خبرگزاری مهر، گروه استانها- ملیحه عبادعسکری: تربت جام، شهری کهن در استان خراسان رضوی، به‌عنوان دیار دانش، ادب و عرفان شناخته می‌شود و ریشه‌های آن به ولایت جام یا بوژگان در گذشته بازمی‌گردد. این خطه با تکیه بر پیشینه تاریخی خود، به تربت شیخ جام و تربت جام شهرت یافته و همواره مقصدی مهم برای گردشگری محور شرقی استان بوده است.
در این شهرستان، جاذبه‌های تاریخی و طبیعی متعددی جای گرفته است؛ از مجموعه‌های باشکوه شیخ احمد جام و شاه قاسم انوار گرفته تا رباط جام، رباط سمنگان، روستای بزد، آبشار بردو و حمام تاریخی عزت. تربت جام نه‌تنها خانه جاذبه‌های معماری و باستانی است، بلکه کانون موسیقی مقامی و آئین‌های بومی به شمار می‌رود.
حفظ و صیانت از بناهای تاریخی همچون حمام‌های قدیمی، بستر بازخوانی هویت فرهنگی و تاریخی هر منطقه است. این بناها نشانی از قدردانی از گذشتگان و سند محکمی بر قدمت و اعتبار شهرها هستند. توجه به احیا و مرمت این اماکن، زمینه‌ساز توسعه پایدار گردشگری و اقتصادی در منطقه است.
در میان میراث‌های ارزشمند تربت جام، حمام عزت جایگاه ویژه‌ای دارد. این بنای تاریخی به اواخر دوره قاجار و اوایل پهلوی اول تعلق دارد و امروز نیازمند حمایت جدی برای مرمت، احیا و تبدیل به یک جاذبه گردشگری شاخص است.
با ثبت ملی حمام عزت و اجرای پروژه‌های مرمتی و فرهنگی، امید می‌رود این اثر ارزشمند دوباره جان بگیرد و به یکی از نقاط مهم جذب گردشگران و سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی تبدیل شود.
حمام‌ها در معماری ایرانی همواره جایگاهی اجتماعی و فرهنگی داشته‌اند
در همین رابطه فرامرز صابرمقدم، رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تربت جام در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: حمام‌ها در معماری ایرانی همواره جایگاهی اجتماعی و فرهنگی داشته‌اند؛ معماری آنها بازتابی از سنت، هنر و نیازهای مردمی است که ارزششان را می‌توان در عناصر اجتماعی و معماری یافت. حمام‌های قدیمی ترکیبی از شاهکار معماری و نهاد اجتماعی بودند؛ مکانی که نه تنها نیاز بهداشت فردی را پاسخ می‌دادند، بلکه محل شکل‌گیری روابط اجتماعی، استمرار آئین‌ها و نمایش هنر معماری ایرانی-اسلامی بود.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تربت جام بیان کرد: حمام‌ها فضایی برای گردهمایی مردم محله یا شهر، بی‌توجه به طبقه اجتماعی بودند. گفت‌وگو درباره اخبار، تصمیم‌گیری‌های اجتماعی و حتی حل اختلافات در فضای حمام شکل می‌گرفت. با اینکه مالکیت حمام عزت متعلق به شهرداری است، این بنا حدود ۱۸ سال متروک مانده بود و کاربری خاصی نداشت؛ با پیگیری و برگزاری جلسات متعدد، پروپوزال مرمتی و تغییر کاربری آن در کمیته فنی میراث فرهنگی مطرح و تأیید شد و اکنون طرح مرمت توسط مشاور مراحل پایانی خود را می‌گذراند.
وی افزود: در گام اول، پس از مرمت و احیا، این بناها به جاذبه‌های مهم گردشگری شهری تبدیل می‌شوند، به طوری که مردم شهر با حضور در این فضاها، پیوند عمیق‌تری با گذشته و فرهنگ خود برقرار می‌کنند.
حمام عزت در تملک شهرداری است
همچنین در ادامه اصغر خوشخو، شهردار تربت جام نیز در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: حمام عزت در تملک شهرداری است، اما به سبب ثبت در فهرست آثار ملی، هر اقدامی اعم از مرمت و تغییر کاربری باید با نظر و تأیید اداره میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان انجام شود و تاکنون نیز همین روند دنبال شده است.
شهردار تربت جام بیان کرد: این بنای تاریخی ظرفیت بسیار خوبی برای تبدیل شدن به فضایی گردشگری و فرهنگی دارد که شهرداری تربت جام به جد پیگیر احیا و بهره‌برداری آن است. از سال گذشته این پروژه در دستور کار قرار گرفت، طرح اولیه به تأیید اداره کل میراث فرهنگی رسید و اقداماتی مانند حفظ و نگهداری، پاکسازی فضای داخلی، دیوارکشی و آواربرداری انجام شده است.
وی گفت: مسیر دسترسی مناسب به خیابان اصلی فراهم نبود؛ با پیگیری و توافق با املاک مجاور، بازگشایی مسیر انجام شد و هم‌اکنون دسترسی مناسبی برای حمام عزت ایجاد شده است. این مکان می‌تواند در مسیر گردشگری شهر قرار بگیرد: از میدان مرکزی تا مسجد جامع علوی، حمام عزت، خیابان قاضی محمدنعیم، مجموعه تاریخی شیخ الاسلام احمد جام و نهایتاً مسجد و آرامگاه خواجه عزیزالله، سال گذشته این طرح در قالب بازآفرینی بافت‌های فرسوده با حمایت ستاد بازآفرینی کشور پیگیری شد و امسال نیز بخشی از مسیر در حال پیاده‌روسازی و اجرای کانال هدایت آب‌های سطحی است.
خوشخو اظهار کرد: برای استفاده بهینه از بخش خصوصی، مطالعات راه‌اندازی و بهره‌برداری از این حمام تاریخی به‌عنوان یک بسته سرمایه‌گذاری انجام شده و آماده جذب سرمایه‌گذار است. طرح «مجموعه خدمات حمام سنتی عزت» با ترکیب اصالت معماری سنتی و امکانات مدرن، هویت فرهنگی و نیاز فزاینده به گردشگری سلامت در مساحت حدود ۸۵۰ متر مربع، این مکان را به گزینه‌ای سودآور و پایدار برای سرمایه‌گذاری شهری تبدیل کرده و نوع سرمایه‌گذاری در این مجموعه به صورت ROLT (بازسازی، بهره‌برداری، اجاره و تحویل) تعریف شده است.
حمام عزت؛ دریچه‌ای تازه به گردشگری تاریخی تربت جام
مرمت و احیای حمام عزت تربت جام، افق جدیدی را پیش روی گردشگری تاریخی این منطقه می‌گشاید. این طرح با حفظ اصالت بنای تاریخی و ارتقای امکانات مدرن، می‌تواند پیوندی دوباره میان شهروندان و میراث گذشتگان برقرار سازد.
اجرای پروژه‌های مرمتی، ایجاد مسیرهای دسترسی مناسب و توسعه خدمات گردشگری، گام‌هایی اساسی برای تبدیل تربت جام به قطب گردشگری محور شرقی خراسان رضوی خواهد بود. ظرفیت‌های جذب سرمایه‌گذار بخش خصوصی و بسته‌های سرمایه‌گذاری نوآورانه امکان بهره‌برداری پایدار و سودآور را فراهم آورده است.
احیای حمام عزت نه‌تنها بازتابی از قدردانی نسبت به تاریخ و فرهنگ منطقه است، بلکه تأثیر مستقیمی بر رونق اقتصادی، تقویت هویت فرهنگی و افزایش نشاط اجتماعی در میان شهروندان تربت جامی دارد. مشارکت نهادهای دولتی و بخش خصوصی در این فرآیند، تضمین‌کننده تداوم حفاظت و بهره‌برداری اصولی از این اثر تاریخی خواهد بود.
با بهره‌برداری از حمام عزت به‌عنوان مجموعه خدمات گردشگری و سلامت، تربت جام می‌تواند به مقصدی مهم برای گردشگران داخلی و خارجی تبدیل شود؛ جاذبه‌ای که گذشته و آینده را در فضای تاریخی خود درهم می‌آمیزد و هویت فرهنگی منطقه را به شکلی ملموس برای نسل‌های امروز و فردا حفظ می‌کند.
امیدواریم با ادامه همکاری‌ها، طرح‌های توسعه و نگاه اجتماعی به آثار تاریخی، تربت جام بیش از پیش بدرخشد و جایگاه خود را به‌عنوان شهری کهن با ظرفیت‌های ارزشمند گردشگری، فرهنگی و تاریخی، تثبیت کند.
