بورس تهران پس از تجربه روزهــای طاقت‌فرسا، از هفته دوم شهریورماه وارد مسیر صعودی شده است. دلار نیز طی همین مدت در مسیر صعودی گام برداشته به طوری‌که حتی کانال ۱۰۶ هزار تومان را هم تجربه کرده است. این موضوع در کنار ارزندگی قیمت سهام سبب شد تا بورس نیز همسو با بازارهای موازی به سمت سطوح بالاتر قیمتی حرکت کند.
یکی از ابهامات کنونی بازار سرمایه درحال حاضر آن است که با تثبیت قیمت دلار بالای محدوده ۱۰۰هزار تومان، شانس کاهش اختلاف قیمت دلار توافقی و آزاد تا چه میزان است؟ به‌خصوص آنکه این اختلاف در حال حاضر به بیش از ۴۰درصد رسیده و اسکناس آمریکایی در بازار توافقی از مرز ۷۰هزار تومان هنوز عبور نکرده است. دومین ابهام مرتبط با به ثمر نشستن فعالیت‌های دیپلماتیک وزارت خارجه کشورمان است. در صورتی که تنش‌های هسته‌ای مدیریت شده و درگیری‌ها را وارد مرحله جدیدی نکند، می‌توان به تعادل بورس امیدوارتر بود اما این مساله اکنون به عنوان مهم‌ترین محرک نوسان بازارها با ابهامات چند وجهی مواجه است. از همین منظر است که ادامه صعود بورس با شبهات زیادی مواجه است.
شاخص کل بورس، پس از عقب‌نشینی تا کانال ۲میلیون و ۳۰۰ هزار واحد در هفته نخست شهریور و ریزش‌های پی‌در‌پی اما سرانجام وارد مدار صعودی شد و جاماندگی این بازار از رقبایش، اینک شرایطی را فراهم آورده تا بدون هراس از رشد بورس، شاهد بازگشت تدریجی بازیگران خرد نیز به بازار باشیم. با نگاهی به وضعیت بازارهای دارایی در سال‌های اخیر به روشنی می‌توان دریافت که بورس تهران، بازنده بازارها بوده است و در لیگ بازارها نتوانسته به جایگاهی تراز دست یابد. در به وجود آمدن شرایط مذکور می‌توان ریسک‌های سیستماتیک را مهم‌ترین اهرم اثرگذار بر روند نزولی مزبور نام برد. متغیری که حتی موجب واگرایی سنتی بورس با دلار نیز شده است. در سال‌های اخیر بورس کمترین واکنش را نسبت به انتظارات تورمی نشان داده است.
در حال حاضر نیز وضعیت ریسک‌های سیستماتیک موجب شده تا هرگاه بورس وارد فاز صعودی می‌شود هراس از ریزش مجدد بر هیجانات مثبت غلبه کند. در روزهای اخیر نیز رسیدن دلار به سطوح بیش از ۱۰۰ هزار تومان، بورس را به روند صعودی واداشته است. از این‌رو به نظر می‌رسد تداوم وضعیت مذکور به طور مشخص به وضعیت ریسک‌های سیستماتیک گره خورده است. اما آنچه در این میان از اهمیت برخوردار است آنکه تا حدودی از بدبینی‌ها در ذهن سرمایه‌گذاران بورسی حداقل با توجه به دلار ۱۰۲هزار تومانی کاسته شده است.
معاملات روز گذشته بورس در حالی با سبزپوشی شاخص‌های سهامی پیگیری شد که شاخص کل با رشد ۱.۰۹ درصدی به سطح ۲میلیون و ۵۷۰ هزار واحدی رسید. بدین ترتیب رشد شاخص کل از کف ۲میلیون و ۳۹۵ هزار واحدی، به ۷.۳ درصد رسید و نماگر اصلی بازار سهام در آستانه فتح کانال ۲میلیون و ۶۰۰ هزار واحدی قرار گرفت. پرونده شاخص هموزن نیز با رشد ۰.۵۲ درصدی بسته شد. شاخص کل فرابورس هم ۰.۴۷ درصد بر ارتفاع خود افزود. در جریان معاملات روز یکشنبه، ۸۵۴میلیارد تومان پول حقیقی وارد بازار شد و ارزش معاملات خرد بازار سهام نیز رقم ۶ هزار و ۱۶۰میلیارد تومان را ثبت کرد که کاهش حدود ۲۰ درصدی را نسبت به روز شنبه نشان می‌دهد.
بازار سهام در دومین روز هفته شاهد صحنه‌ای از استقبال حقیقی‌ها بود. ورود پول حقیقی به معاملات سهام، حق تقدم و صندوق‌های سهامی بیش از ۸۵۴میلیارد تومان بود. با این حال، صندوق‌های طلا با جذب بیش از ۶۰۰میلیارد تومان صدرنشین ورود پول حقیقی بودند و پس از آن صندوق‌های سهامی قرار دارند که موفق شدند تا بیش از ۴۰۰میلیارد تومان را جذب بازار کنند. ارزندگی بالای نمادهای شیمیایی و فرآورده‌های نفتی همزمان با بهبود کرک اسپرد و افزایش قیمت دلار، شرایطی را فراهم آورد تا رشد بازار سهام با محوریت این دو صنعت به وقوع بپیوندد. از سوی دیگر صنایع انبوه‌سازی، سیمان و زراعت در قعر جدول ورود پول قرار دارند. صندوق‌های درآمد ثابت نیز خروج ۷۵۰میلیارد تومانی را به ثبت رساندند.
اما آیا معاملات بازار سرمایه وارد فصل جدیدی از رونق شده است؟ در همین رابطه فردین آقابزرگی، کارشناس بازار سرمایه با بررسی وضعیت این روزهای بورس تهران اظهار کرد: حدود پنج روز کاری است که روند مثبت در بازار سهام مشاهده می‌شود. شاخص کل از محدوده دو‌میلیون و ۳۰۰ هزار واحد عبور کرده و اکنون بالای دو‌میلیون و ۵۰۰ هزار واحد قرار گرفته است. نسبت قدرت خرید اغلب سهام نشان می‌دهد که فضای منفی و التهابی که پیش از ارسال نامه درخواست فعال‌سازی مکانیسم ماشه شکل گرفته بود، تا حدودی خنثی شده است. با این حال تا زمانی که در وضعیت متغیرهای کلان اقتصادی تغییر قابل‌توجهی رخ ندهد یا متقابلا متغیرهای سیاسی اثرگذار دستخوش تغییر محسوسی نشوند نباید به صعود پایدار بورس امیدوار بود.
آقابزرگی در ادامه افزود: شاخص کل بورس از ابتدای سال حدود ۶ درصد از ارتفاع خود را از دست داده و شاخص هموزن نیز تقریبا در همان محدوده قرار دارد. شاخص کل و هموزن فرابورس نیز بین ۳ تا ۱۴ درصد منفی هستند. بنابراین، آمارهایی که شنبه شب توسط رئیس سازمان بورس در صدا‌و‌سیما ارائه شد مبنی بر اینکه از شهریور سال گذشته تاکنون شاهد رشد ۲۵ درصدی بوده‌ایم، تصویری متفاوت از چهره واقعی بورس است. این نوع آمار شبیه به روش‌هایی است که برخی نهادهای آماری به‌کار می‌برند؛ بازه‌های زمانی یا سبدهای محاسباتی را تغییر می‌دهند تا مقایسه‌پذیری دشوار شود، سپس آمار را ارائه می‌کنند.
به گفته این کارشناس، از قله ۳میلیون و ۲۵۲هزار واحدی شاخص کل در ۲۸ اردیبهشت ماه تا وضعیت کنونی شاخص که در محدوده دو‌میلیون و ۵۰۰ هزار واحد قرار دارد، عملا شاخص بیش از ۲۰ درصد کاهش ارتفاع را ثبت کرده است. بنابراین، این‌گونه آمارهای مقطعی قابلیت اتکای چندانی ندارند. اینکه صرفا متوسط روزهای مثبت سال جاری را با میانگین پنج‌ساله مقایسه کنیم نیز نتیجه دقیقی به دست نمی‌دهد.
بخش زیادی از بازدهی مثبت امسال مربوط به جهش ۲۰ درصدی تا اردیبهشت‌ماه بوده است. در ادامه نیز در بازار سهام التهاب منفی شدیدی تجربه شد. او با اشاره به میزان خروج پول مطرح شده از سوی رئیس سازمان بورس گفت: بارها ارقامی همچون ۵۰۰ تا ۹۰۰میلیارد تومان خروج پول اعلام شده است، در حالی‌که تا قبل از ورود به هفته دوم شهریورماه بازار به طور پیوسته با خروج پول حقیقی مواجه بود. اساسا آمار رسمی نشان می‌دهد که با وجود تزریق ۵۵ همت منابع مالی، خروج پول حقیقی بیش از این میزان بوده است. این ارقام با آنچه عملا در بازار حس می‌شود، همخوانی ندارد. روش محاسبه هم مشخص است: صدور و ابطال واحدهای صندوق‌های درآمد ثابت. اگر ابطال افزایش یابد یعنی نقدینگی از سمت صندوق‌ها خارج و به سمت سهام آمده است و بالعکس اگر صدور بیشتر شود نشان‌دهنده پارک نقدینگی در صندوق‌هاست. اما حالا به‌طور ناگهانی این تفاسیر تغییر کرده و برداشت دیگری ارائه می‌شود که قابل پذیرش نیست.
این کارشناس بازار سرمایه در ادامه با انتقاد از برخی سیاستگذاری‌های اقتصادی بیان کرد: وقتی دولت نرخ خوراک پتروشیمی‌ها را تغییر می‌دهد یا هزینه تمام‌شده شرکت‌ها افزایش می‌یابد، طبیعی است که سودآوری کاهش یابد و بازار واکنش منفی نشان دهد. رسالت سازمان بورس و ارکان آن باید افزایش شفافیت، ارتقای نقدشوندگی و حرکت به سمت بازار کارآ باشد؛ یعنی تجهیز منابع مالی و هدایت آن به سمت تولید و صنعت. اما آنچه امروز می‌بینیم، بیشتر بازی با اعداد و طرح موضوعات فرعی است. به‌عنوان مثال، گفته می‌شود حجم معاملات در بورس کالا رشد کرده و این نشانه عملکرد خوب است، در حالی‌که موضوع اصلی این است که چرا سیاستگذار با عرضه خودرو در بورس کالا مخالفت کرده است. وقتی مسائل اصلی شفاف و علنی بیان نمی‌شود و صرفا به حواشی پرداخته می‌شود، اعتماد عمومی آسیب می‌بیند.
نکته بسیار مهم این است که بازار سرمایه امروز از سطح ارزش ۳۳۰میلیارد دلاری در گذشته به کمتر از ۹۰میلیارد دلار رسیده است. چرا به این آمار استناد نمی‌شود؟ اگر قرار است همه چیز با عدد و رقم بیان شود، باید واقعیت‌ها نیز مطرح شود. در غیر این صورت، این نوع گزارش‌دهی صرفا به تشدید روند کاهش اعتماد عمومی منجر می‌شود.
فردین آقابزرگی ضمن بیان اینکه بازار سرمایه بازتاب‌دهنده شرایط اقتصادی و سیاسی کشور است، گفت: وقتی تنش ژئوپلیتیک افزایش می‌یابد یا ریسک‌های سرمایه‌گذاری بالا می‌رود، طبیعی است که بورس تحت فشار قرار بگیرد. اینکه بخواهیم خلاف واقعیت را نشان دهیم که هیچ اتفاقی رخ نداده یا حتی اوضاع بهتر شده است، اقدامی نادرست است و به مرور زمان سطح اعتماد مردم به این بازار را کاهش می‌دهد. در حالی‌که ما شعار جذب سرمایه، افزایش سرمایه‌گذاری و رشد تولید را سر می‌دهیم، با چنین رویکردهایی تنها به بی‌اعتمادی بیشتر دامن زده می‌شود.
