همشهری آنلاین – گروه سیاسی: در شرایطی که توافق عراقچی و گروسی در مصر واکنش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی متفاوتی را به دنبال داشت، وزیر امورخارجه ایران شامگاه پنجشنبه با حضور در یک برنامه تلویزیونی، به تشریح ابعاد گوناگون این توافق پرداخت؛ توضیحاتی که روشن‌کننده زوایای مختلف توافق به‌حساب می‌آید.
تازه‌ترین مواضع سید عباس عراقچی درباره توافق با آژانس در شرایطی است که گروسی پس از امضای توافق تازه در قاهره، کوشید با ارائه تفسیری یکجانبه از ماهیت توافق، روند گفت‌وگوها را وارونه جلوه داده و مذاکرات پیش‌رو وهمچنین روند تحولات را تحت‌تاثیر قرار دهد. دراین میان اگرچه توافق قاهره گامی رو به جلو برای مدیریت تنش‌ها در همکاری‌های ایران و آژانس محسوب می‌شود، اما امیدواری به روند تحولات بیش از هر چیز به اقدام‌ها و حسن‌نیت طرف مقابل در پیشبرد موارد توافق شده بستگی دارد. دراین میان صحت‌سنجی ادعاهای مطرح شده ازسوی گروسی درباره توافق با ایران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است که در ادامه مورد بررسی قرار می‌گیرد.
۱
وضعیت بازرسی‌ها
یکی از موضوع‌های مطرح در توافق قاهره، بحث ازسرگیری بازرسی‌های آژانس از تاسیسات هسته‌ای ایران است.
ادعای گروسی:
- مدیرکل آژانس در گفت‌وگویی پس از توافق قاهره ادعا کرد توافق اخیر، این امکان را فراهم می‌کند که آژانس به همه تأسیسات هسته‌ای ایران، حتی آنهایی که در جریان جنگ ۱۲ روزه آسیب دیده‌اند، بدون استثنا، دسترسی داشته باشد.
پاسخ عراقچی:
- وزیر امورخارجه ایران در گفت‌وگوی تلویزیونی اخیر خود، دراین زمینه تاکید کرد: براساس توافق، اکنون هیچ اقدامی ازسوی آژانس صورت نمی‌گیرد تا زمانی که ایران مجموعه‌ای از اقدام‌های زیست‌محیطی و ایمنی را در این تأسیسات انجام دهد. پس از انجام این اقدامات، ایران گزارش مربوط به وضعیت این مراکز را نه به آژانس، بلکه به شورای‌عالی امنیت ملی ارائه خواهد کرد. شورای عالی نیز با لحاظ همه دغدغه‌های امنیتی، تصمیم می‌گیرد این گزارش به چه شکلی و در چه سطحی ارائه شود.
۲
زمان برداشتن گام‌های عملی
در شرایطی که پس از توافق قاهره گروسی کوشید روایت خود را از زمان اجرایی‌سازی توافق ارائه، اما واقعیت ماجرا از تفاوت مهمی حکایت دارد.
ادعای گروسی:
- رافائل گروسی در نخستین موضع‌گیری خود پس از امضای توافق با ایران، اعلام کرد که «ایران و آژانس اکنون همکاری را به شکل محترمانه و جامع ازسر خواهند گرفت؛ این گام‌های عملی باید همین حالا اجرا شود.
پاسخ عراقچی:
- تاکید گروسی بر برداشتن گام‌های عملی از «همین حالا» در شرایطی است که وزیر امورخارجه ایران در آخرین موضع‌گیری خود تاکید کرد که «باید مذاکرات جداگانه‌ای انجام تا مشخص شود دسترسی‌ها به چه شکلی اعطا شود. نتیجه این مذاکرات نیز مجدداً به شورای عالی امنیت ملی ارائه خواهد شد. بنابراین، اکنون نه تنها هیچ بازرسی انجام نشده، بلکه حتی توافقی برای انجام آن نیز صورت نگرفته‌است».
۳
خروج از ان. پی. تی
موضوع «خروج ایران از معاهده ان. پی. تی» یکی دیگر از موضوع‌های مهم مطرح در مواضع ایران و آژانس در روزهای اخیر بوده‌است.
ادعای گروسی:
- مدیرکل آژانس در روزهای اخیر، طی گفت‌وگویی ابراز امیدواری کرد که بعد از دیدار و توافق قاهره، ایران از ان. پی. تی خارج نشود.
پاسخ عراقچی:
- رئیس دستگاه دیپلماسی در موضع‌گیری اخیر خود در این زمینه، تاکید کرده است که گزینه‌های ایران محدود به خروج از ان. پی. تی نیست و «باید دید در زمان خود، کدام گزینه بهتر می‌تواند منافع و مصالح عالی کشور را تأمین کند»؛ با توجه به این موضع‌گیری باید تاکید کرد که تصمیم‌گیری تهران دراین زمینه، ربطی به توافق قاهره ندارد.
۴
وضعیت ذخایر اورانیوم غنی‌سازی شده
وضعیت ذخایر اورانیوم غنی شده ایران از اصلی‌ترین موضوع‌های مورد توجه در تحولات اخیر بوده که در دیدارهای قاهره نیز مورد توجه قرار گرفته است.
ادعای گروسی:
- مدیرکل آژانس پس از توافق قاهره مدعی شد که «توافق گزارش‌دهی لازم درباره همه سایت‌های مورد حمله اسرائیل، ازجمله مواد هسته‌ای موجود در آنها را دربر می‌گیرد».
پاسخ عراقچی:
- پاسخ وزیر امورخارجه به ادعاهای مطرح شده در این زمینه نیز جالب توجه است؛ عراقچی تاکید کرد: «اینکه این مواد قابل دسترسی هستند یا خیر یا وضعیت بخشی از آنها چگونه است، ازسوی سازمان انرژی‌اتمی در دست ارزیابی است. پس از نهایی شدن این ارزیابی، گزارش مربوط به شورای‌عالی امنیت‌ملی ارائه می‌شود و شورا با درنظرگرفتن همه «دغدغه‌های امنیتی ایران»، درباره نحوه اقدام تصمیم‌گیری خواهد کرد.
۵
اعتبار توافق
شرایط پایداری توافق میان ایران و آژانس نیز از نکات محوری «توافق قاهره» به‌حساب می‌آید؛ این درحالی است که گروسی تلاش دارد تفسیر وارونه‌ای از آن ارائه دهد.
ادعای گروسی:
- مدیرکل آژانس در موضع‌گیری خود پس از توافق قاهره تلاش کرد ماهیت توافق اخیر با ایران را «فنی» و «غیرسیاسی» جلوه دهد.
پاسخ عراقچی:
- رئیس دستگاه دیپلماسی دراین باره تاکید کرده است که «اعتبار این توافق تا زمانی است که هیچ اقدام خصمانه‌ای علیه ایران صورت نگیرد؛ از جمله فعال‌سازی مکانیسم اسنپ‌بک»؛ بنابراین این توافق صرفا «فنی» و «سیاسی» نیست و ابعاد دیگری را نیز دربر می‌گیرد.
۶
یک سند پادمانی؟
وضعیت همکاری‌های ایران و آژانس نیز از نکات مطرح در موضع‌گیری‌های اخیر مدیرکل آژانس است؛ تا جایی که گروسی کوشید ماهیت توافق را «پادمانی» جلوه دهد.
ادعای گروسی:
- مدیرکل آژانس پس از توافق قاهره، در نشست شورای حکام آژانس، این توافق را «یک سند اجرایی پادمانی»، «ترتیبات عملی برای اجرای پادمان‌ها در ایران» و همچنین «ازسرگیری همکاری‌ها» عنوان کرد.
پاسخ عراقچی:
- مواضع گروسی دراین زمینه در حالی است که وزیر امورخارجه در گفت‌وگوی تلویزیونی خود تاکید کرد که «آژانس پذیرفته همکاری ایران با این نهاد نمی‌تواند مانند گذشته باشد»؛ با توجه به این موضوع «تعریف همکاری‌ها در چارچوب جدید» چشم‌انداز جدید مناسبات ایران و آژانس به حساب می‌آید.
ویژگی‌های توافق قاهره
«تفسیر توافق» ازسوی مدیرکل آژانس طی روزهای اخیر در شرایطی است که وزیر امورخارجه ایران در گفت‌وگوی تلویزیونی اخیر خود به تبیین ویژگی‌های چارچوب جدید مورد توافق ایران و آژانس در قاهره پرداخته است؛ از جمله:
- پذیرش آژانس مبنی بر اینکه حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران اقدامی غیرقانونی بوده‌است.
- تعارض حملات به زیرساخت‌های هسته‌ای ایران با حقوق بین‌الملل، منشور ملل متحد و همچنین اساسنامه آژانس
- تایید پدید آمدن شرایط جدید در پرونده هسته‌ای ایران و تعریف همکاری‌های دوطرفه در چارچوب جدید
- تایید آژانس مبنی بر الزام‌آور بودن قانون مصوب مجلس برای ایران و لزوم اجرایی‌سازی همکاری‌های جدید در همان قالب
- تصریح پیگیری و اجرای همه امور از طریق شورای‌عالی امنیت‌ملی ایران
- ارجاع چندین باره متن به قانون مجلس و نقش شورای‌عالی امنیت‌ملی ایران
- پذیرش تفاوت میان تأسیسات بمباران‌شده و تأسیساتی که تحت حمله قرار نگرفته‌اند ازسوی آژانس و شرایط خاص هریک از آنها
