بهمن خدادادی در گفتگو با خبرنگار مهر، در پاسخ به پرسشی مبنی بر چالش‌های آموزش نماز به دانش‌آموزان در استان چهارمحال و بختیاری و راهکارهای رفع آنها، اظهار کرد: وجود بافت شهری، روستایی و عشایری در این استان با تفاوت‌های زبانی و فرهنگی اعم از اقوام بختیاری، ترکی و قشقایی و … مستلزم رویکردهای بومی‌سازی در حیطه تعلیم و تربیت از جمله آموزش نماز به نسل نو است.
مدیرکل آموزش و پرورش چهارمحال و بختیاری با ذکر اینکه کمبود زمان و فشرده بودن برنامه درسی دانش‌آموزان از دیگر چالش‌های موجود در این زمینه است، ادامه داد: دانش‌آموزان و معلمان زمان محدودی را در مدرسه دارند که باید بر طبق جدول زمان‌بندی برنامه‌ریزی کرده و دروس را پیش ببرند، لذا ساز و کارهای رسمی تعلیم و تربیت زمان‌بر است.
وی کمرنگ شدن نقش همنوایی اجتماعی و الگوسازی عملی را یادآور شد و گفت: زمانی که دانش‌آموزان الگویی در خانه یا مدرسه برای اقامه نماز نبینند، انگیزه برای این واجب دینی کاهش می‌یابد چرا که بر طبق نظریات یادگیری اجتماعی بندورا، الگودهی نقش کلیدی را در تعلیم و تربیت دارد.
موانع نمازخوان شدن نوجوانان
مدیرکل آموزش و پرورش استان نفوذ قابل توجه رسانه‌ها و فضای مجازی را دیگر عامل تأثیرگذار در عرصه آموزش نماز به دانش‌آموزان عنوان کرد و افزود: امروزه محتوای جذاب دیجیتال که عمدتاً به‌صورت غیردینی عرضه و مصرف می‌شود، جوانان را به سمت خود کشانده و همچنین پراکنده بودن آموزش دینی و عدم هماهنگی بین متولیان، ناهماهنگی بین برنامه درسی رسمی، فعالیت‌های فوق‌برنامه و مراکز دینی مزید بر علت شده است.
خدادادی بیان کرد: کمبود نیروی آموزشی توانمند در حوزه تربیت دینی و نماز و نیاز به تربیت معلم و مربی با روش‌های نوین تربیتی و روان‌شناختی موضوعی است که بر این چالش‌ها دامن می‌زند.
ابتکارات مدارس برای ترویج نماز و تربیت دینی دانش‌آموزان
وی به برخی ابتکارات مدارس برای ترویج نماز و تربیت دینی دانش‌آموزان اشاره و اظهار کرد: گنجاندن آموزش عملی نماز در برنامه هفتگی و برپایی جلسات کوتاه آموزش عملی و معنوی در دقایق قبل یا بعد از زنگ تفریح می‌تواند در برنامه مدرسه گنجانده و اجرا شود.
خدادادی ادامه داد: آموزش مهارت‌های زندگی مرتبط با نماز اعم از آداب، تمرکز، تنظیم وقت، برپایی کارگاه‌های تعاملی و نقش‌آفرینی دانش‌آموزان باتجربه یا اعضای شورای دانش‌آموزی در امر آموزش همکلاسی‌ها، همکاری با امام جماعت، تشکل‌های بسیج و کانون‌های فرهنگی مسجد محل، برپایی کارگاه‌های کوتاه ویژه اولیا و گنجاندن اهداف تربیتی نماز در برنامه‌ریزی سالانه مدارس با تعیین شاخص‌هایی چون «نسبت دانش‌آموزانی که نماز جماعت را تجربه کرده‌اند» یا «رضایت خانواده‌ها» از دیگر برنامه‌های مدارس می‌تواند باشد.
خدادادی نقش معلمان و والدین در نهادینه‌سازی نماز در زندگی دانش‌آموزان را مهم ارزیابی کرد و توضیح داد: معلمان به‌عنوان الگو و تسهیل‌گر با حضور منظم، انجام عملی و محترمانه آئین‌ها و استفاده از روش‌های تربیتی مبتنی بر احترام و تشویق به‌جای تحقیر یا فشار می‌توانند نقش خود را ایفا کنند و معلمانی که مهارت‌های تدریس تربیت دینی را می‌آموزند مؤثرتر هستند.
وی اضافه کرد: نقش والدین نیز به‌عنوان محیط یادگیری نخستین بسیار حائز اهمیت است و استمرار رفتار والدین مبنی بر اقامه نماز در خانه به‌عنوان یک کار روزانه بیشترین تأثیر را دارد، در این راستا برنامه‌های تربیتی مدارس باید به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که حتماً والدین را نیز درگیر کند.
اهمیت تعامل مستمر خانواده و مدرسه
مدیرکل آموزش و پرورش استان با یادآوری اهمیت تعامل مستمر خانواده و مدرسه، افزود: برگزاری جلسات مستمر اولیا و مربیان، تهیه و توزیع خبرنامه‌های هفتگی با نکات عملی برای منزل و برقراری توافق‌نامه‌های تربیتی بین مدرسه و خانواده در راستای تقویت این ارتباط تأثیرگذار خواهد بود.
وی افزود: تقویت تعامل مثبت با استفاده از نظریات انگیزشی مثل خودتعیین‌گری در راستای احترام به انتخاب دانش‌آموز، ایجاد احساس شایستگی و تعلق برای افزایش پایبندی به تعالیم دریافت شده نباید فراموش شود.
نقش فن‌آوری‌های نوین در دعوت دانش‌آموزان به نماز
خدادادی نقش فن‌آوری‌های نوین و فضای مجازی برای آموزش و جذب دانش‌آموزان به نماز را یادآور شد و گفت: در این راستا تولید محتوای کوتاه و جذاب آموزشی مانند ویدئوهای یک تا سه دقیقه‌ای درباره آداب و فواید نماز، روایت‌های کوتاه و داستان‌هایی از نوجوانانی که نماز را تجربه کرده‌اند، می‌تواند تأثیرگذار باشد. همچنین طراحی نرم‌افزار یادآوری زمان نماز منطبق با تقویم مدرسه یا راهنمای تصویری و بازی‌های آموزشی ساده برای تمرین وضو و اقامه نماز از دیگر فرصت‌ها است.
وی اضافه کرد: بازی‌سازی و راه‌اندازی چالش‌ها، مسابقات هفتگی یاماهیانه مثلاً چالش اقامه نماز جماعت به همراه ترسیم نمودار پیشرفت و نشان‌های مجازی به‌عنوان مشوق، برپایی کلاس‌های برخط با کارشناسان، جلسات پرسش و پاسخ با روحانیون یا مربیان تربیتی با امکان مشارکت دانش‌آموزان و تولید محتوای بومی متناسب با زبان محلی منطقه از جمله راهکارهای بهره‌گیری از فن‌آوری‌ها برای ترویج فرهنگ نماز است.
خدادادی با تأکید بر توجه به ملاحظات ایمنی و اخلاقی در استفاده دانش‌آموزان از فضای مجازی، بیان کرد: باید نکاتی چون پایش محتوا، حفظ حریم خصوصی دانش‌آموزان و پرهیز از روش‌های تحقیرآمیز آموزش تفکیک بین محتوای مذهبی معتبر و محتوای شبه‌علمی و … مورد توجه قرار گیرد.
وی در خصوص سیاست‌ها و برنامه‌های موجود در راستای هماهنگی بین آموزش رسمی و تربیت دینی مدارس، توضیح داد: بر اساس سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، اهداف تربیت دینی باید به‌صورت شفاف در برنامه مدرسه ثبت شود که بر این اساس، تشکیل کمیته استانی نماز و تربیت دینی متشکل از نمایندگان بخش آموزش، امور فرهنگی اداره‌کل، معلمان منتخب، امامان جماعت و نماینده خانواده‌ها برای هماهنگی برنامه‌ها و نظارت بر اجرا ضروری به نظر می‌رسد.
خدادادی ادامه داد: تهیه بسته‌های آموزشی استاندارد و بومی‌سازی‌شده و تدوین و توزیع محتوای آموزشی که با سطوح سنی و فرهنگ محلی هماهنگ شده باشد، از دیگر راهکارهای هماهنگ‌سازی محتوای منابع درسی با اهداف تربیت دینی است.
آموزش و توانمندسازی معلمان
وی آموزش مداوم معلمان و مربیان را مهم ارزیابی و اظهار کرد: برپایی دوره‌های ضمن‌خدمت با رویکرد تربیتی، روان‌شناسی نوجوان و روش‌های فعال‌ساز با کارگاه‌های عملی، اعطای امتیاز به مدارس موفق در شاخص‌های تربیتی، بودجه تشویقی برای پروژه‌های نوآورانه، استفاده از شاخص‌های کمی و کیفی، سنجش نگرش دانش‌آموزان، گزارش خانواده‌ها و مشاهدات میدانی برای بازخورد و اصلاح از دیگر راهکارها است.
خدادادی به راهکارهایی تشویق و ترغیب دانش‌آموزان به اقامه نماز در قالب فعالیت‌های فوق‌برنامه و فرهنگی نیز اشاره و بیان کرد: در این راستا تمرکز بر فعالیت‌های گروهی از جمله تشکیل «گروه دانش‌آموزی نماز» که برنامه‌ریزی فرهنگی، اطلاع‌رسانی و اجرای نماز جماعت را بر عهده دارد، بهترین راهکار است.
وی ادامه داد: راه‌اندازی رویدادهای خلاقانه هنری مانند مسابقات سرود، تئاتر، فیلم کوتاه و کارهای دستی با محوریت ارزش‌های نماز، اعطای گواهی‌نامه یا لوح تقدیر در مراسم مدرسه و نیز اعطای فرصت‌های رهبری به نوجوانان مثل امامت جماعت به‌عنوان مشوق از دیگر راهکارهای مؤثر است.
خدادادی با تاکید بر پیوند بین عبادت و عمل با راه‌اندازی «روز خدمت مدرسه» همراه با تفسیر اخلاقی نماز، گفت: با این دست اقدامات، دانش‌آموزان معنای عملی نماز را بهتر درک می‌کنند.
وی تأثیرگذاری همکاری با خانواده و جوامع محلی، دعوت خانواده‌ها به برنامه‌های مدرسه و برپایی مسابقات خانوادگی نماز را یادآور شد و افزود: راهکارهایی چون طراحی جدول‌های پیگیری اقامه نماز در منزل، برگزاری مسابقات بین‌مدرسه‌ای و استانی و طراحی جشنواره‌هایی که نه تنها رقابت بلکه تبادل ایده و بهترین روش‌ها را ترویج دهد، تأثیرگذار خواهد بود.
مدیرکل آموزش و پرورش چهارمحال و بختیاری در پایان با تأکید بر اینکه معلمان فراتر از انتقال اطلاعات، سازندگان عادت‌ها و ارزش‌ها هستند، افزود: آنان با الگو بودن، صبر و خلاقیت در آموزش مهارتی نماز، می‌توانند زمینه رشد اخلاقی و معنوی دانش‌آموزان را فراهم کنند.
