به گزارش همشهری‌آنلاین، رئیس جمهور نپال، سوشیلا کارکی رئیس سابق دیوان عالی کشور را به عنوان نخست وزیر موقت و اولین زنی که ریاست دولت این کشور در رشته کوه‌های هیمالیا را بر عهده گرفته است، منصوب کرد.
به گزارش از فرانس ۲۴، کارکی که در سال‌های ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ به عنوان تنها رئیس زن دیوان عالی نپال فعالیت می‌کرد، چهره‌ای محبوب است و در مراسمی کوچک که روز جمعه از تلویزیون دولتی این کشور پخش شد، توسط رام چاندرا پودل رئیس جمهور این کشور در محل اقامت ریاست جمهوری سوگند یاد کرد. سیاستمداران، مقامات و دیپلمات‌های خارجی دعوت شده به این مراسم به او تبریک گفتند.
کارکی ۷۳ ساله، به خاطر موضعش علیه فساد در دولت در دوران تصدی خود به عنوان رئیس دیوان عالی مشهور شد. برخی از قانونگذاران درآوریل ۲۰۱۷ سعی کردند او را استیضاح کنند و او را به تعصب متهم کردند، اما این اقدام ناموفق بود و در آن زمان به عنوان حمله به قوه قضائیه مورد انتقاد قرار گرفت.
اعتراضات از کجا آغاز شد؟
تظاهرات خیابانی در نپال که از روز دوشنبه در کاتماندو پایتخت این کشور به دلیل فیلتر شدن رسانه‌های اجتماعی آغاز شد، به سرعت به خشونت کشیده شد و معترضان به ساختمان‌های دولتی حمله کردند و پلیس به سمت معترضان آتش گشود. اگرچه این ممنوعیت لغو شد، اما ناآرامی‌ها به دلیل نارضایتی‌های گسترده‌تر ادامه یافت و ده‌ها هزار معترض به پارلمان، اقامتگاه ریاست جمهوری و مشاغل حمله کرده و آنها را به آتش کشیدند.
این خشونت‌ها باعث شد که خادگا پراساد اولی نخست وزیر نپال روز سه‌شنبه استعفا دهد و از محل اقامت رسمی خود فرار کند. ارتش نپال سه‌شنبه شب کنترل پایتخت را به دست گرفت و مذاکراتی را بین معترضان، ارتش و رئیس جمهور بر سر ایجاد یک دولت موقت آغاز کرد.
پلیس روز جمعه اعلام کرد که خشونت‌ها در طول هفته گذشته حداقل ۵۱ کشته بر جای گذاشته است.
بسیاری از قربانایان، معترضانی بودند که در اثر شلیک پلیس کشته شدند و برخی دیگر زندانیانی بودند که سعی در فرار از زندانی در کاتماندو داشتند. پلیس اعلام کرد که سه افسر پلیس نیز در میان کشته‌شدگان هستند.
ارتش از اواخر سه‌شنبه مقررات منع رفت و آمد را در پایتخت اعمال کرده است و به ساکنان چند ساعت در روز فرصت داده می‌شود تا برای خرید غذا و مایحتاج از خانه‌های خود خارج شوند، در حالی که سربازان از خیابان‌های کاتماندو محافظت می‌کنند.
این تظاهرات که اعتراض نسل زد نام گرفته است در آغاز به دلیل ممنوعیت کوتاه مدت رسانه‌های اجتماعی از جمله فیس‌بوک، ایکس و یوتیوب آغاز شد که دولت در ابتدا اعلام کرده بود این رسانه‌ها حاضر به ثبت نام در سیستم نظارتی دولتی نشده‌اند.
اما این اعتراضات خیلی زود به بازتابی از نارضایتی گسترده‌تر تبدیل شد. بسیاری از جوانان نپال از آنچه «بچه‌های» رهبران سیاسی مینامند و از سبک زندگی لوکس لذت می‌برند، در حالی که اکثر جوانان برای یافتن کار با مشکل مواجه هستند، خشمگین هستند.
وقتی تعادل تاریخی در کاتماندو زیر سوال رفت
تحولات اخیر نپال، با برکناری کی‌پی شارما اُلی، نخست وزیر این کشور و انتصاب سوشیلا کارکی به عنوان نخست‌وزیر موقت، این کشور را در بحبوحه اعتراض‌های نسل زد (Z) در مرکز رقابت‌های منطقه‌ای هند و چین قرار داد و تعادل تاریخی در کاتماندو را زیر سوال برد.
بنا به گزارش الجزیره، روز ۸ سپتامبر (۱۷ شهریور)، ده‌ها هزار جوان برای اعتراض به فساد و خویشاوندسالاری در دولت به خیابان‌ها آمدند. محدودیت برای شبکه‌های اجتماعی از سوی دولت، تنها خشم نسل جوان را تشدید کرد.
روز یکشنبه گذشته، کی‌پی شارما اُلی، نخست وزیر وقت نپال، معترضان جوانی را که قصد داشتند در شهر کاتماندو، پایتخت این کشور علیه فساد و خویشاوندسالاری دست به اعتراض بزرگ بزنند، مورد تمسخر قرار داد. او گفت که معترضان خود را «نسل Z» می‌دانند و به نظر می‌رسد که باور دارند می‌توانند هر چه می‌خواهند مطالبه کنند.
کمتر از ۴۸ ساعت بعد، اُلی دیگر نخست وزیر نبود و جنبش اعتراضی نسل زد که او با بی‌اعتنایی از آنها صحبت می‌کرد، در حال بحث در مورد رهبر بعدی نپال بودند. در جریان تجمع‌های جنبش اعتراضی پلیس روز دوشنبه گذشته به سمت معترضان شلیک کرد که دست‌کم ۱۹ نفر کشته شدند و آتش خشم معترضان شعله‌ورتر شد. روز سه‌شنبه، معترضان ساختمان پارلمان و خانه‌های چندین سیاستمدار برجسته را به آتش کشیدند و پس از آن، اُلی و اعضای کابینه‌اش تحت فشار استعفا کردند.
این رویدادها، کشور نپال را به جدیدترین دیگ جوشان تغییرات سیاسی تبدیل کرده است، پس از آنکه جنبش‌های مشابه به رهبری جوانان در سریلانکا در سال ۲۰۲۲ و بنگلادش در سال ۲۰۲۴ منجر به سرنگونی دولت‌ها در این کشورهای جنوب آسیا شد.
برای آرامش اوضاع، امروز شنبه رئیس جمهوری نپال، سوشیلا کارکی رئیس سابق دیوان عالی کشور که به خاطر موضع ضد فسادش شناخته می‌شود، را به عنوان نخست وزیر موقت منصوب کرد. وی اولین زنی است که ریاست دولت این کشور در رشته کوه‌های هیمالیا را بر عهده می‌گیرد.
آشفتگی سیاسی نپال نه تنها برای این کشور ۳۰ میلیون نفری، بلکه برای منطقه و جهان نیز پیامدهایی دارد. ریشه آن در تاریخ سیاسی پرآشوب این کشور و میراث آن در ایجاد تعادل بین هند، چین و پاکستان دارد. این اولین مواجهه نپال با ناآرامی‌های گسترده دانشجویی نبود. تاریخ سیاسی مدرن این کشور پر از جنبش‌های دانشجویی، مداخلات سیاسی و چرخه‌های خشونت، از جمله یک جنگ داخلی ۱۰ ساله است.
پیامدهای منطقه‌ای
آنچه در نپال اتفاق می‌افتد، بسیار فراتر از مرزهای این کشور محصور در خشکی که در دامنه‌های جنوبی هیمالیا واقع شده، اهمیت دارد. این کشور که تقریبا ۸۸۵ کیلومتر از شرق به غرب و حدود ۱۹۳ کیلومتر از شمال به جنوب امتداد دارد، بین دو غول منطقه‌ای چین و هند قرار گرفته است.
اگرچه این کشور از نظر تاریخی به هند نزدیک است، اما سوگیری‌های خارجی نپال با سیاست‌های داخلی تغییر کرده است. اُلی به طور گسترده به عنوان فردی متمایل به پکن دیده می‌شد و برکناری او گمانه‌زنی‌هایی را در مورد تنظیم مجدد نفوذ در کاتماندو برانگیخته است.
الجزیره به نقل از یک فعال باسابقه در کاتماندو که خواست نامش فاش نشود، نوشت: صرف نظر از سوگیری رهبر جدید، هند و چین به دنبال ثبات و دولتی خواهند بود که به منافع آنها احترام بگذارد. هیچ یک از همسایگان نمی‌خواهند دیگری نفوذ زیادی در نپال داشته باشد.
این فعال حقوق بشری افزود: نپال همیشه با همسایگان خود یعنی چین و هند، روابط دوستانه‌ای داشته است. از نظر فرهنگی، ما در بخش جنوبی به هند نزدیک‌تر هستیم، در حالی که بخش شمالی شباهت‌های فرهنگی با چین دارد. اما شعار ما همیشه حفظ رابطه متعادل بین دو کشور بوده است و ما همین مفهوم را ادامه خواهیم داد.
علی حسن، متخصص آسیای جنوبی در شرکت مدیریت ریسک «هیلیکس» مستقر در انگلیس، معتقد است که سقوط اُلی می‌تواند به عنوان یک شکست برای پکن در کاتماندو و یک فرصت بالقوه برای دهلی نو باشد.
بخش‌هایی از حزب بهاراتیا جاناتا (BJP) متعلق به نارندرا مودی، نخست وزیر هند، نیز با جنبش طرفدار سلطنت در نپال همسو شده‌اند. آنها معتقد هستند که این کشور هیمالیایی به بازگشت رانا (خاندانی که تا سال ۱۹۵۰ بر آنجا حکومت می‌کرد) به قدرت نیاز دارد.
گیانندرا، پادشاه سابق، اوایل سال جاری میلادی در کاتماندو با استقبال عمومی عظیمی روبرو شد که این امر به حمایت مداوم از حاکمان سابق در میان بخش‌هایی از جامعه نپال اشاره دارد. علی حسن بیان کرد که اگر جنبش طرفدار سلطنت از بحران سیاسی فعلی در نپال سود ببرد، این ممکن است به نفع حزب حاکم هند باشد.
با اینحال وی تاکید کرد که معترضان نسل زد که اُلی را برکنار کردند، به نظر نمی‌رسد که طرفدار بازگشت گیانندرا باشند.
در همین حال، تحلیلگران می‌گویند پاکستان نیز تحولات نپال را از نزدیک زیر نظر خواهد داشت. در مقایسه با هند و چین، روابط نپال با پاکستان از نظر تاریخی صمیمانه اما از نظر اهمیت استراتژیک محدود بوده است.
حاکمان نپال گاهی اوقات از روابط با پاکستان برای یادآوری گزینه‌های منطقه‌ای خود به هند استفاده کرده‌اند. در سال ۱۹۶۰، دولت هند به رهبری جواهر لعل نهرو از برکناری دولت بیشوشوار پراساد کویرالا توسط ماهِندرا بیر بیکرام شاه دِو انتقاد کرد. یک سال بعد، پادشاه نپال به پاکستان سفر کرد و سپس در سال ۱۹۶۳ میزبان ایوب خان، رئیس جمهوری وقت پاکستان، بود.
به تازگی، در اوج تنش‌های هند و پاکستان در ماه مه (اردیبهشت ماه)، نپال میزبان هیاتی از دانشگاه دفاع ملی پاکستان بود که منجر به نگرانی‌های دهلی نو شد. هند مدت‌هاست کاتماندو را بیش از حد نزدیک به پکن که نزدیکترین متحد پاکستان است، می‌داند.
برخی تحلیگلران با طرح این ادعا که پاکستان در سال‌های اخیر شاهد روند سیاسی متغیری بوده است، به ویژه پس از برکناری عمران خان نخست وزیر سابق، بحران نپال ممکن است نگرانی‌هایی را در میان نخبگان حاکم پاکستان نیز ایجاد کرده باشد.
یک فعال حقوق بشر ساکن کاتماندو که خواست نامش فاش نشود نیز ابراز کرد که از دیدگاه نپال، پاکستان احتمالا برای رهبر بعدی، اولویت نخواهد داشت. نپال روابط دوستانه‌ای با پاکستان دارد، اما برخلاف هند یا چین، روابط با پاکستان به عنوان عاملی در سیاست داخلی نپال تلقی نمی‌شود و دولت‌های نپال نیز سیاست‌های متمایزی در قبال پاکستان ندارند.
سوشیلا کارکی، نخست وزیر موقت نپال در یکی از اولین اظهار نظرهای خود عنوان کرد: به‌طورکلی بسیار تحت تاثیر رهبران هند قرار گرفتم و ما آنها را برادران و خواهران خود می‌دانیم. من شهروند بیراتنگر، نزدیک مرز هند هستم. شاید از خانه من، (هند) فقط ۴۰ کیلومتر فاصله داشته باشد. مرتب به بازار مرزی می‌روم.
او که به زبان هندی صحبت می‌کرد، در مورد انتظارات از دهلی‌نو گفت: هند همیشه به نپال کمک کرده است. ما خیلی به هم نزدیک هستیم اما یک ضرب‌المثل (به زبان هندی) وجود دارد: «وقتی ظروف در آشپزخانه کنار هم قرار می‌گیرند، صدا می‌دهند.» عبارتی که از آن به عنوان نزدیکی و لزوم گسترش تعاملات تعبیر شده است.
