عصر ایران ؛ علی نجومی ــ اواخر دهه 1250 خورشیدی است و کفگیر سلطان صاحبقران ناصرالدین شاه که از سفر دوم فرنگ خود بازگشته است به ته دیگ خورده است. بنابراین او تصمیم می گیرد تا باغ لاله زار را بفروشد. البته باغ که می گوییم باید مجموعه ای محصور بین خیابان انقلاب امروزی در شمال، خیابان فردوسی در غرب، میدان امام خمینی در جنوب و خیابان سعدی در شرق را در نظر بگیرید.
بخشی از این باغ به آقا محمدابراهیم ارباب، پدر علی‌اصغرخان اتابک (امین‌السلطان) رسید و با مرگ ابراهیم‌خان (مرداد ۱۲۶۲)، پسرش بخش‌های دیگری از زمین‌های مجاور را خرید و به آن افزود.
بعد از قتل امین السلطان در سال 1286 وراث او زمین پدری را تفکیک کردند و فروختند.
در سال 1295 خورشیدی بخش قابل توجهی از این زمین ها را تاجر مشهور تبریزی به نام حاج رحیم اتحادیه خرید. اما او که بود؟
حاج رحیم اتحادیه، از صرافان و بازرگانان سرشناس آذربایجان بود که همراه با تنی چند از تاجران مشهور دیگر همچون حاج آقا کوزه‌کنانی، کمپانی یا شرکتی تجاری به‌نام «اتحادیه» تأسیس کرده بودند. نام خانوادگی اتحادیه برگرفته از نام همین شرکت است. حاج رحیم اتحادیه بعدها به تهران آمد و در این شهر ماندگار شد.
حاج رحیم اتحادیه نیز در سال ۱۲۹۵ شمسی بخشی از این زمین را از وارثان امین‌السلطان خرید این بخش از زمین در نزدیکی خیابان جمهوری فعلی خرید و اکنون بن بستی هم به نام بن بست اتحادیه در خیابان لاله زار به چشم می خورد که عمارت اتحادیه ( تهران) در آن واقع شده است. و با تفکیک آن به ۳۰ سهم، آن را میان فرزندان خود تقسیم کرد. گراند هتل تیاتر نصر ، سینما جهان، سینما شهرزاد، یک پارکینگ و یک مجتمع تجاری در بخشی از همین زمین‌ها ساخته شده‌است.
اما مطمینا مسبب اصلی شهرت این خانه فیلمبرداری سریال مشهور « دایی جان ناپلئون» در این خانه است. و اکنون تنها همین خانه دایی جان ناپلئون از این مجموعه باقی مانده است.
روایت ایرج خان پزشکزاد از خاندان قدیمی تهرانی در ابتدای دوره محمدرضا شاه پهلوی داستانی کم نظیر از تقابل مدرنیسم و سنت در دل یک داستان طنز مبتنی بر تئوری توطئه است. وقتی کتابش در سال 1349 منتشر شد بلافاصله داستانش نقل محافل شد و بعدها تلویزیون ملی ایران هم تصمیم گرفت تا سریالی را بر اساس آن بسازد و چه کسی بهتر از ناصرخان تقوایی که خود در روایت گری استاد دهر بود.
اما مهم ترین مساله تقوایی در اینجا نه انتخاب بازیگر بود نه بودجه بلکه پیدا کردن لوکیشنی که بتوان در دل آن این داستان کم نظیر را روایت کرد به مهم ترین دغدغه او تبدیل شده بود تا اینکه بعد از مشورت ها و تحقیقات مفصل قرعه به نام خانه اتحادیه افتاد.
خانه و باغ اتحادیه ۸۷۱۰ متر مربع مساحت دارد و دارای اندرونی و بیرونی است. آجرکاری اسلیمی سردر خانه، این نوید را به شما می‌دهد که قرار است از عمارتی فوق‌العاده بازدید کنید. ستون تو کار نیم‌گرد در دو طرف در، قرنیز آجری بخش فوقانی، قاب مربوط به اسمای الهی، قوس مغولی در محل چراغ‌دان و نقوش اسلیمی که نقش دو اژدها را ترسیم کرده‌اند، از تزئینات چشم‌نواز سردر آجری است که چند دقیقه، غرق در زیبایی‌اش می‌شوید.
پس از ورود، درهای اندرونی و بیرونی را در دو سمت می‌توان مشاهده کرد. مهم‌ترین و بزرگترین قسمت بنا، یعنی بخش بیرونی، در حیاط شرقی قرار دارد که ساختمان‌های مهم خانه در آن قرار دارد. با ورود به این بخش داخلی، بنای کوچک ولی بسیار زیبایی را در سمت راست یعنی قسمت شمال شرقی باغ می‌بینید که در بالای ورودی آن به طول ۲ متر مقرنس‌کاری با بهره‌گیری از گچ جلوه می‌کند.
خانه مسعود اتحادیه
این خانه متعلق به مسعود اتحادیه، فرزند حاج رحیم بوده و گچ‌بری‌های نفیس و ظریفی دارد. خانواده حاج رحیم در این قسمت زندگی می‌کردند. خانه مسعود در گذشته تالاری شرقی غربی بوده که گچ‌کاری‌های سقف آن بسیار چشم‌نواز است. هم‌چنین این خانه، زیرزمینی دارد که تماشای دیوارهای آجری و سقف قوسی آن خالی از لطف نیست. حیاط خانه مسعود اتحادیه دارای یک حوضخانه زیباست که از دیدنی‌ترین بخش‌های خانه اتحادیه است.
خانه عبدالحسین اتحادیه
در وسط حیاط شرقی خانه، ساختمانی کوشکی قرار دارد که از نظر معماری با بخش‌های دیگر عمارت، متفاوت است و به آن خانه عبدالحسین میگویند. این ساختمان از قدمت کمتری نسبت به دیگر بخش‌های عمارت برخوردار است و معماری آن، این موضوع را تأیید می‌کند. خانه عبدالحسین دارای دو طبقه است و نمای آن از چهار طرف دیده میشود. طبقه همکف آن یک تالار و دو اتاق دارد و طبقه بالای آن دارای یک ایوان و سه اتاق است. این خانه نیز به فرزند رحیم اتحادیه، عبدالحسین تعلق داشته است.
خانه فرح اعظم
خانه فرح اعظم در کنار خانه مسعود قرار دارد. او همسر رحیم اتحادیه بوده است؛ این خانه را مکمل خانه مسعود می‌دانند که تا پیش از مرمت دارای سه بخش بوده. شومینه سفالی این خانه دارای نقش‌های زیبایی است که توجه هر بازدیدکننده‌ای را به خود جلب می‌کند. گچ‌بری‌های نمای بیرونی خانه از نوع گچ‌بری‌های دوره میانی قاجار هستند که از نظر حجم کار و ظرافت خیره‌کننده است.
خانه اسماعیل اتحادیه
این خانه آجری در کنار درب ورودی عمارت اتحادیه قرار دارد و حدودا ۲۳۰ متر مربع وسعت دارد. بسیاری از اجزای این خانه در زمان مرمت حذف شده‌اند.
خانه معصومه اتحادیه
این خانه در ضلع جنوبی غربی حیاط عمارت اتحادیه قرار دارد و زمانی به دختر رحیم اتحادیه تعلق داشته است. یکی از زیباترین قسمت‌های این عمارت بزرگ همین خانه است که ۴ تالار بزرگ و بادگیر، زیرزمین و حوض‌خانه‌ای زیباست.
عمارت صلح
عمارت صلح یکی از عمارت‌های خانه اتحادیه است و به این دلیل که محل رفت و آمد اعضای جمعیتی به نام هوادران صلح بوده به عمارت صلح مشهور شده است. این خانه در ۱۴ آذر ۱۳۳۰ ویران و برای همیشه متروک شده بود. این عمارت در ضلع در شمال حیاط غربی قرار دارد و پس از بازسازی و مرمت خانه در سال ۱۳۹۴ دوباره احیا شده است.
