به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، آقای حجت الله صیدی رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار با حضور در برنامه گفتگوی ویژه خبری، آخرین وضعیت بازار سرمایه را تشریح و به پرسش ها در این باره پاسخ داد. متن کامل این برنامه به شرح زیر است:
مقدمه: موضوع امشب ما در مورد بازار سرمایه است. یکی از مهم‌ترین و حساس‌ترین بازار‌ها در بین بازار‌های کلان کشور و اقتصاد بازار سرمایه است. حدود شصت میلیون نفر کد بورسی دارند در بازار سرمایه از هم وطنان عزیزمان و از این تعداد یازده میلیون غیر سهام عدالتی هستند که دو نیم میلیون شان کد‌های فعال هستند. در روزگاری نه چندان دور خیلی از هم‌وطنان از طریق بازار سرمایه و خریدوفروش سهام امرار معاش می‌کردند ولی حالا شرایطی پیش آمد که شرایط مساعدی محسوب نمی‌شود. امشب میزبان آقای صیدی رئیس سازمان بورس هستم.
سوال: من تا قبل از اینکه بیایم خدمت شما خیلی از عزیزان سؤال شان بیشتر راجع به سهام عدالت است حالا به عنوان یک خبر مثبت بفرمایید که سود سهام عدالت برای سال هزار و چهارصد و سه کی می‌خواهد توزیع شود؟
صیدی: همان طور که مستحضرید شرکت‌هایی که مشمول سهام عدالت هستند سود‌های تقسیمی مجامع شان را در مهلت مقرر باید پرداخت کنند اینها تجمیع می‌شود در شرکت سپرده‌گذاری مرکزی بازار سرمایه و از طریق آن به تک‌تک سهامداران عدالت پرداخت می‌شود. بخش مهمی از این ارقام جمع شده فقط دو سه تا شرکت ماندند که آن را همکاران بنده دارند پیگیری می‌کنند فکر می‌کنم ظرف همین دو سه هفته آینده ان‌شاءالله نهایی بشود و به زودی بتوانیم سود سال گذشته را پرداخت کنیم.
سوال: مشخص است چقدر برای هر نفر؟
صیدی: ببینید از آخرین رقمی که پرداخت شد این دفعه فکر می‌کنم که یک درصد کمی بیشتر خواهد بود.
سوال: حدودش را بفرمایید؟
صیدی: می‌ترسم که دقیق نباشد و شرکت‌ها براساس وضعیت نقدینگی شان چقدر بشود وصول کرد.
سوال: پس در واقع یکی دو تا شرکت هنوز سودشان را پرداخت نکرده‌اند و منتظر آنها هستید امیدوارم این یکی دوتا شرکت دیگر منافع پنجاه میلیون را بیشتر از این معطل نکنند و سریع‌تر پرداخت بشود خبر خوبی بود ببینید ما بحث سهام عدالت و اینکه باید در چه ساز وکاری بالاخره این آزاد بشود بحث مربوط به ورود اینها به تابلوی بورس شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی را عرض می‌کنم پیگیر بودیم و در واقع آخرین شرایط را می‌خواهم شما بفرمایید؟
صیدی: واقعیت این است که آزادسازی سهام عدالت به طور کامل انجام شد منظور از آزادسازی این است که در کد سهام‌داری هر شخصی سهام مستقیم یا غیر مستقیم نشسته باشد قبل از آزاد سازی کل سهام عدالت بوده و شرکت‌های تعاونی و سرمایه‌گذاری استانی کار بزرگی که حدود چهار پنج سال پیش انجام شد این بود که هر کد سهام‌داری سهام در سبد خودش را شناخت آنهایی که مستقیم بودند و سهام شرکت‌های سرمایه‌پذیر مستقیم را انتخاب کرده‌اند آنهایی که غیر غیرمستقیم بودند شرکت سرمایه‌گذاری استانی را انتخاب کردند بنابراین الان مشخص است هر کدی چه سهامی را دارد و از آن سهام چند سهم و یا چند درصد دارد بنابراین آزادسازی صورت گرفت چیزی که الان مانده بحث قابلیت معامله است یا بازگشایی نمادها برای خرید و فروش که این هم مستحضرید چند ماه حدود شاید مثلا نزدیک یک سال یک سال و نیم انجام می‌شد در گذشته منتها با توجه به اینکه مجامع شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی بعضاً برگزار نشد به تاخیر خورد بعضاً حتی مدیران شان تکمیل نشده بودند هیئت مدیره شان و اینها، ترجیح بر این بود که سهام بسته بشود حدود سه چهار سال پیش نمادها بسته شد و هیچ معامله‌ای صورت نگرفت الان یکی از مطالبات همان‌طور که فرموده‌اید از سازمان بورس و متولیان سهام عدالت این است که نمادها باز شود ما هم در شورای عالی بورس تصویب کردیم قبلاً تصویب کرده بودیم که تا سی و یک چهار تمام مجامع شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی تشکیل بشوند برگزار بشوند و بعد و نمادها باز بشود و معامله بشود سهام. متاسفانه به خاطر هم شرایط جنگی که بعضی از مجامع اصلاً در بقیه شرکت‌ها هم عقب افتاد و با تاخیر برگزار شد از یک طرف هم بعضی از استانها در تهیه صورت‌های مالی شان و در حسابرسی صورت‌های مالی و اینها به تاخیر خورده‌اند ما یکبار تا آخر مردادماه تمدید کردیم الان هم باز تا آخر شهریور ماه فرصت داده‌ایم اتاق تعاون دارند زحمت می‌کشند استان به استان پیگیری می‌کنند.
سوال: مثل اینکه سه چهار تا استان را فقط تایید کردیم والباقی باقیمانده بیست و پنجاه تا مانده؟
صیدی: مجامعی که برگزار می‌شود که مورد تایید ماست و خودشان باید تایید کنند و از بیست و هشت استان هفت استان مجمع برگزار کرده‌اند و صورت‌های مالی هم تصویب شده، چون شرط تقسیم سود تصویب صورت‌های مالی است مجمع اگر برگزار بشود ولی وارد تصویب صورت‌های مالی نشوند خوب می‌دانید که بازگشایی نماد به معاملات منصفانه‌ای منجر نمی‌شود این قرار است که ان‌شاءالله انجام بشود و بعد برای بازگشایی اش ان‌شاءالله اقدام شود ما همه کار‌ها را کردیم دو تا ملاحظه هم داریم اگر اجازه بفرمایید، دو تا موضوع در فرمان مقام معظم رهبری وجود دارد در مورد سهام عدالت که سپردند سیاست‌گذاری در این خصوص را به شورای عالی بورس.
سوال: البته این را به‌هر حال تردید رویش هست یعنی اینکه شورای عالی بورس به عنوان فرا قانون بیاید راجع به سهام عدالت و نحوه حالا آزادسازی شد چه و چه تصمیم بگیرد بعضی‌ها این را قبول ندارند از فرمایش مقام معظم رهبری؟
صیدی: نه اصلاً فراقانونی عمل نمی‌کند شورای عالی، شورای‌عالی بورس فرادستگاهی هست ولی کاملاً قانونی تصمیم می‌گیرد اگر یک موقع شورای‌عالی بورس مصوبه‌ای بدهد که برخلاف و قوانین موضوعه باشد که اصلاً قابلیت اجرای ندارد ولی تا امروز شورای عالی بورس مصوبه‌ای نداده که فراقانونی باشد بلکه در چهارچوب قانون چه قانون تجارت باشد چه قانون بازار اوراق بهادار باشد چه قانون مدنی کاملاً منطبق با اینها می‌دانید یکی از اعضای اصلی شورای عالی بورس دادستان یا معاون وی است معاون محترم دادستان کل کشور در شورا تشریف دارند حالا بقیه اعضا هم بعضاً حقوقی هستند و اشراف حقوقی بر مسائل دارند بنای شورا هم این نیست که فراقانونی تصمیم بگیرد ولی فرادستگاهی است برای اینکه ترکیبی از قوه مقننه و قوه مجریه و قوه قضاییه است و بخش خصوصی اتاق‌ها در آن هستند اتاق بازرگانی اتاق بازرگانی و اتاق تعاون. در فرمان مقام معظم رهبری به درستی دو تا نکته تاکید شده یکی اینکه تشویق به ماندگاری سهام صورت بگیرد یعنی ما دو سال دیگر سه سال دیگر سرمان را بالا نگیریم ببینیم که دیگر سهام عدالتی وجود ندارد همه فروختند رفتند دوم هم اینکه اینجوری نباشد که این سهام عدالت دوباره بیفتد دست مدیریت دولتی بنابراین دوتا نکته در بازگشایی سهام عدالت باید مورد توجه قرار بگیرد یکی بحث این ست که سهامداران به‌گونه‌ای بتوانند براساس نیاز به نقدینگی شان بفروشند که سهام یک دفعه خالی نشود، چون قرار است که این ثروت آفرینی بکند برای سهامدار عدالت و برای مردمی که مشمول سهام عدالت شدند و دوم اینکه یک سهام دار عمده‌ای نیاید این سهام را تصاحب کند و کنترل مثلاً شرکت سرمایه‌گذاری استانی بیفتد دست اون سهام دار عمده با ملاحظه این دو تا امیدوارم به زودی مراحل نهایی بشود و بعد از تصویب شورا ان‌شاءالله بازگشایی انجام شود.
سوال: آن عزیزی که آن شب فکر کنم آقای جعفری بودند خدمتشان بودیم گفتند شهادت دادند که حدود هفتاد و پنج تا هشتاد درصد وقت شورای عالی بورس صرف سهام عدالت می‌شود، اما خروجی که حالا مردم و به هر حال فعال‌ها می‌بینند یک مقدار زمان بر شده آقای صیدی و انتظار این هست که این فرایند دیگر تمام بشود هرچه سریع‌تر این نکته اول و سؤالم معطوف به این هست که آیا کسانی که تایید کردید نمی‌توانند بازگشایی بشوند حالا به تدریج بقیه هم مجامعشان، صورت‌های مالی تایید شود آنها هم باز شوند؟
صیدی: این شرکت‌های سرمایه‌گذاری سهام عدالت استانها در شرکت‌های سرمایه‌پذیر مثلاً مثل فولاد مبارکه مثل فرض بفرمایید ملی مس و شرکت‌های مختلف اینها سهام مساوی دارند یعنی درصدی از سهام شرکت‌های توزیع شده بین این شرکت‌ها و اگر قرار باشد اینها با فاصله زمانی با بازگشایی بشود ممکن است که سهام عدالت استان الف فرض بفرمایید صد و پنجاه تومان قیمت بخورد با یک تاخیری استان یا صد و شصت تومان قیمت بخورد و یا صد و چهل تومان قیمت بخورد بنابراین اصرار شورا این است که مجامع همگی برگزار بشوند تقریباً موانع هم رفع شدند یک مقدار استانها در دعوت به مجمع در انجام حسابرسی و اینها مشکل داشته‌اند بعضاً هم حالا سؤالات حقوقی داشتند که شورا و اتاق تعاون پیگیر این هست.
سوال: حالا آمدیم و همه اینها همین‌جوری خواستند طولش بدهند تکلیف چیه تکلیف مردم و این بحث آزاد سازی و اینها؟
صیدی: نهایتاً شرکت‌های عادی هم همین‌طوری است وقتی که شرکتی اطلاعات و وضعیت سودآوری اش و نمادش با ابهام مواجه بشود اصلح آن است که فعلاً متوقف باشد ولی ما این را نمی‌پسندیم یعنی برای سازمان بورس و برای بازار سرمایه بسته بودن یک نماد فضلی به حساب نمی‌آید یا فضیلتی به حساب نمی‌آید بلکه تلاش بر این است که هم قابلیت معامله پیدا کند بنابراین من فکر می‌کنم که با موفقیتی که در برگزاری آن هفت تا مجمع در شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی داشتیم هم استان‌های بزرگ بودند هم استان‌های کوچیک بودند؟
سوال: وزرات کشور و استانداران درگیر می‌کردیم به عنوان متولی که اون‌ها بیایند پای کار و مجبور شوند این پروژه جمع بشود؟
صیدی: بله هم استانداران درگیرند هم عرض می‌کنم وزارت تعاون و اتاق تعاون، چون می‌دانید بخشی از سهامداران سرمایه‌گذاری استانی شرکت‌های تعاونی شهرستان هستند و آنها هم پیچیدگی‌های خاص خودشان را دارند یه مقدار بالاخره پانزده شانزده سال روی سهام عدالت و اتفاق‌هایی افتاده بود از نظر ساختاری که واقعاً باز کردن این کلاف سر در گم کار سختی بود که شورا یکی یکی گره‌ها را باز کرد حالا مانده فقط گره مربوط به مجامع ان‌شاءالله این هم باز بشود بعد نمادها قابلیت معامله پیدا کنند که امیدوارم ما بتوانیم ظرف چند هفته را نهایی بکنیم عرض می‌کنم اصلاً امتیازی که به حساب نمی‌آید هیچی بلکه دغدغه ما.
سوال: نه امتیاز به حساب می‌آید اگه شما بتوانید این قفل پانزده شانزده ساله را بشکنید؟
صیدی: بله. منظورم بسته ماندنش هست.
سوال: و اینکه این نگرانی هست که اگر اینها آزاد بشود همان شرکت‌هایی که حالا سرمایه پذیر یا شرکت‌های شبه دولتی بیایند و آنها را هم بخرند و دیگر تقریباً چیزی دست مردم نماند همان ملاحظه دومی که فرمودید مقام معظم رهبری هم داشت برای آن چی؟
صیدی: در قانون ما مثل قانون خیلی از کشور‌ها برای بعضی شرکت‌های خاص یک درصد سهام‌داری حداکثری وضع شده برای اینکه شرکت توسط یک نفر یا یک گروه کنترل نشود مثلاً می‌دانید در مورد بانک‌ها حداکثر سهام‌داری هست در مورد بیمه‌ها حداکثر سهام‌داری است ما الان در بورس برای شرکت‌های تامین سرمایه هیچ موقع اجازه نمی‌دهیم که گروهی کنترل یک شرکت تامین سرمایه را با مثلا سهام بالای پنجاه درصد و اینها به دست بگیرند یا حتی با چهل درصد برای مثلاً شرکت‌های بورس و فرابورس خود این شرکت‌ها بلکه تحت کنترل نهاد خاصی نباشد حداکثر دو و نیم درصدی را هم قانون دیده هم در اساس نامه شان است در اساسنامه این شرکت‌ها هم این دارد تعبیه می‌شود که هیچ سهام‌داری نتواند سهام غالب داشته باشد بتواند مجمع را آن اداره بکند و بنابراین شرکت کنترل بکند حتماً ترکیبی از سهامداران دور هم جمع بشوند در مورد شرکت سرمایه‌گذاری استانی تصمیم بگیرند این درصد الان دارد رویش کار می‌شود ممکنه همین دو و نیم درصد یا کمتر یا مثلاً یک خورده بیشتر باشد نه اینکه مثلاً چهل درصد، چهل و پنج درصد که یک گروه یا دو گروه با هم بتوانند شرکت‌ها را با هم اداره کنند.
سوال: از سهام عدالت خارج بشویم من حالا سؤال کلان بکنم راجع به وضعیت بازار ببینید اقتصاد به هر حال تحت شرایطی است که پیش بینی می‌شود که وارد حالا رشد‌های پایین اقتصادی بشویم از اون طرف هم سودآوری شرکت‌ها تحت تاثیر عوامل مختلف از ناترازی بگیرید تا مسائل سیاسی و پولی و مالی و تورمی پایین آمده تحت این شرایط شما فکر می‌کنید می‌شود یک بازار سرمایه حالا نمی‌گویم خیلی پر رونق، اما قابل قبول داشت؟
صیدی: من حداقل یک سال اخیر را بگویم یکی از بزرگ‌ترین نکاتی که در بازار سرمایه به اثبات رسید تاب‌آوری بالای بازار سرمایه بود و البته خوب در سه دهه چهار دهه گذشته نزدیک به چهار ده البته کمتر از چهار ده است که بازار فعال شده بعد از جنگ در دوره جنگ هم داشتیم ولی جنگ تحمیلی عراق منظورم است ولی بعد از آن از سال شصت و هشت شصت و نه که بازار فعال‌تر شد و در دهه هفتاد و هشتاد و نود بازار فعالیت داشت ما مستمر از این مسائل داشتیم ببینید، نوسان هم خاصیت اقتصاد کلان هست هم خاصیت بازار سرمایه است و بازار ما هم نشان داده که در آن سطحی از بلوغ و سطحی از تعقل هست که بتواند اینها را مدیریت کند گاهی امید به آینده خیلی زیاد می‌شود همه شواهد و همه فاکتور‌ها نشان از روز‌های به مراتب بهتری می‌دهند اونجا ما می‌بینیم بعضی موقع پی بی میرود بالای ده میرود بالای پانزده میرود بالای بیست گاهی نه یک مقدار نگرانی وجود دارد پی بی‌ای بازار که نسبت قیمت هست به سود و این نشان دهنده این است که مردم از آینده چه انتظاری دارند می‌آید پایین‌تر بازار با احتیاط برخورد می‌کند و خوب ما بله در شرایط پیچیده‌ای هستیم ولی بازار ثابت کرد حتی در دوره پس از جنگ ببینید الان همین جنگ دوازده روزه که تمام شد الان ما نزدیک به نظرم اگر اشتباه نکنم چهل و پنج و یا چهل و شش روز کاری داشتیم که روز معاملاتی بود ما دو برابر پارسال متوسط معاملات مان بود ما دو برابر پارسال به طور متوسط ما معاملاتمان بود حدود مثلاً سه و نیم چهارتا پنج همت بود ما در دوره پسا جنگ و در این چهل و پنج شش روز معاملات حداقل حدود پنج همت بود بعضی موقع‌ها هشت نه همت شاهد بودیم متوسطش حدود هشت همت بوده.
سوال: ولی بیشتر ریزشی بوده یعنی من البته حسی می‌گویم همین جوری که هر روز نگاه می‌کنم می‌بینم که خوب بیشتر قرمز است بازار؟
صیدی: این هم متعادل است اگر شما تعداد روز‌های مثبت بازار ما و تعداد روز‌های منفی بازار ما را اولاً همین مثلاً از بعد از عید بگیرید تا امروز که حدود ما حدود چهل و شش درصد مثبت داشته‌ایم حدود پنجاه و چهار درصد روز‌های منفی داشتیم شما این را مقایسه کنید با مثلاً ده سال گذشته بازار تقریباً همین بوده به ندرت شما سه ماهه‌هایی پیدا می‌کنید نه یکسال اصلاً یکسال پیدا نمی‌کنید ولی سه ماه‌هایی پیدا می‌کنیم که مثلاً بالای شصت درصد مثبت باشد پایین چهل درصد مثلاً منفی باشد شما به بورس نیویورک و بورس لندن و یا همین همسایه خودمان بورس استانبول یا دو تا بورسی که از جنگ بر آمده‌اند یک بورسی کی اف یکی بورس مسکو نگاه بفرمایید تقریباً تعداد روز‌های مثبت و منفی، تقریباً مساوی هستند.
سوال: یعنی می‌فرمایید ما الان در شرایط خیلی غیر عادی نیستیم وضعیت عادی داریم؟
صیدی: نه. بورس‌ها معمولاً اگر من بخواهم براساس جنگ بگویم پنج تا مرحله را رد می‌کنند معمولاً مرحله اول مرحله حفاظت از دارایی‌ها است ما در آن دوازده روز اولین تصمیمی که گرفتیم این بود که هیچ سهامی خریدوفروش نشود، چون مردم اصلاً دغدغه سهام دغدغه چندم شان بود به این فکر می‌کردند که باشند در شهرشون بروند جای دیگر چی‌کار بکننر کاسبی شان چی می‌شود چکشان چی می‌شود ما در شورا تصمیم گرفتیم که فعلاً سه تا سه روز بسته بماند نه روز بسته ماند در همان دوران کار کردیم روی نقدشوندگی بازار، چون مردم اتفاقاً خورده بود به آخر برج بنابراین مردم نیاز داشتند به پول نقدشوندگی بازار را برنامه‌ریزی کرده‌ایم از روزی که باز شد نقد شونده باشد بعدش بعد از نقدشوندگی بازار باید برسد به تعادل طبیعی است که بعد از مواردی مثل جنگ، سیل و زلزله و اینها و یا بحران‌های شدید اقتصادی مثل دو هزار و هفت و هشت بازار افت بکند شما می‌دانید بازار مسکو و کی اف چند برابر بازار ما در یک روز افتادند.
سوال: ولی شما پیش‌بینی نمی‌کردید این اتفاق یعنی این قدر بریزد فکر می‌کنم اینجوری بود حالا نمی‌دانم شما پیش‌بینی چه بود که تا این حد؟
صیدی: ما خودمان را آماده کرده بودیم.
سوال غافلگیر شدید یا نشدید؟
صیدی: نه. طبیعت بازار را می‌شناسیم بازار یک موجود زنده است و هوشمند ما کارمان این است که غافلگیر نشویم از نوسان هم نگران نشویم ما کارمان این است که این نوسان را منطقی کنیم و قاعده‌مند کنیم بنابراین تمام تصمیم مان این بود که از سهامدار خرد حمایت کنیم از شرکت‌های کوچکی که حقوقی هم کارشان سرمایه‌گذاری نیست بلکه پول اضافه شان را آوردند توی بازار سرمایه حمایت بکنیم در آن مقطع من فقط آماری بدهم خدمتتان ما قبل از اینکه بازار را بازگشایی کنیم در آن نه روز، هزار و پنجاه همت سهامدار خرد غیر سهام عدالتی داشتیم و حدود هزار و صد همت هم شرکت‌های کوچک و متوسطی داشتیم که شرکت سرمایه‌گذاری نبودند، بزرگ‌ها هم که اصلاً در این عدد نیستند. یعنی دو هزار و ۱۵۰ همت. شما حساب کنید از اینها ۱۰ درصدشان طبیعی بود که بیایند سهام عرضه کنند، می‌شد چقدر؛ مثلاً ۲۱۵ همت. ما کلاً سهامی که در بازار در این مدت عرضه شد؛ کلاً زیر ۵۰ همت بود و جالب است بگویم، حالا خیلی‌ها فکر می‌کنند خروج پول از بازار داشتیم. کل پولی که از بازار خارج شد؛ ۵۴۰ تا ۵۵۰ میلیارد تومان بیشتر نبود.
سؤال: برایند چند روزه آن را می‌گویید؟ بعد از جنگ تا الان؟
صیدی: از روز اول جنگ تا امروز، ولی بقیه بین طبقات مختلف دارایی در بازار جابه‌جا شد؛ یعنی مثلاً از سهام رفت صندوق سهامی یا از صندوق سهامی رفت صندوق با درآمد ثابت.
سؤال: دو نکته بگویم؛ یکی فرمودید حمایت از سهامدار خرد، بانک مرکزی یک سری منابعی آورد که نمی‌دانم ۳۰ یا ۶۰ همت شد؛ چقدر شد، اما این به جای این که برود از سهامدار خرد حمایت کند، رفت در صندوق‌ها، در اهرمی‌ها و این طور شد که اینها باهم اوراق خریداری شد، داستان آن اصلاً به سهامدار خرد فکر می‌کنم کم رسید؟
صیدی: نه، کل آمار آن هست، اولاً ۶۰ همت تصویب شد.
سؤال: ولی ۳۰ همت آن را گرفتید؟
صیدی: از این ۶۰ همت؛ حدود ۴۱ همت توسط نظام بانکی در بازار یا سهام خریداری شد یا یونیت‌های واحد‌های صندوق‌های تثبیت و توسعه بازار خریداری شد یا سهام بلوکی از صندوق‌ها برداشتند. این مبلغ حدود ۴۲ همت، فقط سهام خریداری شد یا واحد‌های صندوق‌های سهامی آن هم برای این که ابطال می‌زدند برای سهامدار خرد؛ یعنی یک ریال از این نرفت در جیب حقیقی، یک ریال از این صرف خرید اوراق نشد. اینها همه آمارش هست، تحت نظارت بود، چند واحد روی آن نظارت می‌کنند.
سؤال: دومی هم بگویم؛ می‌گویند تعداد مجوز صندوق‌ها را در دوره قبل خیلی زیاد دادند و حالا اینها شدند بازیگر اصلی بازار و تقریباً آن کسی که می‌خواهد خود کار کند، برای او عرصه خیلی تنگ شده، اصلاً سیاست شما برای صندوق‌ها چیست، تحت چقدر فکر می‌کنید ظرفیت تکمیل می‌شود؟
صیدی: ما حدود ۵۳۳ صندوق در بازار داریم از انواع صندوق‌ها؛ یعنی صندوق سهامی، صندوق با درآمد ثابت و صندوق‌های کالایی. در صندوق‌های سهامی هم اهرمی و بخشی داریم. این صندوق‌ها مجموعاً ۲۶۰ همت سهام دارند، به نسبت کل بازار نگاه کنید زیر سه درصد سهام در صندوق است. در گذشته مجوز‌های مختلفی صادر شده، الان هم صادر می‌شود، اتفاقاً صندوق‌ها ابزار مدیریت ریسک هستند. این اقدام بسیار خوبی بوده که در دو دهه گذشته یکی از افتخارات بازار سرمایه این بوده که انواع ابزار‌ها را توسعه داده، مخصوصاً صندوق‌های مختلف را برای این که اشتهای ریسک در بازار خیلی متفاوت است. ما افراد ریسک‌گریز داریم؛ دنبال این هستند که یکی دو درصد بیشتر از بازه بدون ریسک، بازه داشته باشند، مثلاً یک درصد بیشتر از بانک یا اوراق دولتی، یک عده هم ریسک‌پذیر داریم که حاضرند که ریسک کنند و بازدهی بسیار بالایی ببرند؛ بنابراین برای این که همه جای دنیا بازار بتواند به همه اینها پاسخ بدهد و توقع همه اینها را برآورده کند، ابزار‌های مختلف تعریف کردند. در بازار ما هم صندوق با درآمد ثابت تعریف شده که فقط حداکثر تا ۱۵ درصد سرمایه و دارایی خود را می‌تواند در سهام ببرد، بقیه آن؛ انواع اوراق و سپرده‌های بانکی است. بعد از این سمت هم صندوق اهرمی تعریف شده برای آنها که ریسک‌پذیر هستند. مجموع اینها دو و هفت دهم درصد بازار است.
سؤال: بحث این درصد درست و ابزار‌های جدید و به هر حال همه خوب، منتها اینها که وسط می‌آید؛ نظارت هم لازم دارد، یعنی همین درصد‌هایی که می‌فرمایید باید به هر حال نظارت شود، این که بین خودشان باهم معامله نکنند که بخواهند یک اتفاقاتی بیفتد، این خیلی نظارت بیشتر و هوشمندتری لازم دارد؟ الان این اتفاق در صندوق‌ها می‌افتد، خبر‌های جسته و گریخته می‌گوید که تخلف هم حالا...؟
صیدی: باید مصداق ارائه شود؛ تخلف ممکن است هر جای دنیا و بازار اتفاق بیفتد، مهم این است که اولاً جلوی تخلف و تقلب گرفته شود، تا جایی که هست پیشگیرانه اقدام شود، ثانیاً نظارت کافی باشد. ما در سه مرحله نظارت می‌کنیم؛ یک مرحله که خود بورس یا فرابوس است که نظارت می‌کنند. یک مرحله مدیریت نظارت بر بورس‌های ماست که نزدیک ۱۰۴ تریگر یا نقطه هشدار داریم که روی معاملات مشکوک و دوطرفه‌ای که دو طرف آن باهم طوری تبانی کرده باشند و انواع دستکاری‌ها؛ نظارت هوشمند و سیستماتیک می‌شود و یک نظارت هم، نظارت مدیریت صندوق‌های ماست، ما اصلاً یک مدیریت در سازمان بورس داریم که فقط ناظر بر صندوق‌هاست و نهاد‌ها جداست، شرکت‌های بورسی، صندوق‌ها، سبدگردان‌ها و کارگزاران همه تفکیک شده‌اند.
سؤال: یعنی با این جمله شما موافق هستید یا مخالف که صندوق‌ها؛ به خصوص این اهرمی‌ها محلی شدند برای افزایش تقاضای اوراق، حالا اوراق می‌تواند مال دولت یا تأمین سرمایه فلان شرکت باشد، و ضد سهام شدند؛ به این گزارش شما موافقید یا خیر؟
صیدی: اجازه دهید موافق نباشم. اولاً که صندوق اهرمی بحث سهام است، اوراق دولتی همه در صندوق‌های با درآمد ثابت است. صندوق‌های با درآمد ثابت روی اوراق دولتی یا اوراق بدهی حتی بخش خصوصی کار می‌کنند. صندوق‌های اهرمی مال افراد ریسک‌پذیر است و این هم رفتارش قاعده‌مند است؛ نسبت اهرمی باید رعایت شود؛ یعنی دارندگان واحد‌های ممتاز و عادی باید نسبت تعریف شده‌ای داشته باشند که ریسک صندوق خیلی بالا نرود. بعد هم اول سود دارنده یونیت عادی پرداخت می‌شود، بعد دارنده یونیت ممتاز هم از مازادش برخوردار می‌شود. به شدت روی این صندوق‌ها نظارت است و خیلی هم محدود است؛ اصلاً چند بار این بحث با ما مطرح شد و بین خبرگان جلسه گذاشتیم و آمار را باهم مرور کردیم، عملکرد این صندوق‌ها در مجموع؛ درست و خوب بوده، مواردی هم اگر تخلف بوده که بوده، سازمان برخورد کرده یا معامله ابطال شده یا فرد به کمیته انضباطی فراخوانده و پرونده انضباطی تشکیل شده است.
سؤال: گزارش دهید از تخلفات؛ این شفاف شدن به نفع سیستم نظارتی شماست؟
صیدی: بله ما در سامانه شفافیت‌مان؛ اینها را.
سؤال: الان می‌توانید بگویید با چند مورد تخلف برخورد شده؟ آمارش را اگر داشته باشید بد نیست بگویید؟
صیدی: اگر در صندوق‌های اهرمی منظورتان باشد؛ ما بیش از پنج تا شش مورد نداشتیم. ولی در صندوق‌ها مثلاً در سال گذشته؛ تعداد صندوق نیست؛ تعداد تخلف، تعداد تراکنش و خرید و فروش است، یعنی یک واحدی صادر می‌شود یا ابطال می‌شود یا یک سهامی خریداری یا فروخته می‌شود. این است که می‌تواند در آن تخلف صورت بگیرد. یک سری تخلف‌های دیگری می‌توانیم داشته باشیم، مثلاً صندوقی صف را رعایت نکند، اینها معمولاً صورت نگرفته است. تنها چیزی که ممکن است صورت بگیرد؛ یک موقع مثلاً عرضه یا تقاضای نادرست، خرید یا فروش نادرست، صدور یا ابطال نادرست بوده یا مثلاً محاسبه سود؛ اینها اگر متوسط بگیرید، واقعاً آماری که گرفتم؛ آنهایی که منجر به محکومیت شده، بعضی‌ها مشکوک است، میرود مراحلش را طی می‌کند که ثابت شود که آیا تخلفی صورت گرفته یا نه. بازار دچار نوسان در همه جای دنیا هست، یعنی یک سهمی ممکن است صبح ۸۰۰ تومان باشد، ظهر ممکن است مثلاً به ۸۲۰ تومان رسیده باشد یا برعکس به ۷۸۰ تومان؛ بنابراین این نوسان هست. به طور متوسط ما در طی سال گذشته ماهی بیشتر از دو تا سه مورد نداشتیم که به محکومیت منجر شود که معمولاً هم جریمه است، چون مجموع صندوق‌ها درست عمل کردند.
سؤال: بازده بازار؛ آخرین آماری که دارید چقدر و چند درصد است؟
صیدی: از شهریور ماه گذشته تا الان؛ یعنی شاخص دو میلیون واحدی، شاخص کل را بگوییم؛ شاخص کل؛ برایند بازار است، کسی معمولاً بازه بر اساس شاخص به دست نمی‌آورد. ما در بازار کسانی را داشتیم که مثلاً در این ۱۱ ماه گذشته بالای ۲۰۰ درصد سود بردند.
سؤال: میانگین را بگویید؟
صیدی: بله، می‌خواهم شاخص را بگویم، چون همه فکر می‌کنند ما روی شاخص کار خاصی می‌کنیم، در صورتی که اصلاً شاخص برای بازار است نه کار ما، مخصوصاً برای این که شاخص کل فقط نباشد، دو شاخص مهم تعریف شده که این دو اتفاقاً تعیین کننده است؛ یکی شاخص هم‌وزن است که همه شرکت‌های کوچک و بزرگ یک اثر دارند، یکی هم شاخص سهام آزاد شناور.
سؤال: بازده را بفرمایید؟
صیدی: مجموعاً بوده کسانی که بازده خیلی کمی داشتند، کسانی که بالای ۲۰۰ درصد سود بردند. شاخص کل ما از آخر شهریور پارسال تا امروز با وجود افت بعد از جنگ، حدود ۲۵ درصد بازدهی داشته، شاخص کل در اوج آن که مال قبل از جنگ است؛ رسید به سه میلیون و حدود ۳۰۰ هزار؛ یعنی ۶۵ درصد افزایش؛ این برایند بازار است.
سؤال: البته ۱۰ تا ۱۱ درصد زیر تورم است، یعنی می‌شود گفت بازده، منفی است، ولی به قول شما کسانی هستند که بالای ۲۰۰ درصد...، سؤالم این است؛ الان شما با نرخ‌های سود در نظام بانکی مشکلی ندارید؟ یعنی تعامل بازار سرمایه با این نرخ‌های سود چگونه است؟
صیدی: طبعاً اثر می‌گذارد.
سؤال: چکار می‌کنید با بانک مرکزی و نظام بانکی، به هر حال این باید یک طوری حل شود؟
صیدی: ما دو موضوع را با بانک مرکزی درحال تعامل هستیم، آنها هم استدلال‌ها و هم محدودیت‌های خود را دارند، ولی ما یک خرده ممکن است متفاوت فکر و صحبت کنیم. بالأخره ما به نظرمان می‌رسد که نرخ‌های سود در نظام بانکی که به بعضی سپرده‌ها پرداخت می‌شود، شاید نرخ مناسبی نباشد.
سؤال: بالاست و بدون خطر؟
صیدی: بالاست، کاملاً نقد، بدون خطر و تضمین شده؛ یکی این است، یکی بحث تفاوت نرخ ارز توافقی با نرخ ارز بازار آزاد. البته رئیس کل بانک و بقیه دوستان استدلال‌هایی دارند که بعضاً از پشتوانه علمی هم برخوردار است ولی ما هم ستاره‌های متفاوتی داریم، نه به خاطر بازار صرفاً برای سر و سامان گرفتن اقتصاد فکر می‌کنم در این دو باید بازنگری شود.
سؤال: مرجع بالاتر از شما و نظام بانکی؛ یعنی بانک مرکزی است که بخواهد یک سود یا یک بازده مشخصی تعریف کند که هم نظام بانکی و هم بازار سرمایه، یک مقدار اوضاع‌شان بهتر شود.
صیدی: این دستوری نیست.
سؤال: با جلسه گذاشتن؛ این موضوع حل نمی‌شود، یعنی، چون به هر حال به قول شما نظام بانکی هم ملاحظاتی دارد، شما هم اینجا همین‌طور و دو تایی باهم می‌نشینید ملاحظات خود را می‌گویید و می‌روید و به هر حال اتفاقی نمی‌افتد. چه مقدار ابزار رئیس سازمان بورس برای مدیریت بازار دارد؟ شما یعنی ابزار کامل دارید یا نه هر تکه...، این که گفتم یک ورودی بود به نظام بانکی، فکر می‌کنم دنباله هم دارد؟
صیدی: اول ببینیم مدیریت بازار چیست؟ فکر می‌کنم قانون ابزار‌های مختلف را در اختیار رئیس سازمان بورس گذاشته است، من هم همیشه سعیم این بوده که از این ابزار‌ها استفاده حداکثری کنم. ما باید چه کنیم؟ ما باید بازار را پیش‌بینی‌پذیر کنیم، باید از حقوق سهامدار خرد حمایت کنیم، سوم این که؛ ما باید محیط منصفانه برای معاملات ایجاد کنیم؛ این سه وظیفه ماست. برای این که بازار پیش‌بینی‌پذیر باشد، در یک سطح کلان با سازمان برنامه، بانک مرکزی، وزارت اقتصاد و بقیه بخش‌ها تعامل داریم. در تدوین لایحه بودجه هر سال ما نقش داریم، الان هم باز با حمایت وزیر امور اقتصادی و دارایی که به بازار هم توجه ویژه‌ای دارند، تلاش می‌کنیم لایحه بودجه سال آینده هم حتماً در راستای منافع سهامداران خرد باشد.
سؤال: دو روز پیش آقای مدنی‌زاده گفتند ما یک حمایت واقعی می‌خواهیم، آن چیست؟
صیدی: حمایت واقعی؛ حمایت از فاندامنتال‌های بازار است، از بنیان‌های بازار است، نه این که پول بیاوری و سهام بخری.
سؤال: این که می‌شود اصلاح متغیر‌های کلان و اصلاح اقتصاد؟
صیدی: یکی بودجه است، یکی بحث سیاست‌های پولی است، یکی بحث ناترازی‌هاست؛ اینها در سطح کلان، هم من به شخصه پیگیری می‌کنم یعنی تقریباً ۶۰ تا ۷۰ درصد وقت من صرف این موضوع می‌شود. در سطح خرد، ما با تک تک شرکت‌ها برای این که پیش‌بینی‌پذیر؛ هنوز پیش‌بینی‌پذیری را توضیح می‌دهم. با شرکت‌ها جلسه و پایش داریم که شرکت‌ها بتوانند عملکردی که الان ۳۱ شهریور که می‌آید؛ شش ماهه خود را باید گزارش کنند. خوشبختانه سه ماهه‌ها نسبتاً خوب بود، امیدواریم شش ماهه‌ها بهتر شود. خبر‌های خوبی هم از بعضی شرکت‌ها می‌آید و امسال با وجود رکودی که فرمودید بتوانند سر آسوده‌ای به بالین بگذارند و با دست پر بیایند. دوم؛ بحث حمایت از سهامداران خرد است که در قانون بودجه دنبال این هستیم که حقوق سهامداران خرد از نظر بحث‌های معافیت‌ها و ... همچنان تداوم داشته باشد و بعد معاملات در شرایط منصفانه‌ای انجام شود، سهامدار عمده، تساوی حقوق سهامداران خرد را رعایت کند.
سؤال: بحث بالا و پایین شدن، نوسان بازار و شاخص را شما گردن نمی‌گیرید، علی‌القاعده آن برمی‌گردد به شرایط بنیادین شرکت‌ها؟
صیدی: عرض کردم وظیفه ما؛ ایجاد نوسان یا کم کردن نوسان نیست، بحث ما؛ قاعده‌مند کردن نوسان است. اگر نوسان در بازار نباشد اصلاً خرید و فروش صورت نمی‌گیرد. نوسان جزو ذات بازار است.
سؤال: پس چرا این سهامداران آرامش ذهنی ندارند؛ یعنی تمام شما، قبلی‌ها؛ همه به هر حال خدمتشان بودیم و می‌گویند ما می‌خواهیم قاعده‌مند و شفاف کنیم، اما این دل سهامدار چرا راضی نمی‌شود؟
صیدی: بازار یک قاعده‌ای دارد، یک واقعیت است، بازار به صبر و تحمل، پاداش می‌دهد، از اول این طور بوده، همه جای دنیا هم؛ همین است. به شتاب، هیجان و عجله حتماً پاداش منفی می‌دهد یا جریمه می‌کند. اصلاً روح و ذات بازار؛ آرامش است. نکته سوم؛ شفافیت است. شرکت‌ها الان در سامانه کدال؛ بحث گزارش تفصیلی آنها دچار تحول اساسی می‌شود؛ همین‌طور اطلاعیه‌های شفاف‌سازی آنها بیشتر می‌شود، فکر می‌کنم با این سه کاری که ما باید انجام دهیم؛ سرمایه‌گذار حرفه‌ای و آگاه بهتر می‌تواند تصمیم بگیرد. اگر بداند که در نیمه دوم بر اثر ناترازی گاز و برق چند روز مثلاً کارخانه فولاد یا سیمان یا پتروشیمی تعطیل خواهد بود؟ بتواند برنامه‌ریزی کند.
سؤال: محاسبه شده در این ناترازی‌ها چه مقدار روی بازار اثر گذاشته؛ محاسبه‌ای دارید؟
صیدی: ما سال ۱۴۰۳ بعضی کارخانه‌جات‌مان ۱۰ ماه فقط کار کردند؛ یعنی از ۱۲ ماه دو ماه آن را...؛ یا به خاطر قطعی برق یا قطعی گاز بود. این را امسال نمی‌شود صفر کرد، ولی دو کار را با وزارت نیرو، شرکت‌ها پیش بردند، وزارت صمت هم کمک کرده، بقیه وزارتخانه‌ها هم کمک می‌کنند.
سؤال: وزارت صمت که همیشه انتقاد می‌کند از وزارت نیرو...؟
صیدی: تعامل هم دارند، دو کار مهم است؛ یکی این که این قطعی کاهش پیدا کند، دو؛ قابل برنامه‌ریزی و پیش‌بینی باشد، یعنی کارخانه بداند که از چه ساعتی تا چه ساعتی برق یا گاز را نخواهد داشت. ما روی این دو اصرار داریم؛ جلساتی که با شرکت‌ها می‌گذاریم و میز صنعت‌های ما دقیقاً روی اینها کار می‌کنند.
سؤال: فرمودید صندوق‌ها از جمله صندوق‌های کالایی، تکیه شما روی صندوق‌های طلا بوده، الان عده‌ای دنبال مجوز نقره، سایر فلزات، کانی‌ها و غیره، نمی‌روید، چارچوب آن چیست؟
صیدی: نقره که آمده، نقره هم گواهی سپرده نقره داریم، ما صندوق نقره را یک شرط داشت که محقق شد؛ یعنی همین چهارشنبه نهایی شد، الان نهایی می‌کنیم، آن این بود؛ صندوق طلا که بورس کالا دارد، به اندازه اوراق منتشر شده طلا دارد و برای تقاضا‌های جدید هم باید تمهید داشته باشد، این طور نباشد که طلا تمام شود، روی صندوق‌های نقره هم بحث این بود که به اندازه کافی نقره وجود داشته باشد، شمش باشد؛ نقره ۹۹ ممیز ۹۹.
سؤال: عرضه خودرو در بورس بالأخره همیشه شما می‌گویید موافقیم، ولی شما به هر حال مثل این که بالادست دارید و شورای رقابت و وزارت صمت مخالف هستند، تکلیف چیست؟
صیدی: یکی بحث ماست که کاملاً بورس کالا را آماده کردیم، یکی عرضه‌کننده است، عرضه‌کننده‌ها هم کارخانجات هستند، بر اساس صلاحدید خود یک هماهنگی باید با وزارت صمت کنند، ما تشویق‌شان کردیم، اعتقادمان این است که در بورس کالا خودرو منصفانه معامله می‌شود، بعضاً فکر می‌کنند یا قیمت بالا میرود یا اتفاق‌های دیگر می‌افتد، اصلاً، یک بار امتحان خود را پس داده، حتماً منصفانه‌تر انجام می‌شود. امیدوارم دوستان به نتیجه برسند و بیاورند و عرضه کنند، ما کارمان را کردیم ولی نمی‌توانیم فشار بیاوریم بگوییم بیا عرضه کن.
