به گزارش اقتصادنیوز به نقل از اکوایران، فعال‌سازی مکانیسم ماشه در توافق هسته‌ای برجام، خبری است که این روزها در محافل اقتصادی و سیاسی ایران دوباره مطرح شده و با توجه به انقضای آن در اکتبر ۲۰۲۵، ابهامات زیادی را درباره آینده کسب‌وکارها و اقتصاد کشور ایجاد کرده است. اما پیامدهای اقتصادی فعال شدن این مکانیسم برای ایران چیست؟ و چرا این اتفاق می‌تواند زنجیره‌ای از ریسک‌های مالی و عملیاتی را فعال کند؟
مکانیسم ماشه یا "اسنپ‌بک"، بندی در توافق برجام است که به کشورهای عضو اجازه می‌دهد در صورت ادعای نقض تعهدات، تمامی تحریم‌های چندجانبه سازمان ملل را به سرعت و بدون امکان وتو بازگردانند. این موضوع از این جهت حائز اهمیت است که در صورت بازگشت این تحریم‌ها، اقتصاد ایران با پیامدهای گسترده‌ای فراتر از تحریم‌های فعلی آمریکا مواجه خواهد شد. این بازگشت تحریم‌ها صرفاً یک ماجرای سیاسی نیست، بلکه مجموعه‌ای از پیامدهای اقتصادی را فعال می‌کند.
فعال شدن مکانیسم ماشه، ریسک‌های مالی، عملیاتی و ساختاری را برای بخش‌های مختلف اقتصاد ایران به دنبال دارد. این ریسک‌ها به صورت دومینووار می‌توانند کل اقتصاد را تحت تأثیر قرار دهند.
ریسک مالی: شرکت‌های صادرات‌محور با محدودیت‌های بانکی و ارزی جدی روبه‌رو می‌شوند. انتقال پول به یک چالش پرهزینه تبدیل شده و حاشیه سود آن‌ها به شدت کاهش می‌یابد. همچنین، ریسک ارزی با جهش احتمالی نرخ ارز، تشدید خواهد شد.
ریسک عملیاتی: تحریم‌های فناوری و تجهیزات زنجیره تأمین، صنایع کلیدی مانند خودروسازی، داروسازی و نفت و گاز را با تأخیر در تأمین قطعات و مواد اولیه فلج می‌کند. پروژه‌های توسعه‌ای متوقف و بهره‌وری به شدت افت می‌کند.
ریسک ساختاری: فضای کلان اقتصادی دچار بی‌اعتمادی می‌شود. سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی عقب‌نشینی کرده و نقدینگی از بورس خارج می‌شود، که ریسک سیستمی را برای کل اقتصاد افزایش می‌دهد.
علیرضا خان‌محمدی، تحلیلگر بازارهای مالی، در مصاحبه با اکوایران، به بررسی پیامدهای فعال شدن مکانیسم ماشه پرداخته و اظهار می‌کند که این اقدام باعث ایجاد یک اجماع جهانی علیه ایران می‌شود. او معتقد است حتی اگر کشورهای طرف تجاری ایران، همکاری خود را ادامه دهند، هزینه‌هایی را بابت این همکاری دریافت خواهند کرد که به دوش شرکت‌ها تحمیل می‌شود.
این تحلیلگر معتقد است که فعال شدن مکانیسم ماشه، چالش‌های شرکت‌ها را در بازگشت درآمدهای ارزی افزایش خواهد داد، که این هزینه بسیار بالایی را به آن‌ها تحمیل می‌کند. همچنین، بازرسی کشتی‌های ورودی و خروجی از ایران باعث توقیف آن‌ها حتی برای چند روز می‌شود که این امر هزینه زیادی را برای صادرات‌کنندگان به همراه دارد.
وی در ادامه به ریسک‌های دیگری نیز اشاره کرد:
افزایش ریسک جنگ: با توجه به اینکه بر اساس برجام غنی‌سازی ایران به رسمیت شناخته نمی‌شود، اگر غنی‌سازی ادامه یابد، ایران به یک هدف مشروع برای حمله نظامی تبدیل خواهد شد.
کاهش درآمدهای دولت: فعال شدن مکانیسم ماشه باعث کاهش درآمدهای دولت شده و برای جبران این کسری، ممکن است دولت از ابزارهایی مانند فشار مالیاتی بر شرکت‌ها استفاده کند، که این موضوع یکی از چالش‌های اصلی بنگاه‌های اقتصادی خواهد بود.
در نهایت، مکانیسم ماشه فقط بازگشت تحریم‌ها نیست؛ بلکه زنجیره‌ای از ریسک‌های مالی، عملیاتی و ساختاری است که سایه سنگینی بر آینده بنگاه‌ها و کل اقتصاد ایران می‌اندازد.
