تاکنون اروپایی‌ها اهرم فشار «مکانیسم ماشه» را در اختیار داشتند ولی محتاطانه پیش رفتند تا از آن برای تاکید بر نقش بین‌المللی خود استفاده کنند. حالا با تصمیم برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه، می‌خواهند ایران را به سمت ایجاد درک متقابل با پایتخت‌های اروپایی و عدم توجه صرف به غرب و شرق سوق دهند.
احمد فاطمی‌نژاد، عضو هیات علمی گروه روابط بین‌الملل دانشگاه فردوسی مشهد در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به گزینه‌های پیش‌روی ایران برای جلوگیری از فعال‌سازی مکانیسم ماشه، اظهار کرد: اقدامات دیپلماتیک برای مقابله با اسنپ‌بک در دو دسته قابل تقسیم هستند؛ دسته اول کارهایی که امکان انجام آن وجود دارد و دسته دوم کارهایی که وزارت خارجه در حال حاضر انجام می‌دهد. وزارت امور خارجه و دستگاه دیپلماسی اکنون در تلاش هستند تا بتوانند با هماهنگی چین و روسیه و ارائه برخی استنادات، مبنای حقوقی رفتار اروپا را زیر سوال ببرند و طرف‌های مختلف را نسبت به عدم فعال‌سازی اسنپ‌بک یا تمدید آن به مدت ۶ ماه تا یک سال متقاعد کنند.
وی با اشاره به اینکه مطابق با قطعنامه ۲۲۳۱ امکان وتوی درخواست اسنپ‌بک در شورای امنیت وجود ندارد، اضافه کرد: طبیعتاً روسیه و چین به لحاظ سیاسی، در مقابل خواسته اروپا برای اجرای مکانیسم ماشه، تلاش‌هایی دارند، اما بعید است به موفقیت چشمگیری برسند. روسیه خودش در معرض تحریم‌های گسترده‌تر از ما قرار دارد و نوع رفتار چین نیز نشان می‌دهد بسیار محتاطانه‌تر از این‌ها عمل خواهد کرد. در واقع یکی از آسیب‌های فعال‌سازی اسنپ‌بک به همین موضوع معطوف است. چین همیشه بر رفتار قانونمند، پیروزی از تصمیمات نهادهای بین‌المللی و قطعنامه‌های سازمان ملل متحد تاکید دارد و لذا به لحاظ حقوقی و سیاسی، برای رابطه با ایران در تنگنا قرار می‌گیرد.
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل ادامه داد: اما مسیر دیگری که احتمالا مد نظر اروپایی‌ها هم هست، این است که ما، آن‌ها را راضی کنیم نامه را از سازمان ملل پس بگیرند و درخواست اجرای مکانیسم ماشه را استرداد کنند. لذا منطقی است بیشتر از اینکه روسیه، چین و حتی آمریکا مهم باشند، جلب رضایت خود کشورهای اروپایی اهمیت دارد. در این زمینه وزارت خارجه اقداماتی انجام داده است؛ برای مثال معاون وزیر خارجه مذاکراتی با اروپایی‌ها داشت، اما تا الان به نتیجه نرسیده است. در مدت زمان اندک باقی‌مانده هم بعید به نظر می‌رسد که ایران بتواند با اروپایی‌ها به تفاهم برسد و آن‌ها را از تصمیمشان منصرف کند.
عضو هیات علمی گروه روابط بین‌الملل دانشگاه فردوسی مشهد همکاری با آژانس را اقدامی عملیاتی برای جلب رضایت اروپایی‌ها و جلوگیری از فعال‌شدن مکانیسم ماشه دانست و عنوان کرد: خروج از NPT و افزایش غنی‌سازی بیشتر جنبه تهدیدآمیز دارد تا اینکه اقدامی عملیاتی باشد. آنچه اروپایی‌ها را به لحاظ عملیاتی راضی به انصراف از اجرای اسنپ‌بک می‌کند، بهبود روابط با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است. تایید آژانس مبنی بر اینکه به نقاط هسته‌ای دسترسی دارد و بازرسی‌ها در حال انجام است، می‌تواند تروئیکا را نسبت به عدم لزوم اسنپ‌بک راضی کند. البته رویکرد و ذهنیت دبیرکل آژانس و تنش‌های موجود با شخص گروسی موانعی هستند که بر سر راه مذاکره با این نهاد بین‌المللی قرار دارد.
فاطمی‌نژاد با اشاره به تاثیر بازگشت احتمالی تحریم‌های سازمان ملل بر اقتصاد کشور، گفت: تحریم‌های سازمان ملل تفاوت زیادی با تحریم‌های یکجانبه آمریکا ندارند. حتی برخی تحریم‌هایی که آمریکا از سال ۲۰۱۸ وضع کرده، به لحاظ گستردگی و عملیاتی‌بودن، فراتر از تحریم‌های سازمان ملل است. اما مسئله این است که بازگشت تحریم‌های سازمان پیامدهای حقوقی و مشروعیتی دارد. یعنی بازیگران را به طور قانونی ملزم می‌کند تا روابطشان با ایران را محدود کنند. همچنین امکان برخورد کشورها را در مقابل رفتارها و برنامه هسته‌ای ایران فراهم و رفتار افراطی آمریکا و یکجانبه گرایی‌های آن در قبال کشور را توجیه می‌کند. به نظرم این جنبه موضوع بیشتر از پیامدهای اقتصادی دارای اهمیت است. فشارهای اقتصادی موجود علیه ایران یکجانبه و به لحاظ بین‌المللی نامشروع هستند، اما وقتی ذیل قطعنامه سازمان ملل قرار گیرند، جنبه مشروع و حقوقی پیدا می‌کنند و بازیگران موظف به پیروی از آن می‌شوند.
وی با اشاره به سه راهکار کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلند مدت برای مقابله با مکانیسم ماشه، بیان کرد: مهم‌ترین اقدام بلندمدت این است که حسن‌نیت طرف‌های مقابل را جلب کنیم و از طریق گفت‌وگو و دیپلماسی ذهنیت منفی آن‌ها را تغییر دهیم. در میان‌مدت نیز باید جدا از تلاش برای عدم فعال‌سازی مکانیسم ماشه، سایر مشکلات ایران و اروپا را رفع و رجوع کنیم. بسیاری بر این باور هستند رفتار اروپا تا حد زیادی پاسخ به رفتار ایران در قبال جنگ اوکراین است. از نظر کوتاه‌مدت نیز ایران باید از هر گونه ابزار دیپلماتیک و غیر دیپلماتیک، مسالمت‌آمیز و تهدیدآمیزی که در اختیار دارد و می‌تواند بر تصمیمات اروپا موثر واقع شود، استفاده کند، البته نه مسائلی مانند خروج از NPT یا بستن تنگه هرمز، زیرا این‌ها مواردی است که چندان قابلیت عملیاتی‌شدن ندارد.
