به گزارش خبرگزاری مهر، آیت‌الله علیرضا اعرافی، مدیر حوزه‌های علمیه کشور در آئین افتتاحیه سال تحصیلی جدید مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) ضمن تبریک ایام میلاد پیامبر اعظم (ص) و امام صادق (ع)، یاد و خاطره آیت‌الله علامه مصباح یزدی (ره) را گرامی داشت.
وی با اشاره به نخستین واکنش خود در زمان اطلاع از ارتحال علامه مصباح یزدی در سفر استانی کرمان، گفت: ایشان چهره‌ای تابناک از پیشگامان انقلاب اسلامی، یاران وفادار امام و رهبری و مدافع سرسخت ولایت فقیه بودند که در همه فتنه‌ها و حوادث با شجاعت و استواری ایستادند.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور با بیان اینکه علامه مصباح در فلسفه و علوم انسانی اسلامی نظریات بکر و نو عرضه کرد، افزود: دقت‌ها و موشکافی‌های علمی و فلسفی ایشان دستمایه‌ای ارزشمند برای حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌هاست. همچنین در قلمرو فلسفه‌های مضاف و طراحی نظامات فکری اسلامی، پیشگام و مبتکر بودند.
آیت‌الله اعرافی نوآوری‌های علمی، مدیریتی و آموزشی علامه مصباح یزدی را از ویژگی‌های بارز ایشان دانست و تصریح کرد: سلوک معنوی، روح عرفانی و شاگردپروری ایشان جذبه‌ای ماندگار برجای گذاشته است. این ویژگی‌ها آن‌قدر برجسته بود که حتی رهبر معظم انقلاب نیز بر درستی این خصوصیات تأکید فرمودند.
جامعه‌شناسی نهج‌البلاغه درباره عصر بعثت، الهام‌بخش تحلیل جهان معاصر است
وی اظهار داشت: بسیاری تصور می‌کنند توصیف نهج‌البلاغه از عصر بعثت تنها مربوط به جامعه منحط جزیره‌العرب است، اما در کلمات امیرالمؤمنین (ع) جامعه‌شناسی عامی از کل جهان آن روزگار از ایران و روم گرفته تا هند و چین و مصر ارائه شده که همه قدرت‌های زمان را در ضلالت و انحراف معرفی می‌کند.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور افزود: این توصیفات نه فقط درباره جزیره‌العرب، بلکه ناظر به سراسر عالم است؛ و همین پیام امروز نیز الهام‌بخش انقلاب اسلامی است که نباید زرق‌وبرق‌های مادی را ملاک قرار داد، بلکه باید بر شاخص‌های اصیل انسانی و الهی تکیه کرد. امروز نیز همان انحرافات در قدرت‌های جهانی مانند آمریکا و اروپا قابل مشاهده است.
آیت‌الله اعرافی در ادامه به بخش دیگری از توصیفات نهج‌البلاغه اشاره کرد و گفت: در کنار جامعه‌شناسی عصر بعثت، نهج‌البلاغه تصویری ژرف از شخصیت خانوادگی و دودمانی پیامبر (ص) ارائه می‌دهد و خاندان ایشان را نمونه پاکی و عظمت می‌خواند که دست غیب الهی در تربیت آن نقش داشته است.
وی تأکید کرد: این دو محور اصلی نهج‌البلاغه درباره پیامبر اکرم (ص)، یعنی جامعه‌شناسی عمومی و شخصیت‌شناسی فردی، برای ما امروز الهام‌بخش است و باید در مطالعات علمی و انقلابی مورد توجه ویژه قرار گیرد.
پیامبر اکرم (ص) نمونه قانون مقاومت در برابر امواج فساد اجتماعی است
مدیر حوزه‌های علمیه کشور با اشاره به فصل دوم نهج‌البلاغه درباره پیامبر اعظم (ص) گفت: در این بخش، امیرالمؤمنین (ع) به شخصیت خانوادگی و دودمانی پیامبر پرداخته و با زیباترین تعابیر، خاندان مطهر ایشان را مایه استمرار سلسله نبوت و رسالت معرفی می‌کند.
وی افزود: در نهج‌البلاغه از خاندان پاک و دودمان پیامبر (ص) به‌عنوان سرچشمه پاکی و فضیلت یاد شده است؛ جایی که خداوند درختی را پرورش داد که ثمره آن پیامبر خاتم و عترت پاک اوست.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور تصریح کرد: در این مقایسه، دو عامل مهم شکل‌گیری شخصیت انسان روشن می‌شود: وراثت و محیط خانوادگی از یک سو، و شرایط اجتماعی از سوی دیگر. پیامبر اکرم (ص) مصداق اعلای این قاعده‌اند که ریشه‌های خانوادگی پاک و اراده فردی قوی می‌تواند در برابر امواج فساد اجتماعی ایستادگی کرده و حتی بر آنها غلبه کند.
آیت‌الله اعرافی تأکید کرد: درس بزرگ نهج‌البلاغه برای امروز ما این است که هیچ‌گاه نباید مأیوس شد؛ همان‌گونه که پیامبر اکرم (ص) با پشتوانه خانوادگی پاک و اراده فردی الهی، توانست معادلات جهان معاصر خود را تغییر دهد، امروز نیز طلاب و اهل ایمان می‌توانند در برابر موج‌های فساد ایستادگی کرده و مسیر تاریخ را عوض کنند.
وی خاطرنشان کرد: این همان هویتی است که امام خمینی (ره) در عصر حاضر احیا کرد و حوزه‌های علمیه باید با تکیه بر آن، رسالت خود را ادامه دهند.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور با اشاره به تاریخ تحولات حوزه و نقش امام خمینی (ره) گفت: در حالی‌که رژیم‌های پهلوی اول و دوم موجی از دین‌زدایی، حذف روحانیت، حجاب، استقلال و معنویت را دنبال می‌کردند، حاج شیخ عبدالکریم حائری با تأسیس حوزه در برابر این جریان ایستاد. اما نقطه عطف تاریخ، شخصیت امام خمینی بود که بدون تکیه بر رسانه، قدرت سیاسی و زنجیره‌های جهانی، تنها با اخلاص، ایمان، علم و پشتوانه معرفتی توانست محیط را دگرگون کند.
وی افزود: امام خمینی (ره) از جدّ خود آموخته بود که پاکی و شخصیت فردی می‌تواند همه محیط را تغییر دهد. او از هیچ مادیات برخوردار نبود، اما از همان هیچ، معماری عظیمی را پدید آورد. این تفاوت اساسی امام با سایر مراجع بود؛ هرچند مراجع بزرگی مانند آیت‌الله گلپایگانی در حفظ معارف الهی نقش مهم داشتند، اما امام از جنس دیگری بود.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور با یادآوری تحلیل‌های سازمان سیا از سخنرانی‌های امام تأکید کرد: سیا تصور می‌کرد سخنرانی‌های فیضیه و مواضع امام درباره آمریکا، اسرائیل و شاه حاصل جلسات طولانی مشورتی است، در حالی‌که امام تنها با اندکی تأمل و از روح بلند و معرفت الهی خویش سخن می‌گفت و همین، همه چیز را تحت‌الشعاع قرار می‌داد.
وی تصریح کرد: پیام حوزه پیشرو که از سوی امام خمینی و رهبر انقلاب ترسیم شده، قله‌ها و شاخص‌هایی را نشان می‌دهد که باید راهنمای امروز طلاب باشد. نقدهای مطرح‌شده به معنای نادیده‌گرفتن توفیقات حوزه نیست، بلکه تلاشی است برای رفع کاستی‌ها و رسیدن به سلامت و پویایی بیشتر.
آیت‌الله اعرافی با اشاره به پیام رهبر انقلاب برای حوزه‌های علمیه گفت: تفسیر متعادل این پیام آن است که هم صفحه توفیقات حوزه برجسته شود و هم کاستی‌ها و نیازهای اساسی به رسمیت شناخته شود. همه ما، از شورای عالی مدیریت تا یک طلبه آتش‌به‌اختیار، در برابر این پیام مسئولیم.
وی افزود: یکی از محورها و مأموریت‌های بنیادین حوزه، بلاغ مبین و تبلیغ است که رهبر انقلاب آن را ذیل جهاد فرهنگی قرار دادند. حوزه نهادی برون‌گراست و باید خروجی آن در خدمت فکر و فرهنگ جامعه باشد؛ از معارف توحیدی تا سبک زندگی و حتی موضوعاتی چون محیط زیست و حقوق حیوانات.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور با تأکید بر ضرورت تناسب تبلیغ دینی با فضای فکری و فرهنگی جامعه تصریح کرد: با وجود اقدامات گسترده، از جمله افزایش بیش از بیست‌برابری بودجه تبلیغ در سه سال اخیر، توسعه شبکه‌های تبلیغی در هجرت و امین، و راه‌اندازی رشته‌های تخصصی تبلیغ در استان‌های کشور، هنوز در برابر سیل القائات و مغالطات فرهنگی، حوزه دچار ضعف جدی است.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: هرچند کارهای خوبی مانند مرکز پاسخگویی و طرح‌های متعدد تبلیغی انجام شده، اما فاصله ما با نقطه مطلوب همچنان زیاد است. تحولات سریع جهانی ایجاب می‌کند که حوزه گام‌های بزرگ‌تری بردارد و با انسجام بیشتر، مأموریت بلاغ مبین را تحقق بخشد.
ضرورت «نظریه‌های واسط» برای پیوند معارف حوزه با نیازهای جامعه
مدیر حوزه‌های علمیه کشور در ادامه سخنان خود با تأکید بر اینکه «حوزه در کانون غرض‌ورزی تمدن غربی و کارزاری پیچیده قرار دارد»، گفت: برای تحقق بلاغ مبین، مجموعه‌ای از ضرورت‌ها مطرح است؛ از جمله شناخت زمان، تولید محتوای جذاب، رویکرد جهانی، روح جهادی و دفاع عقلانی از مبانی اسلام. این نکات کلیدی می‌تواند پشتوانه حرکت تبلیغی حوزه باشد.
وی افزود: ما دو رویکرد به تبلیغ داریم؛ تبلیغ به معنای خاص در کنار آموزش و پژوهش، و تبلیغ به معنای عام که سایه‌افکن بر همه نظامات حوزه است. در رویکرد دوم، آموزش، پژوهش و تدبیر حوزه باید پیوست تبلیغی داشته باشند و پیام دین را به ایران، جهان و جوانان معاصر منتقل کنند.
آیت‌الله اعرافی با یادکردی از مرحوم آیت‌الله مصباح یزدی و شهید مطهری تصریح کرد: یکی از راه‌های مؤثر در این زمینه، ارائه نظریه‌های واسط است؛ یعنی نظریه‌هایی که بر پایه‌های فلسفی، کلامی و فقهی استوارند، اما ناظر به نیازها و تحولات اجتماعی طراحی می‌شوند و گره‌های فکری جامعه را باز می‌کنند. کتاب خدمات متقابل اسلام و ایران شهید مطهری نمونه‌ای برجسته از چنین نظریه‌ای بود که توانست در فضای موج ناسیونالیسم، نسبت اسلام و ایران را به‌درستی تبیین کند.
