عصر ایران - خرطوم فیل، این شاهکار شگفت انگیز طبیعت، چیزی فراتر از یک بینی بلند است. این اندام که از حدود 40000 عضله تشکیل شده است، نه تنها برای قدرت و ظرافت به کار می رود، بلکه به فیل ها یکی از قوی ترین حواس بویایی در قلمرو حیوانات را می بخشد. با داشتن حدود 2000 ژن گیرنده بویایی، فیل ها می توانند بوها را با دقت و در فواصلی باورنکردنی تشخیص دهند. این توانایی پنج برابر بیشتر از انسان ها و دو برابر سگ ها است.
تحقیقات نشان داده اند که فیل ها می توانند منابع آب را تنها با استفاده از حس بویایی خود پیدا کنند. آنها حتی می توانند بین آب معمولی و آب مقطر تفاوت قائل شوند و این موضوع نشان می دهد که فیل ها تنها بر اساس بویایی، آب را از سایر مایعات متمایز می کنند.
افزون بر این، مطالعات نشان داده اند که فیل های آسیایی می توانند کمیت را نیز از طریق بو تشخیص دهند؛ آنها در آزمایشی، سطل حاوی دانه بیشتر را تنها با استشمام محتویات آن انتخاب کردند. این توانایی بویایی، فیل ها را قادر می سازد تا برای بقا و تصمیم گیری های هوشمندانه، از جمله یافتن بهترین مکان های چرا، از بینی خود استفاده کنند.
یکی از مهم ترین کاربردهای حس بویایی فیل، تشخیص خطر است. فیل ها می توانند بوی مواد شیمیایی خطرناک مانند تی ان تی موجود در مین های زمینی را حس کنند و از مناطق خطرناک دوری نمایند. همچنین، این حیوانات می توانند با تشخیص بوهای انسانی، بین تهدیدات و افراد بی خطر تمایز قائل شوند. به عنوان نمونه، در کنیا، فیل ها به بوی لباس های قبیله ماسایی که سابقه شکار آنها را دارند، با ترس واکنش نشان می دهند، اما در مواجهه با لباس های قبیله ای که کشاورز هستند، آرام می مانند.
این درک عمیق از حس بویایی فیل ها به یک ابزار حیاتی برای حفاظت از آنها تبدیل شده است. با استفاده از این دانش، می توان راهبردهای موثری برای دور نگه داشتن فیل ها از مزارع کشاورزی و کاهش تعارض با انسان ها طراحی کرد، از جمله نصب فنس های کندوی زنبور عسل که با ایجاد بوی مزاحم، آنها را دور نگه می دارد. همچنین، واکنش فیل ها به بوهای انسانی ناشناس می تواند به عنوان یک سیستم هشدار اولیه برای تقویت گشت های ضد شکار غیرقانونی عمل کند.
در نهایت، حس بویایی فوق العاده فیل ها نه تنها یک ویژگی علمی جذاب است، بلکه یک توانایی کلیدی است که به بقای آنها کمک می کند و تلاش های ما را برای حفاظت از این حیوانات هوشمند و شگفت انگیز تقویت می نماید.
