خبرگزاری مهر، گروه استانها- واحد تشریح اداره کل پزشکی قانونی کهگیلویه و بویراحمد یکی از حساس‌ترین و پرچالش ترین بخش‌های این مجموعه است که هر روز با موارد متنوعی از فوتی‌های طبیعی تا مرگ‌های مشکوک مواجه می‌شود.
مریم خشنود در گفت و گو با خبرنگار مهر به بررسی دقیق‌تر فرآیندهای کاری، مشکلات و جزئیات کمتر گفته شده این بخش پرداخته است.
موارد ارجاعی به واحد تشریح شامل چه موضوعاتی است؟
بر اساس دستورالعمل سازمان پزشکی قانونی کشور در مواجهه با موارد ۱۹ گانه علت یا نحوه فوت، می‌بایست برای تعیین علت مرگ و صدور جواز دفن به ادارات پزشکی قانونی در سراسر استان مراجعه شود که البته این اقدام مستلزم دستور قاضی پرونده است و معمولاً از طریق نیروی انتظامی انجام می‌شود. این موارد به طور کلی شامل تمامی مرگ‌های غیرطبیعی اعم از جنایی یا غیرجنایی است. همچنین کلیه مرگ‌های غیرمنتظره و مشکوک، مرگ‌های حین یا بعد از اقدامات تشخیصی و درمانی، مرگ حین درگیری و نزاع و غیره را شامل می‌شود.
مرگ‌های غیرطبیعی به مواردی اطلاق می‌شود که عوامل خارجی فیزیکی و شیمیایی و غیره موجبات مرگ را فراهم آورده باشد از جمله سوانح رانندگی، غرق شدگی، مسمومیت، گاز گرفتگی، سقوط از ارتفاع، برق گرفتگی، سوختگی و...
فرآیند بررسی این اجساد از زمان ارجاع تا صدور نتیجه به چه صورت است؟
ارجاع اجساد بر اساس علت و نحوه فوت با هماهنگی و دستور مقام قضائی و از طریق ضابطین قضائی شامل کلانتری‌ها و پاسگاه‌ها آغاز می‌شود. در موارد مرگ‌های جنایی، تیمی متشکل از بازپرس کشیک، پزشکی قانونی، اداره آگاهی و نیروی انتظامی تحت عنوان تیم بررسی صحنه جرم پیش از هر اقدامی، به بررسی صحنه وقوع جرم مثل نحوه وقوع قتل، چگونگی استقرار جسد و سایر ابزار و وسایل اطراف جسد می‌پردازند.
پس از انتقال جسد، در واحدتشریح ابتدا یک معاینه ظاهری دقیق انجام می‌شود. اصل بر انجام کالبدگشایی کامل است، مگر اینکه شدت صدمات—مثلاً در یک سانحه رانندگی—به قدری واضح باشد که علت فوت در معاینه اولیه مشخص شود و هیچ ابهامی وجود نداشته باشد. در غیر این صورت، کالبدگشایی و نمونه‌برداری برای آزمایش‌های سم‌شناسی و آسیب‌شناسی انجام می‌گیرد.
اگر علت فوت پس از معاینه و کالبدگشایی مشخص شود، بلافاصله جواز دفن صادر و نتیجه اعلام می‌شود. اگر نتیجه مبهم باشد، با انجام نمونه برداری و انجام آزمایشات سم شناسی و بررسی بافت‌های بدن از نظر انواع بیماری‌ها در آزمایشات آسیب شناسی و در صورت ضرورت بررسی پرونده کیفری نسبت به تعیین علت فوت اقدام می‌شود.
معمولاً چه مدت زمانی بین تحویل جسد تا صدور نتیجه نهایی طول می‌کشد؟
پس از برداشت نمونه جهت آزمایش سم شناسی و آسیب شناسی، این فرآیند به دلیل دقت علمی مورد نیاز، ممکن است از یک تا سه ماه به طول بینجامد، چرا که گاهی نمونه‌ها برای تکرار آزمایش به آزمایشگاه‌های مرجع در اصفهان ارسال می‌شوند.
اگر خانواده‌ها به نتیجه اعلام‌شده اعتراض داشته باشند، چه سازوکاری وجود دارد؟
حق اعتراض خانواده‌ها کاملاً محترم است. در این صورت، با ارائه نامه از سوی قاضی، پرونده ابتدا در کمیته داخلی متشکل از سه پزشک متخصص بازبینی می‌شود. اگر اعتراض برطرف نشد، پرونده به کمیسیون ارجاع داده می‌شود تا به صورت جامع‌تر بررسی شود.
نبش قبر؛ چه زمانی انجام می‌شود؟
نبش قبر در موارد بسیار خاص و با دستور مستقیم قاضی و با رعایت تمام جوانب شرعی و قانونی انجام می‌گیرد. خوشبختانه به دلیل دقت در معاینات اولیه، مواجهه با چنین مواردی در استان ما بسیار محدود و انگشت‌شمار بوده و عمدتاً مربوط به اجسادی است که بدون هماهنگی با سیستم قضائی و پزشکی قانونی به خاک سپرده شده‌اند. این کار با حضور قاضی، نماینده پزشکی قانونی و اولیای دم برای شفافیت کامل انجام می‌شود.
میانگین تعداد اجساد ارجاعی به این واحد در ماه چقدر است؟
روزانه به طور میانگین ۲ تا ۳ و در ماه حدود ۸۰ پیکر به پزشکی قانونی استان ارجاع می‌شود.
بزرگترین چالش‌های پیش روی این واحد چیست؟
متأسفانه در سال‌های اخیر شاهد افزایش مرگ‌های ناگهانی هستیم که این موضوع در موارد زیادی به سبک زندگی جدید شامل کاهش تحرک و رژیم غذایی برمی گردد، از آنجایی که وقوع مرگ در این پرونده‌ها اغلب غیرمنتظره است تعیین علت فوت ناگهانی که نوعاً فوت طبیعی محسوب می‌شوند و افتراق آن در وقوع مرگ‌های غیرطبیعی اعم از خودکشی، دیگرکشی و یا حادثه یکی از چالش‌های مهم پیش روی کارشناسان پزشکی قانونی است.
استانداردها و تجهیزات مورد استفاده در کالبدگشایی چگونه است؟
مهم‌ترین استاندارد در انجام کارشناسی سالن تشریح حضور پزشک قانونی مجرب و دانشمند و نیز تکنسین‌های آموزش دیده و کاربلد می‌باشد. البته ابزارهای کار تشریح به همراه زیرساخت‌های بهداشتی شامل تخت تشریح، تهویه مناسب، ابزارهای تشریح، سیستم تصویربرداری و لابراتوار پیشرفته و سایر موارد حائز اهمیت را شامل می‌شود.
ترکیب تیم پزشکی این واحد از چه تخصص‌هایی تشکیل شده است؟
پزشکان قانونی که به طور تخصصی دوره‌های متعدد سالن تشریح و تعیین علت فوت و حضور در صحنه جرم را به تناوب گذرانده اند و سایر عوامل شامل تکنسین، تشریح، گروه‌های تصویربرداری و نیز کارشناسان واحد آزمایشگاه که ارتباط تنگاتنگی با این مجموعه دارند.
چه توصیه‌ای برای خانواده‌هایی دارید که ممکن است با این فرآیند طولانی مواجه شوند؟
باید تأکید کنم که فرآیند تعیین علت فوت یک روند کاملاً علمی است که برای دقت و صحت، نیاز به آرامش، زمان و دقت کافی دارد. ما به خوبی شرایط روحی و روانی خانواده‌های داغدار را درک می‌کنیم و تمام سعی خود را برای تسریع در امور می‌کنیم، اما تعجیل بیش از حد در برگزاری مراسم تدفین، گاهی می‌تواند به از دست رفتن شواهد مهم و کاهش کیفیت بررسی بینجامد. بنابراین، همراهی و صبر خانواده‌ها برای به نتیجه رسیدن درست یک پرونده، امری بسیار حیاتی است.
واحد تشریح پزشکی قانونی نه‌تنها به دنبال کشف علت انواع مرگ‌های طبیعی و غیرطبیعی است، بلکه نقشی کلیدی در احقاق حقوق خانواده‌ها در رسیدگی به پرونده‌های قضائی دارد.
