به گزارش مشرق، دولت آذربایجان برای اولین‌بار در تاریخ یک کشور مسلمان میزبان گردهمایی خاخام‌های یهودی از جمله خاخام‌های صهیونیستی خواهد بود. این اجلاس که قرار است صدها خاخام از سراسر جهان را به مدت سه روز از ۴ تا ۶ نوامبر (۱۳ تا ۱۵ آبان) گردهم آورد، در سایه سکوت معنادار جهان اسلام و با هدف بررسی «پیوستن آذربایجان به پیمان ابراهیم» برگزار می‌شود.
نشست قبلی این اجلاس دوسالانه، به دلیل عملیات «طوفان الاقصی» به تعویق افتاد و حالا با استقبال طرفین و نقش‌آفرینی آمریکا، فرصتی برای اعلام همبستگی استراتژیک باکو با تل‌آویو فراهم شده است.
این مانور سیاسی- مذهبی در حالی انجام می‌شود که از یک‌سو، علی‌اکبر ولایتی، مشاور عالی رهبر انقلاب برگزاری آن را «به زیان جمهوری آذربایجان» توصیف کرده و از سوی دیگر، منابع اسرائیلی باآب‌وتاب از آن به‌عنوان نمادی از «هم‌زیستی مسالمت‌آمیز» و «پیوندهای تاریخی» سخن می‌گویند.
تحرکات اخیر دولت علی‌اف و کابینه نتانیاهو ابعاد جدیدی پیدا کرده و در قالب همکاری‌های نظامی- امنیتی و فروش نفت شکل‌گرفته است. به نظر می‌رسد مفاهیمی مثل «هم‌زیستی» تبدیل به ابزاری برای تأمین منافع ژئوپلیتیک شده است. این اجلاس نه‌تنها یک گردهمایی مذهبی، بلکه یک نمایش ویژه سیاسی است که دست «لابی‌های صهیونیستی» در باکو را بازتر می‌کند؛ لابی‌هایی که سال‌هاست با هدف نفوذ نرم و جایگزینی هویت شیعی در آذربایجان فعالیت می‌کنند.
در نهایت، باکو که به‌عنوان شریک راهبردی اسرائیل در تأمین نفت و خرید تسلیحات شناخته می‌شود، اکنون به دنبال تثبیت جایگاه خود در منطقه به‌عنوان دروازه‌ای برای نفوذ اسرائیل در قفقاز و دسترسی بهتر به ایران است.
آن‌طور که پیداست، سیاست‌مداران آذربایجانی در این ضیافت پرهزینه، آماده‌اند روابط تاریخی خود با همسایگان را قربانی «شراکت استراتژیک» با نتانیاهو کنند و احتمالاً هم چندی بعد خاطره ۹ سپتامبر قطر را به زبان آذری بازنویسی می‌کنند.
کنفرانس به دعوت آذربایجان برگزار می‌شود
صدها خاخام اروپایی از سراسر قاره اروپا در فصل پاییز در جمهوری آذربایجان گردهم می‌آیند تا درباره گسترش «پیمان ابراهیم» گفت‌وگو کنند. این نخستین نشست ازاین‌دست در یک کشور مسلمان خواهد بود.
منابع اسرائیلی نوشته‌اند این گردهمایی در کشور «شیعه سکولار» آذربایجان برگزار می‌شود. آن‌ها بدون آنکه هفتادوهفتمین سالگرد عمر جعلی رژیم صهیونیستی را به یاد آورند، نوشته‌اند که روابط اسرائیل و آذربایجان از «پیوندهای تاریخی چندصدساله» میان «دو ملت» به یک شراکت راهبردی بی‌سابقه در بحبوحه آشفتگی‌های منطقه‌ای تبدیل شده است.
سندیکای اخبار یهودیان نوشته این کنفرانس «به دعوت دولت آذربایجان» برگزار شود. این گردهمایی به مناسبت هفتادمین سال تأسیس این سازمان، به بررسی چالش‌ها و فرصت‌های مهم معاصر خواهد پرداخت؛ از جمله گسترش پیمان ابراهیم به سمت عضویت آذربایجان، همچنین ترویج آزادی مذهب و مبارزه با یهودستیزی روبه‌افزایش در اروپا.
الهام علی‌اف احتمالاً در این نشست سه‌روزه سخنرانی خواهد داشت. این سازمان که اصلی‌ترین ائتلاف خاخام‌های ارتدوکس در اروپا به شمار می‌آید، بیش از ۷۰۰ رهبر مذهبی از جوامع مختلف اروپایی را گردهم آورده است. این نهاد در سال ۱۹۵۶ بنیان‌گذاری شد و مأموریت آن «دفاع از حقوق یهودیان در اروپا» است.
مسائل مربوط به «آزادی مذهبی» و «وضعیت جوامع یهودی» محور اصلی کنفرانس خواهد بود. خاخام پینحاس گلدشمیت، رئیس کنفرانس خاخام‌های اروپایی، سه‌شنبه به JNS گفت: «زندگی یهودی در آذربایجان تاریخی، آشکار و پرجنب‌وجوش است و به دوران تبعید بابلی و امپراتوری پارس بازمی‌گردد. سفر ما فرصتی بی‌نظیر برای دیدار با جامعه یهودیان آذربایجان و گفت‌وگو با دولت این کشور است که به‌طور گسترده به‌عنوان دولتی سکولار، بردبار و فراگیر شناخته می‌شود.
اهمیت راهبردی باکو برای تل‌آویو
خبرگزاری یهودیان نوشت: «انتخاب آذربایجان به‌عنوان محل برگزاری کنفرانس نمادین است؛ چراکه گفته می‌شود یهودیان بومی پس از تخریب معبد اول اورشلیم توسط بابلیان در سال ۵۸۶ پیش از میلاد به سرزمین آذربایجان آمده‌اند.» در این باره بد نیست سکانسی ماندگار از تاریخ را مرور کنیم.
در سال ۱۹۴۷ میلادی کشتی آوارگان یهودی به نام اگزودوس به سواحل فلسطین رسید. بر بدنه این کشتی، بنری نصب شده بود: «آلمانی‌ها خانواده‌ها و خانه‌های ما را نابود کردند؛ شما امید ما را نابود نکنید».
این پیام التماسی برای پناهگاهی امن در سرزمینی بود که قربانیان نازیسم به آن چشم دوخته بودند اما به‌محض ورود به فلسطین ماسک‌هایشان فروریخت و رنجی چندبرابر شدیدتر از چیزی که هیتلر به آنان وارد آورده بود به فلسطینیان تحمیل و کشورشان را اشغال کردند.
رومن گوریویچ، نماینده آژانس یهود در آذربایجان گفت که «قرن‌ها سنت دوستی، برادری و احترام» نسبت به جامعه یهودی و سپس اسرائیل، آذربایجان را به «شایسته‌ترین و افتخارآمیزترین مکان برای میزبانی از کنفرانس بین‌المللی خاخام‌ها» تبدیل کرده است.
منابع اسرائیلی اذعان می‌کنند برای اسرائیل، روابط با آذربایجان- که مرزی ۶۸۸ کیلومتری با ایران دارد- از اهمیت راهبردی بالایی برخوردار است؛ هم به‌عنوان مسیری برای عملیات شناسایی و هم به این دلیل که آذربایجان تقریباً نیمی از نفت اسرائیل را تأمین می‌کند.
در مقابل، آذربایجان هم یکی از خریداران عمده تجهیزات نظامی اسرائیل است؛ تجهیزاتی که دست باکو را در جنگ قره‌باغ پر کرد و جایگاه منطقه‌ای آذربایجان در دوران تغییرات ژئوپلیتیک تقویت شد.
تلاش ترامپ برای پیوند باکو به پیمان ابراهیم
در اسفندماه ۱۴۰۳ (مارس ۲۰۲۵)، استیو ویتکاف، فرستاده ویژه ترامپ طی سفری ناگهانی به باکو، با الهام علی‌اف دیدار کرد. علاوه بر این، لایت‌استون، یکی از مشاوران ویتکاف، در اواخر بهار همان سال، جلسه‌ای دوجانبه با علی‌اف ترتیب داد تا درباره گسترش پیمان ابراهیم به آذربایجان و فراتر از آن گفت‌وگو کنند.
ماجرا از آذربایجان فراتر رفت و در حاشیه این رایزنی‌ها، مقامات آذربایجانی با همتایان خود در کشورهای آسیای مرکزی، از جمله قزاقستان، ارتباط برقرار کردند تا سطح تمایل آن‌ها را برای ورود به یک ساختار دیپلماتیک بزرگ‌تر بر پایه پیمان ابراهیم بسنجند.
لابی‌های صهیونیستی در آذربایجان
یکی از محورهای اصلی سیاست رژیم صهیونیستی در قبال جمهوری آذربایجان، ایجاد و گسترش تشکیلات لابی یهودی است. این لابی‌ها علاوه بر سازماندهی جامعه یهودیان ساکن آذربایجان، به‌دنبال تقویت نفوذ سیاسی، فرهنگی و اقتصادی اسرائیل در این کشور و منطقه قفقازند.
بخشی از اهداف این جریان رسمی و معمولی است، مثل هماهنگی میان آذری - یهودیان ساکن فلسطین اشغالی، ایفای نقش سفارت و نمایندگی رسمی آذربایجان در اسرائیل، ترویج همکاری‌های اقتصادی و فرهنگی و تبلیغ چهره‌ای مثبت از آذربایجان در جامعه صهیونیستی و برعکس.
اما در کنار این اهداف رسمی، ابعاد پنهان لابی‌ها اهمیت بیشتری دارد؛ از جمله تلاش برای جایگزینی هویت قومی- ملی به‌جای باورهای شیعی در آذربایجان، ایجاد نسل جدیدی از نخبگان ترک- یهودی برای تصاحب مناصب کلان کشور و طراحی پروژه‌های فرهنگی و پژوهشی مشترک که به‌طور غیرمستقیم موجب نفوذ نرم اسرائیل می‌شود.
همکاری‌های نظامی و اقتصادی گسترده با اسرائیل، بستر مناسبی برای رشد این لابی‌ها ایجاد کرده است. در واقع اسرائیل تلاش دارد با استفاده از ظرفیت جمعیت یهودی و ابزارهای فرهنگی مانند جشنواره‌ها، دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی و اجلاس مذکور جایگاهی پایدار در باکو به دست آورد.
به‌این‌ترتیب، لابی‌های یهودی در آذربایجان را می‌توان حلقه‌ای کلیدی از راهبرد اسرائیل برای مهار مسلمانان در قفقاز و تثبیت جایگاه رژیم صهیونی در مجاورت ایران دانست.
