به گزارش همشهری آنلاین، بررسی داده‌های بازار و اظهارنظرهای صاحب‌نظران اقتصادی نشان می‌دهد که افزایش قیمت طلا و ارز در روز گذشته که منجر به رشد قیمت دلار تا محدوده ۱۰۳هزار تومان و سکه تا محدوده ۹۹میلیون و ۶۰۰هزارتومان شد، فاقد پشتوانه اقتصادی قوی بوده و عمدتاً ۹ هیجانی به فعال‌سازی مکانیسم ماشه است. تجربه سال‌های گذشته ثابت کرده که چنین نوساناتی پایدار نبوده و بازار پس از مدتی به آرامش قبلی بازگشته است.
چرا مکانیسم ماشه برای اقتصاد ایران غافلگیرکننده نیست؟
اتفاق نظری گسترده میان تحلیلگران وجود دارد که تحریم‌های یکجانبه آمریکا در سال‌های اخیر به‌مراتب گسترده‌تر، سخت‌تر و با ضمانت اجرایی قوی‌تری نسبت به تحریم‌های شورای امنیت بوده است. اقتصاد ایران از سال ۱۳۹۷ تاکنون عملاً در سخت‌ترین شرایط تحریمی قرار داشته و مهم‌ترین تحریم‌ها ازجمله تحریم نفتی، صنعت بانکداری و صنایع اصلی، قبلاً اعمال شده‌اند. بنابراین، بازگشت تحریم‌های شورای امنیت تحریم جدید و بی‌سابقه‌ای را به ایران تحمیل نمی‌کند.
همچنین مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در جدیدترین گزارش خود تأکیدکرده که مهم‌ترین اثر فعال‌سازی مکانیسم ماشه، جنبه روانی آن است. این جو روانی به دلالان و سودجویان فرصت می‌دهد تا با ایجاد هیجان کاذب در بازار، به نوسان‌گیری و سودجویی بپردازند.
نکته مهم‌تر اما توانایی ایران در دور زدن تحریم‌هاست. ایران در سال‌های اخیر با تمرکز بر دیپلماسی اقتصادی و توسعه روابط با همسایگان و کشورهای عضو گروه‌هایی مانند بریکس و سازمان همکاری شانگهای، راهکارهای متعددی برای خنثی‌سازی تحریم‌ها و تداوم مبادلات تجاری خود پیدا کرده است.
چرا نباید به خرید هیجانی ارز و طلا روی آورد؟
تاریخچه بازار ایران مملو از نمونه‌هایی است که در آنها اخبار سیاسی منفی باعث ایجاد یک جهش کوتاه‌مدت و هیجانی در قیمت دلار و سکه شده است. اما در اغلب موارد، بازار پس از فروکش کردن جو روانی، بخش قابل توجهی از افزایش قیمت را اصلاح کرده و به حالت تعادل نزدیک شده است. خرید در اوج این هیجانات معمولاً به ضرر سرمایه‌گذاران خرد بوده است.
همچنین بانک مرکزی به‌دلیل تجارب موفق در مدیریت بحران‌های قبلی مانند جنگ ۱۲ روزه اخیر نشان داده که توانایی لازم برای کنترل نوسانات کاذب و تأمین نیازهای ارزی بازار را دارد.
در عین حال در شرایط فعلی هیچ نشانه‌ای از کاهش عرضه ارز در کشور وجود ندارد و افزایش قیمت‌ها بیشتر از آن که ناشی از کاهش عرضه باشد، ناشی از افزایش تقاضای سفته‌بازانه و هیجانی است.
هوشمندی به جای هیجان
مکانیسم ماشه یک ابزار دیپلماتیک برای افزایش فشار روانی است. اقتصاد ایران اگرچه تحت فشار است، اما این فشار جدید نیست و سازوکارهای مقابله با آن را تا حد زیادی فراگرفته است.
مردم و فعالان اقتصادی با هوشمندی و با اتکا به تجربیات گذشته خود می‌دانند که واکنش هیجانی و خرید در سقف قیمتی، فقط به ضرر آنان و به نفع سودجویان است. توصیه کارشناسان به مردم این است که به جای دنبال‌کردن هیجانات مقطعی، با آرامش و دوراندیشی تصمیم بگیرند و بدانند که این توفان نیز همچون گذشته، آرام خواهد گرفت.
دیدگاه کارشناسان درباره اثر فعال شدن مکانیزم ماشه
علیرضا سلیمی عضو هیأت رئیسه مجلس: تحریم‌های آمریکا به‌مراتب سخت‌تر از تحریم‌های شورای امنیت بوده است. اثر ماشه بیشتر روانی است و تحریم جدیدی محسوب نمی‌شود. ایران با عضویت در بریکس و شانگهای، راه‌های دور زدن تحریم‌ها را دارد.
بهاءالدین حسینی هاشمی کارشناس ارشد پولی و بانکی: فعال شدن مکانیسم ماشه علیه ملت ایران آثار مربوط به‌خود را دارد و نمی‌توان این آثار را منکر شد؛ اما چیزی که قابل توجه است، آثار روانی این مکانیسم است. افزایش نرخ ارز در روزهای اخیر دلیل اقتصادی ندارد. بازار به‌زودی خواهد فهمید اتفاق خاصی نیفتاده و حباب قیمت‌ها می‌ترکد.
مجتبی کاروان، کارشناس اقتصادی: بار روانی ماشه از اثر واقعی آن بیشتر است. نوسانات اخیر ارز پایدار نیست و مانند گذشته، قیمت‌ها به سطح قبلی بازخواهد گشت. این افزایش قیمت، بدون مبنا و غیرمنطقی است.
حمید حسینی، عضو اتاق بازرگانی: اگرچه هزینه‌های صادرات ممکن است افزایش یابد، اما بازگشت تحریم‌ها به‌معنای توقف کامل اقتصاد یا فروپاشی نیست. بازار پس از شوک اولیه، به آرامش بازمی‌گردد.
جعفر قادری، نایب‌رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس: مکانیسم ماشه خللی در فروش نفت ایجاد نمی‌کند و با تحریم‌های آمریکا قابل مقایسه نیست. با آرامش فضای سیاسی، بازار ارز نیز به‌زودی آرام خواهد شد.
روح‌الله لک علی‌آبادی، عضو کمیسیون بهداشت مجلس:ضمانت اجرایی تحریم‌های شورای امنیت کمتر از آمریکاست. بنابراین اثر واقعی مکانیسم ماشه نیز کمتر از اثر روانی آن خواهد بود.
ولی‌الله بیاتی، سخنگوی کمیسیون شوراها: افزایش قیمت دلار ناشی از شایعات و سودجویی سودجویان است و کاملاً مشخص است که این قیمت‌ها حبابی و غیرواقعی هستند.
محمد معتمدی‌زاده، دبیر کمیسیون اصل ۹۰: تحریم جدیدی برای غافلگیری ما باقی نمانده است. با وجود فعال‌سازی ماشه، نباید انتظار نوسانات شدید داشت.
شاهین چراغی، عضو سابق شورای‌عالی بورس: حتی در دوران برجام نیز مراودات بانکی معناداری با اروپا شکل نگرفت. بنابراین بازگشت تحریم‌ها تأثیر محسوسی بر صادرات، واردات و بورس ندارد. این موضوع بیشتر جنبه خبری و روانی دارد.
سید کمال سیدعلی، کارشناس پولی و ارزی: تحریم‌های آمریکا آنقدر شدید بوده که ماشه اتفاق خاصی را رقم نمی‌زند. افزایش قیمت دلار ریشه در انتظارات تورمی و فضای روانی دارد، نه کمبود عرضه. اگر درآمدهای ارزی مدیریت شود، ماشه مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند.
ولی‌الله منصوری، عضو هیأت نمایندگان اتاق بازرگانی: اسنپ‌بک فقط یک جنگ روانی است و تأثیر اندکی بر اقتصاد ایران دارد. ایران در برابر تحریم‌ها قوی شده است. مردم باید از خرید هیجانی در قیمت‌های بالا خودداری کنند، چرا که این نوسانات موقتی است.
