نگار علی- امشب، یکشنبه ۱۶ شهریور ۱۴۰۴ (۷ سپتامبر ۲۰۲۵)، آسمان ایران و بسیاری از نقاط جهان میزبان یکی از تماشایی‌ترین پدیده‌های نجومی سال خواهد بود: ماه‌گرفتگی کلی یا همان «ماه خونین». در این رخداد، ماه کامل برای بیش از یک ساعت در سایه زمین فرو می‌رود و به رنگ سرخ ـ مسی درمی‌آید؛ پدیده‌ای که هم از نظر علمی و هم از نظر زیبایی بصری، توجه بسیاری از علاقه‌مندان به آسمان شب را به خود جلب کرده است.
ماه‌گرفتگی چیست و چرا ماه سرخ می‌شود؟
ماه‌گرفتگی زمانی رخ می‌دهد که زمین دقیقاً میان خورشید و ماه کامل قرار گیرد و سایه خود را بر سطح ماه بیفکند. در این حالت، ماه وارد بخش تاریک سایه زمین (امبرا) می‌شود و دیگر نور مستقیم خورشید به آن نمی‌تابد. با این حال، به دلیل شکست نور در جو زمین، طول‌موج‌های آبی و سبز پراکنده شده و تنها نورهای قرمز و نارنجی به سطح ماه می‌رسد. همین پدیده باعث می‌شود ماه در آسمان شب به رنگی سرخ‌فام یا مسی دیده شود؛ وضعیتی که به آن «ماه خونین» می‌گویند.
زمان‌بندی دقیق خسوف امشب (به وقت ایران)
براساس محاسبات مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران و داده‌های ناسا، مراحل ماه‌گرفتگی امشب به این ترتیب خواهد بود:
-
آغاز نیم‌سایه: ۱۹:۵۸
-
آغاز خسوف جزئی: ۲۰:۵۷
-
آغاز خسوف کلی: ۲۲:۰۰
-
اوج گرفت: ۲۲:۴۱
-
پایان خسوف کلی: ۲۳:۲۲
-
پایان خسوف جزئی: ۰۰:۲۶ بامداد دوشنبه
-
پایان نیم‌سایه: ۰۱:۲۵ بامداد
کل این رخداد نزدیک به ۵ ساعت و ۳۰ دقیقه طول می‌کشد و مرحله گرفت کامل بیش از ۸۰ دقیقه ادامه خواهد داشت؛ رقمی که آن را در زمره طولانی‌ترین خسوف‌های دهه اخیر قرار می‌دهد.
گستره قابل مشاهده
این ماه‌گرفتگی گسترده در بخش بزرگی از جهان قابل مشاهده خواهد بود. به گفته کارشناسان، حدود ۷۷ تا ۸۵ درصد جمعیت زمین می‌توانند آن را ببینند. سراسر ایران، بیشتر نقاط آسیا و غرب استرالیا بهترین شرایط را برای رصد دارند. در بخش‌هایی از اروپا و آفریقا تنها بخشی از مراحل گرفت دیده می‌شود، در حالی که در قاره آمریکا این رویداد قابل مشاهده نخواهد بود.
ویژگی‌های خاص ماه‌گرفتگی امشب
-
دومین ماه‌گرفتگی کلی سال ۲۰۲۵ است.
-
ماه تنها ۲.۷ روز قبل از حضیض (نزدیک‌ترین فاصله با زمین) وارد سایه می‌شود؛ بنابراین کمی بزرگ‌تر از حالت معمول دیده خواهد شد.
-
حدود ۳۶ درصد قطر ماه در عمیق‌ترین بخش سایه زمین قرار می‌گیرد و سرخی آن پررنگ‌تر از بسیاری از خسوف‌های گذشته خواهد بود.
-
امسال این پدیده با ماه کامل شهریور که در سنت‌های بومی آمریکای شمالی «ماه ذرت» نامیده می‌شود، هم‌زمان شده است؛ به همین دلیل برخی آن را «ماه خونین ذرت» می‌نامند.
بهترین راه برای تماشا
برای دیدن این رویداد نیازی به ابزار ویژه نیست. برخلاف خورشیدگرفتگی، تماشای ماه‌گرفتگی با چشم غیرمسلح کاملاً ایمن است. کافی است در نقطه‌ای با آسمان صاف و دور از آلودگی نوری قرار بگیرید. البته استفاده از دوربین دوچشمی یا تلسکوپ‌های کوچک می‌تواند جزئیات بیشتری از تغییر رنگ و سایه‌ها را آشکار کند.
خسوف‌های بعدی
اگر فرصت رصد «ماه خونین» امشب را از دست بدهید، باید تا ۱۲ اسفند ۱۴۰۴ (۳ مارس ۲۰۲۶) منتظر بمانید تا بار دیگر یک ماه‌گرفتگی کلی در آسمان رخ دهد. همچنین در ۶ شهریور ۱۴۰۵ (۲۸ اوت ۲۰۲۶) یک خسوف عمیق جزئی روی می‌دهد که طی آن ۹۳ درصد سطح ماه در سایه زمین قرار خواهد گرفت.
برنامه‌های رصد عمومی در تهران و شهرها
برای علاقه‌مندان تهرانی و دیگر شهرها، امشب چند برنامه ویژه رصدی تدارک دیده شده است:
-
مجموعه ورزشی انقلاب: ۱۶ شهریور از ساعت ۱۹ تا ۲۴، رصد ماه و سیاره زحل همراه با امکان عکاسی از ماه‌گرفتگی از داخل تلسکوپ.
-
سوهانک (تهران): ۱۶ شهریور از ساعت ۱۸:۳۰، امکان حضور با خودروهای سواری یا آفرود.
-
آسمان‌نمای گنبد مینا در پارک آب و آتش و پل طبیعت: از ساعت ۱۸ تا ۲۳ با استقرار چندین تلسکوپ و همکاری منجمان آماتور، برنامه‌ای گسترده برای تماشای ماه‌گرفتگی برگزار می‌شود.
امشب، آسمان ایران فرصتی استثنایی برای تماشای یکی از رازآلودترین و شاعرانه‌ترین جلوه‌های کیهان را پیش روی ما می‌گذارد. اگر به نجوم و آسمان شب علاقه دارید، حتماً این ماه‌گرفتگی را از دست ندهید.
۲۲۷۲۲۷
