیجه برسند که اگر از اقدام خودشان برنگردند، قطعا ضرر می‌کنند. طرح مقابل ما در مذاکرات نباید احساس کند ما داریم با ترس صحبت می‌کنیم. دنیا قانون جنگل است. در مذاکرات باید بیان شود ما سر مواضع خودمان محکم هستیم. ایراد ما این است که در داخل کشور به خودمان پریده‌ایم. ما الآن دنبال آنکه تحریم‌مان کرده نیستیم و به خودمان پرداخته‌ایم. آمریکایی‌ها و اسرائیلی‌ها جرات حمله به ما نخواهند داشت، اگر این شرایط را لحاظ کنیم.
