به گزارش همشهری آنلاین، در دهه‌های اخیر، پیشرفت فناوری‌های نوین نظامی و غیرنظامی، نقش پهپادها را در معادلات راهبردی کشورها بیش از پیش برجسته ساخته است. جمهوری اسلامی ایران نیز به عنوان یکی از بازیگران تأثیرگذار منطقه، با تمرکز بر توسعه بومی فناوری پهپادی، گام‌های مهمی در این حوزه برداشته است.
حرکت پهپادی ایران نه تنها از جنبه‌های نظامی و دفاعی اهمیت دارد، بلکه در حوزه‌های غیرنظامی همچون کشاورزی، مدیریت بحران، پایش مرزی و امدادرسانی نیز کاربردهای فراوانی یافته است.این گزارش با هدف بررسی آغاز و روند شکل‌گیری حرکت پهپادی در ایران، به تبیین زمینه‌های تاریخی، علمی، و راهبردی آن پرداخته و عوامل مؤثر در پیشرفت این فناوری، چالش‌ها و دستاوردهای آن را مورد تحلیل قرار می‌دهد. شناخت این روند می‌تواند درک روشن‌تری از جایگاه ایران در عرصه فناوری‌های نوین و تأثیر آن بر موازنه قدرت در سطح منطقه‌ای و جهانی فراهم آورد.
پیش‌بینی آینده قدرت پهپادی ایران
سردار شهید امیرعلی حاجی‌زاده فرمانده فقید نیروی هوافضای سپاه پاسداران درباره توان پهپادی ایران عنوان کرد: «متوجه شدم که یک قدرت جدید در حال تولد است، همه موشکی را به عنوان قدرت پذیرفته بودند، اما حوزه بدون سرنشین چنین نبود. تا سال ۱۳۹۵ یا ۱۳۹۶، هنوز پهپادها را صرفاً ابزاری برای کارهای اطلاعاتی می‌دانستند. هرچند می‌دانستند چیز خوبی‌ست، اما به آن به چشم یک قدرت واقعی نگاه نمی‌کردند. آن موقع به نیروها می‌گفتم: روزی می‌رسد که حوزه پهپادها تنه‌به‌تنه حوزه موشکی می‌زند. نگاه می‌کردند، سکوت می‌کردند، مخالفتی هم نمی‌کردند، اما واقعاً برایشان باورپذیر نبود.»
نقش شهید چمران در حوزه پهپادی
سردار علی بلالی از فرماندهان سابق موشکی نیز چنین می‌گوید: «ایده‌ی استفاده از پهپاد، هرچند از سال ۱۳۶۳ به‌صورت عملیاتی آغاز شد، اما شهید دکتر مصطفی چمران پیش‌تر بر ضرورت بهره‌گیری از این فناوری تأکید داشت. او معتقد بود که برای انجام عملیات‌های گوناگون علیه دشمن بعثی، نیازی نیست نیروهای ما برای شناسایی به خاک عراق اعزام شوند؛ چرا که این اقدام می‌تواند منجر به شهادت نیروها و بروز مشکلات متعدد شود.به‌جای آن، می‌توان از پهپاد استفاده کرد تا ضمن کاهش تلفات انسانی، اطلاعات مورد نیاز برای انجام عملیات با دقت بیشتری به دست آید.»
رقه‌ای که منجر به حرکتی بزرگ شد
بحث استفاده از پهپادها به‌واسطه‌ی نیاز اطلاعاتی در دوران دفاع مقدس شکل گرفت. در آن زمان، ضرورت دستیابی به اطلاعات دقیق و به‌موقع برای انجام عملیات‌های مؤثر باعث شد نگاه جدی‌تری به این فناوری شکل بگیرد.پس از پایان جنگ، تمرکز بر توسعه این فناوری ادامه یافت. تلاش بر این بود که برد و مداومت پروازی پهپادها افزایش یابد و توانمندی‌های آن‌ها در ابعاد گوناگون ارتقا پیدا کند.سردار حاجی‌زاده، سرمایه‌گذاری عظیمی بر حوزه پهپاد انجام داد و نخبه‌ترین نیروها را در مراکز تحقیقاتی نیروی هوافضای سپاه گرد هم جمع کرد. ایشان همچنین این نخبگان را برای مشارکت در مراکز تولید پهپاد سازمان تحقیقات و جهاد خودکفایی نیز مأمور می‌کرد.به تعبیر شهید حاجی‌زاده، پهپاد تنها وسیله‌ای برای شناسایی و جمع‌آوری اطلاعات نیست، بلکه می‌تواند مأموریت‌های آفندی را نیز انجام دهد. حتی از آن به‌عنوان یک سامانه پدافندی برای درگیری با نیروهای متخاصم دشمن استفاده می‌شود.
پهپادهای ایران؛ خار چشم دشمنان
در سال‌های اخیر، ایران به یکی از قدرت‌های برجسته در حوزه فناوری پهپادی در منطقه و حتی در سطح جهانی تبدیل شده است. پیشرفت چشم‌گیر در طراحی، تولید و به‌کارگیری پهپادها، نشان از سیاست‌های راهبردی جمهوری اسلامی ایران برای تقویت توان دفاعی و تهاجمی خود دارد. این توسعه نه‌تنها جنبه نظامی دارد، بلکه ابعاد سیاسی و ژئوپلتیکی نیز پیدا کرده است.
ایران امروزه طیف گسترده‌ای از پهپادها را تولید می‌کند که هرکدام با هدفی خاص طراحی شده‌اند و در مأموریت‌های مختلف به کار می‌روند. این پهپادها را می‌توان به سه دسته اصلی تقسیم کرد:* پهپادهای شناسایی و مراقبت: پهپادهایی مانند مهاجر، ابابیل و صاعقه در این دسته قرار دارند. این پهپادها برای جمع‌آوری اطلاعات، شناسایی مناطق هدف، و پایش میدانی مورد استفاده قرار می‌گیرند.* پهپادهای تهاجمی و انتحاری: پهپادهایی نظیر شاهد-۱۳۶، شاهد-۱۲۹ و کرار با قابلیت حمله به اهداف زمینی و دریایی طراحی شده‌اند. برخی از آن‌ها توانایی اجرای عملیات انتحاری نیز دارند.* پهپادهای برد بلند: مانند فطرس و کمان-۲۲ که با بردی بیش از ۱۰۰۰ کیلومتر، امکان انجام عملیات در عمق خاک دشمن را فراهم می‌کنند.این تنوع در طراحی و کاربرد، نشان‌دهنده پیشرفت قابل توجه ایران در حوزه فناوری پهپادی و پاسخ‌گویی به نیازهای مختلف نظامی و اطلاعاتی است.
پرواز در اوج پهپادهای ایران به سوی پیشرفت
برنامه پهپادی ایران به یکی از مؤلفه‌های کلیدی در راهبرد نظامی و امنیتی کشور تبدیل شده است. این پهپادها، علاوه بر نقش نظامی، ابزاری برای نمایش توانمندی تکنولوژیک و اعمال نفوذ منطقه‌ای نیز محسوب می‌شوند. با ادامه مسیر فعلی، پیش‌بینی می‌شود که قدرت پهپادی ایران در سال‌های آینده نیز به رشد خود ادامه داده و به یکی از چالش‌های راهبردی برای مخالفان منطقه‌ای و بین‌المللی این کشور تبدیل شود.
