همشهری آنلاین – گروه سیاسی: با توجه به رای‌گیری روز جمعه در شورای امنیت سازمان‌ملل، قطعنامه‌های تحریمی علیه ایران تا ۸ روز دیگر (۶ مهرماه) فعال می‌شود. این درحالی است که در رای‌گیری روزجمعه ۴ کشور چین، روسیه، پاکستان و الجزایر به قطعنامه «ادامۀ رفع تحریم‌های ایران» رای «موافق» دادند و انگلیس، فرانسه، آمریکا، سیرالئون، اسلوونی، دانمارک، یونان، پاناما و سومالی «مخالف» قطعنامه پیشنهادی بودند. دراین میان گویان و کره‌جنوبی نیز به قطعنامه رای «ممتنع» دادند.

در چنین شرایطی، نتیجه رای‌گیری عصر ۲۸ شهریورماه شورای امنیت به این معناست که درصورت عدم حل‌وفصل اختلاف‌ها میان طرف‌ها، تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران از ۲۸ سپتامبر (۶ مهر) فعال خواهد شد؛ رویکردی که پیش از این تهران بر آمادگی خود برای مواجهه و واکنش موثر به آن تاکید کرده بود.

حمایت از موضع ایران

در شرایطی که در جریان رای‌گیری عصر جمعه، تروئیکای اروپایی در ادامه ادعاهای ضدایرانی خود، تلاش کردند توپ مذاکرات هسته‌ای را به زمین ایران بیندازند، اما این موضوع با مواضع حمایتی مخالفان بازگشت تحریم‌های ایران همراه شد:

۱

حمایت از لغو تحریم‌ها

نماینده چین:

• از تمدید لغو تحریم‌ها علیه ایران حمایت می‌کنیم.
• اقدام‌های خصمانه درباره برنامه هسته‌ای ایران، شرایط را سخت می‌کند.
• چین معتقد است نباید به زنجیره تحریم برگردیم
• اقدام‌های آمریکا خلاف برجام بوده است و حتی به تاسیسات هسته‌ای ایران حمله کردند.
• اروپا درخواست «مکانیسم ماشه» را پس بگیرد

۲

بازگشت تحریم‌ها را به رسمیت نمی‌شناسیم

نماینده روسیه:

• عدم تصویب قطعنامه مربوط به ادامه رفع تحریم‌ها علیه ایران فاقد مبنای قانونی است.
• روسیه بازگشت تحریم‌ها را به رسمیت نمی‌شناسد.
• انگلیس، فرانسه و آلمان هیچ حقی برای بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران ندارند.
• ایران، چین و روسیه راه‌حلی را ارائه داده‌اند.
• شورای‌امنیت نمی‌تواند اقدام یا بیانیه قانونی برای «اسنپ بک» اعلام کند.

۳

معنی بازگشت تحریم‌ها

نماینده الجزایر:

• بازگشت تحریم‌ها علیه ایران تلاش‌های دیپلماتیک قبلی را زیرسئوال می‌برد.
• اقدام‌های نظامی اخیر علیه زیرساخت‌های هسته‌ای ایران را محکوم می‌کنیم.
• رای مثبت ما برای رفع تحریم‌ها علیه ایران براساس قوانین بین‌الملل و تعهدهای ما برای حل صلح‌آمیر درگیری‌ها بود.

۴

لزوم فرصت به دیپلماسی

نماینده پاکستان:

• باید به دیپلماسی فرصت داد.
• دیپلماسی و ارعاب نباید با هم همراه شوند.
• زمان کافی به دیپلماسی برای برنامه هسته ای ایران داده نشد.
• باید به طرحی برسیم که نگرانی‌های همه طرف‌های برجام دیده شود و همه متعهد به اجرای تعهدهای خود شوند، نه یک طرف.

۵

مرعوب نمی‌شویم

نماینده ایران

• ایران در برابر اجبار تسلیم نخواهد شد.
• مسخره است آنهایی که از برجام خارج شدند، به‌دنبال محکوم کردن ایران هستند که به تعهدهای خود عمل کرده‌است.
• بازگشت «اسنپ بک» را عامل تشدید تنش‌ها می‌دانیم.
• بازگشت تحریم‌ها نه تنها بی پایه بلکه ناقض قوانین خود شورای امنیت است.
• تاکنون هیچ کشور دیگری در جهان تحت این میزان بازرسی‌های آژانس قرار نگرفته‌است.
• ایران با قاطعیت از تمامیت ارضی خود دفاع می‌کند.
• از تهدیدهای غیرقانونی مرعوب نمی‌شویم و اجازه نخواهیم داد این شورا به ابزاری برای بی‌عدالتی بدل شود.

گام‌هایی که طی شد

عصر جمعه قطعنامه پیشنهادی کره‌جنوبی درباره «ادامۀ رفع تحریم‌های ایران» درحالی به تصویب نرسید که این فرایند که هفته‌های اخیر مراحل مختلفی را پشت‌سر گذاشته است:

ارجاع رسمی به شورای امنیت

• در۶ شهریورماه (۲۸ اوت ۲۰۲۵) تروئیکای اروپایی نامه‌ای رسمی به شورای امنیت ارسال کردند و خواستار آغاز فرایند فعال‌سازی مکانیسم ماشه شدند.

نشست غیرعلنی شورای امنیت

• یک روز پس از ارسال نامه طرف‌های اروپایی، یعنی در ۷شهریورماه (۲۹ اوت ۲۰۲۵) شورای امنیت نشستی غیرعلنی برای بررسی درخواست اروپا برگزار کرد؛ نشستی که با طرح سه شرط برای به تعویق انداختن بازگشت تحریم‌ها همراه شد: «دسترسی کامل بازرسان آژانس به تأسیسات هسته‌ای ایران»، «رفع نگرانی‌ها درباره ذخایر اورانیوم غنی‌شده» و «آغاز گفت‌وگوهای مستقیم با آمریکا».

رای‌گیری ادامه لغو تحریم‌ها

• در عصر ۲۸ شهریورماه (۱۹ سپتامبر ۲۰۲۵) قطعنامه پیشنهادی کره‌جنوبی درباره ادامه لغو تحریم‌ها علیه ایران به رای گذاشته شد که به تصویب نرسید.

مقایسه راهبردهای تهران و اروپا

پس از جنگ تحمیلی ۱۲ روزه رژیم‌صهیونیستی علیه ایران، با وجود رویکردهای عملگرایانه تهران در قبال روندهای دیپلماتیک، طرف‌های اروپایی همچنان سیاست تناقض‌گویی در پیش گرفته‌اند و بر طبل بازگرداندن تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران می‌کوبند؛ رویکردی که به مصداق‌های قابل‌توجهی همراه بوده‌است؛ از جمله:

رویکردهای ایران:

• تاکید بر پایبندی تهران به مسیر دیپلماتیک برای حل و فصل پرونده هسته‌ای
• ازسرگیری مذاکرات با مسئولان آژانس به‌منظور تدوین چارچوب تازه‌ برای ادامه همکاری‌های فی‌مابین
• ادامه رایزنی‌های هسته‌ای با طرف‌های اروپایی باهدف رفع اختلاف‌های موجود از مسیر دیپلماسی
• در پیش گرفتن تحرک دیپلماتیک ازسوی تهران برای حل و فصل مسائل موجود در حوزه هسته‌ای
• امضای توافق همکاری با آژانس، موسوم به «توافق قاهره»، با هدف راهگشایی در مذاکرات هسته‌ای، آن‌هم با وجود عدم محکومیت حملات آمریکا و رژیم‌صهیونیستی علیه تاسیسات هسته‌ای ایران ازسوی آژانس
• ارائه پیشنهادی «خلاقانه»، «منصفانه» و «متوازن» به طرف اروپایی باهدف تسریع در روند دستیابی به «توافق مثبت» با دستاوردهای «برد – برد»

رویکردهای تروئیکای اروپایی:

• انفعال و عدم محکوم کردن حملات تروریستی رژیم‌صهیونیستی علیه ایران و اتخاذ رویکرد مشابه در قبال حمله مشترک تل‌آویو و واشنگتن علیه تاسیسات هسته‌ای ایران
• فعال‌سازی غیرمشروع مکانیسم ماشه علیه ایران در ۶ شهریورماه
• تعیین ضرب‌الاجل ۳۰ روزه برای ایران باهدف افزایش فشارها بر تهران
• شرط گذاری برای تهران با هدف امتیازگیری از جمهوری‌اسلامی
• استمرار تناقض‌گویی‌ها در قبال مذاکرات هسته‌ای با وجود دستیابی ایران و آژانس به توافقی موثر و راهبردی
• فرافکنی در قبال گام‌های عملی ایران در مسیر «دیپلماسی نتیجه‌بخش» و «ناکافی» دانستن این گام‌ها و همچنین اصرار بر بازگرداندن تحریم‌های شورای‌امنیت علیه ایران
• مخالفت با قطعنامه ادامه لغو تحریم‌های ایران

موضع ایران در قبال استمرار تهدیدها

روند فزاینده تهدیدهای اروپایی درباره بازگرداندن قطعنامه‌های تحریمی شورای‌امنیت سازمان ملل در شرایطی است که مقام‌های ارشد ایران بارها موضع تهران را در قبال چنین تهدیدهایی به‌صورت شفاف تشریح کرده‌اند:

1. یک اقدام غیرقانونی: ایران بارها اعلام کرده است که فعال‌سازی مکانیسم ماشه اقدامی غیرقانونی و فاقد مشروعیت به‌حساب می‌آید، چراکه با خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸، طرف‌های اروپایی نیز از اجرای تعهدهای برجامی خود ناتوان بوده‌اند.
2. هشدار ایران: ازسوی دیگر تهران بارها هشدار داده است که درصورت بازگشت تحریم‌های شورای‌امنیت، به این اقدام خصمانه واکنش نشان خواهد داد. در چنین شرایطی خروج از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) یکی از گزینه‌های روی‌میز ایران به‌حساب می‌آید.
3. خنثی‌سازی تحریم‌ها: یکی از راهبردی‌ترین مواضع تهران در قبال فعال شدن مکانیسم ماشه، چاره‌جویی برای عبور از تحریم‌ها از طریق توسعه همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی است. براین اساس هم بود که رئیس‌جمهور روز پنجشنبه در نشستی با جمعی از اعضای «مجمع کارآفرینان ایران» با وجود اشاره به تلاش ایران برای فعال نشدن «اسنپ بک»، تاکید کرد که توسعه همکاری‌ها با کشورهای همسایه و منطقه، به‌ویژه در چارچوب سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی مانند «شانگهای»، «بریکس»، «اوراسیا» و... راهگشای عبور از تحریم‌ها خواهد بود.
4. بی‌اثری راهبرد تهدیدمحور: همان‌گونه که عصر جمعه امیرسعید ایروانی، نماینده دائم ایران در سازمان ملل تاکید کرد، ایران تحت تهدید و ارعاب کنار نمی‌کشد. تهران بارها اعلام کرده که رویکردهای «تهدیدمحور» طرف غربی تاثیری بر اراده جمهوری‌اسلامی بر حفاظت از منافع ملی ندارد.

تحریم‌ها و پیامدها

۲۸ سپتامبر (۶ مهر) درصورت عدم حل‌وفصل اختلاف‌ها، تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران به‌صورت رسمی بازمی‌گردد:

1. قطعنامه ۱۶۹۶ (۲۰۰۶)؛ الزام ایران به تعلیق غنی‌سازی
2. قطعنامه ۱۷۳۷ (۲۰۰۶)؛ تحریم فناوری‌های حساس هسته‌ای
3. قطعنامه ۱۷۴۷ (۲۰۰۷)؛ تشدید محدودیت‌های مالی و تسلیحاتی
4. قطعنامه ۱۸۰۳ (۲۰۰۸)؛ محدودیت‌های بانکی و بازرسی محموله‌ها
5. قطعنامه ۱۸۳۵ (۲۰۰۸)؛ تأکید مجدد بر تعهدهای ایران
6. قطعنامه ۱۹۲۹ (۲۰۱۰)؛ تحریم تسلیحاتی جامع و محدودیت بانکی و کشتیرانی

تحریم‌های تازه؟

فعال‌سازی مکانیسم ماشه تحریم‌های جدیدی ایجاد نمی‌کند، بلکه تحریم‌های قدیمی سازمان ملل را بازمی‌گرداند؛ تحریم‌هایی که بسیاری از آنها هم‌اکنون نیز در چارچوب تحریم‌های آمریکایی درحال اعمال علیه ایران است؛ از جمله:

• ممنوعیت تجهیزات هسته‌ای و موشکی
• مسدودسازی دارایی نهادهای مشخص
• کنترل صادرات اقلام با کاربرد دوگانه (استفاده هم صنعتی، هم نظامی)