به گزارش همشهری آنلاین، آیا تابه‌حال دچار کمردردی شده‌اید که به پا هم کشیده باشد؟ بسیاری از افراد هنگام مواجهه با چنین دردی، نمی‌دانند مشکل از "دیسک کمر" است یا "عصب سیاتیک". تفاوت دیسک کمر و عصب سیاتیک یکی از سؤالات پرتکرار در میان افرادی است که از دردهای کمری و پایی رنج می‌برند. آگاهی از این تفاوت می‌تواند به انتخاب روش درمانی صحیح کمک کند و از تشدید آسیب جلوگیری کند.
دیسک کمر چیست؟
ستون فقرات انسان از مهره‌هایی تشکیل شده که میان آن‌ها دیسک‌هایی نرم و انعطاف‌پذیر قرار دارد. این دیسک‌ها نقش ضربه‌گیر دارند و از ساییدگی مهره‌ها جلوگیری می‌کنند. هر دیسک دارای یک بخش ژله‌ای داخلی (نوکلئوس) و یک لایه بیرونی سفت‌تر (آنولوس) است. هنگامی که دیسک از جای خود خارج شود یا دچار پارگی شود، فشار به اعصاب اطراف وارد می‌شود و این حالت را "دیسک کمر" یا "فتق دیسک بین‌مهره‌ای" می‌نامند.
شناخت دیسک کمر اهمیت زیادی دارد، زیرا در صورت عدم درمان به موقع، ممکن است منجر به آسیب‌های عصبی جدی شود. یکی از اعصاب مهمی که ممکن است تحت تاثیر دیسک بیرون‌زده قرار گیرد، عصب سیاتیک است.
بیشتر بخوانید: مراقبت‌های دیسک کمر و نکات مهم برای کسانی که دیسک کمر دارند
عصب سیاتیک چیست؟
عصب سیاتیک (Sciatic nerve) بلندترین و ضخیم‌ترین عصب بدن است که از قسمت پایین کمر شروع می‌شود و از لگن، باسن، پشت ران، ساق پا و تا کف پا ادامه دارد. این عصب مسئول کنترل حرکات و حس در پاها است. زمانی که این عصب تحت فشار یا التهاب قرار گیرد، باعث ایجاد درد در ناحیه کمر، باسن و پا می‌شود؛ این وضعیت را "سیاتیک" می‌نامند. سیاتیک به‌خودی‌خود یک بیماری نیست، بلکه نشانه‌ای از فشردگی یا تحریک عصب سیاتیک توسط عوامل مختلف مانند فتق دیسک، اسپاسم عضلانی یا تنگی کانال نخاعی است.
علائم دیسک کمر
علائم دیسک کمر بسته به محل و شدت آسیب متفاوت است، اما شایع‌ترین نشانه‌ها عبارتند از:
- درد موضعی در قسمت پایین کمر
- درد تیرکشنده به پا (به‌خصوص هنگام نشستن یا بلند شدن)
- بی‌حسی یا گزگز در پا یا انگشتان پا
- ضعف عضلانی در پاها
- کاهش انعطاف‌پذیری کمر
- تشدید درد هنگام عطسه یا سرفه
علائم عصب سیاتیک
علائم درگیر شدن عصب سیاتیک معمولاً یک‌طرفه بوده و شامل:
- درد کشیده‌شونده از کمر به باسن و پشت ران، گاهی تا پاشنه یا انگشتان پا
- احساس سوزش، سوزن‌سوزن شدن یا تیر کشیدن در مسیر عصب سیاتیک
- بی‌حسی یا ضعف در یک پا
- درد شدید هنگام عطسه، سرفه یا نشستن طولانی
- احساس گرفتگی یا ناتوانی در راه رفتن طولانی‌مدت
بیشتر بخوانید: تفاوت سیاتیک و گرفتگی عضلات
تفاوت دیسک کمر و عصب سیاتیک
- محل آسیب: دیسک کمر به ساختار بین‌مهره‌ای مربوط است؛ سیاتیک به عصب آسیب‌دیده اشاره دارد.
- نوع بیماری: دیسک یک آسیب ساختاری است؛ سیاتیک یک علامت عصبی است که می‌تواند ناشی از دیسک یا عوامل دیگر باشد.
- محدوده درد: دیسک کمر ممکن است فقط در کمر حس شود یا به پا سرایت کند، ولی در سیاتیک درد تقریباً همیشه از کمر تا پا ادامه دارد.
- مدت زمان بهبودی: یکی از تفاوت‌های دیسک کمر و سیاتیک در مدت زمان درمان است. درمان دیسک ممکن است طولانی‌تر باشد، درحالی‌که سیاتیک در موارد خفیف طی چند هفته با مراقبت بهبود می‌یابد.
بیشتر بخوانید: آشنایی با انواع و رایج‌ترین دلایل کمر درد
دلایل ایجاد دیسک و سیاتیک
- بلند کردن اجسام سنگین به شکل نادرست
- نشستن طولانی‌مدت با وضعیت بدنی غلط
- افزایش سن و تحلیل رفتن دیسک‌ها
- چاقی و کم‌تحرکی
- آسیب‌های ورزشی یا شغلی
- سابقه خانوادگی بیماری‌های ستون فقرات
- تنگی کانال نخاعی یا آرتروز مهره‌ها
راهکارهای پیشگیری و درمان
درمان این دو مشکل به شدت علائم بستگی دارد. در بسیاری از موارد، درمان‌های غیرجراحی می‌توانند مؤثر باشند:
- ورزش منظم: به‌ویژه تمرینات کششی و تقویتی برای عضلات کمر و شکم، مثل حرکت پل یا کشش همسترینگ
- فیزیوتراپی: افزایش انعطاف‌پذیری و کاهش التهاب با استفاده از دستگاه‌های درمانی و حرکات تخصصی
- کاهش وزن: کاهش فشار وارد بر ستون فقرات
- مصرف داروهای ضدالتهاب: مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن با مشورت پزشک
- تزریق کورتون در موارد شدید: کاهش التهاب اطراف ریشه عصبی
- جراحی در موارد پیشرفته: مانند جراحی دیسککتومی یا لامینکتومی برای برداشتن فشار از عصب
مراقبت‌های خانگی مؤثر
- استفاده از کمپرس گرم یا سرد در ناحیه دردناک
- خوابیدن به پهلو با یک بالش بین زانوها
- پرهیز از نشستن یا ایستادن طولانی
- استفاده از تشک طبی و مناسب برای خواب
- پیاده‌روی ملایم روزانه
- اجتناب از حرکات ناگهانی یا خم شدن زیاد
- حفظ حالت صحیح نشستن با تکیه‌گاه مناسب
بیشتر بخوانید: ارتباط کمر درد با ضعف عضلات درناحیه شکم | تقویت عضلات باعث کاهش کمر درد می شود
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر علائم زیر را تجربه می‌کنید، مراجعه فوری به پزشک ضروری است:
- درد شدید و مداوم که با درمان‌های خانگی بهبود نیافته است
- بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع
- ضعف شدید در عضلات پا یا ناتوانی در راه رفتن
- بی‌حسی کامل در ناحیه باسن، ران یا پا
- سابقه تروما یا ضربه به کمر
- تب همراه با کمردرد (احتمال عفونت)
چگونه از دردهای کمری در امان بمانیم؟
با آگاهی از تفاوت دیسک کمر و عصب سیاتیک و شناخت علائم هر کدام، می‌توان اقدامات پیشگیرانه مؤثری برای حفظ سلامت ستون فقرات انجام داد. فعالیت بدنی منظم، مراقبت از وضعیت بدن در زمان نشستن و خواب، و مراجعه به موقع به پزشک از جمله راهکارهایی هستند که نقش مهمی در پیشگیری و مدیریت این مشکلات دارند. اگر دچار دردهایی هستید که به پا انتشار پیدا می‌کند، منتظر نمانید و برای تشخیص دقیق اقدام کنید. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب می‌تواند از آسیب‌های بیشتر جلوگیری کند و کیفیت زندگی شما را بهبود بخشد.
