کارشناسان اعتقاد دارند اگر سرمایه‌گذاری بخش خصوصی جدی گرفته شود و دولت سیاست‌های قیمتی را اصلاح کند، می‌توان راندمان نیروگاه‌ها را از ۳۹ درصد به بالای ۴۵ درصد رساند. تبدیل نیروگاه‌های حرارتی به سیکل ترکیبی امروز فقط یک پروژه فنی نیست. این مسیر، راهکاری اقتصادی برای کاهش فشار بر منابع گازی کشور و تضمین پایداری شبکه برق است.
این مزیت، امروز کلیدی‌ترین ابزار سیاستگذاران برای مدیریت بحران انرژی است. اما چالش اصلی در سمت سرمایه‌گذاری باقی مانده است. دولت به‌دلیل کسری بودجه و تعهدات مالی، قادر به تامین منابع کافی برای توسعه نیست. بخش خصوصی نیز به‌دلیل تاخیر در پرداخت مطالبات و قیمت‌گذاری غیرواقعی برق، انگیزه کمی برای ورود به این طرح‌ها دارد. کارشناسان تاکید می‌کنند اگر دولت اصلاحات ساختاری در بازار برق را جدی نگیرد، روند تبدیل نیروگاه‌های حرارتی به سیکل ترکیبی با کندی ادامه خواهد یافت.
با این حال تصمیم دولت برای تبدیل نیروگاه‌های حرارتی به سیکل ترکیبی، با وجود پتانسیل بالای اقتصادی و صرفه‌جویی در سوخت، هنوز روندی کند دارد. این موضوع به معنای اتلاف گاز، افزایش هزینه فرصت و تداوم فشار بر شبکه در پیک تابستانی است. به گفته کارشناسان، بدون اصلاح مشوق‌ها و تقویت نقش بخش خصوصی، این پروژه‌های حیاتی همچنان در حد تصمیم باقی می‌مانند و اثرگذاری اقتصادی واقعی خود را نشان نخواهند داد. در مقابل، در صورت اصلاح سیاست‌های تعرفه‌ای و تضمین بازگشت سرمایه، امکان ارتقای راندمان شبکه در افق میان‌مدت وجود دارد. در واقع سرعت حرکت به تصمیمات اقتصادی و اعتماد سرمایه‌گذاران گره خورده است.
یک کارشناس حوزه انرژی با اشاره به ضرورت توسعه نیروگاه‌های سیکل ترکیبی در کشور، مهم‌ترین مانع پیش‌روی این روند را نبود جذابیت اقتصادی برای سرمایه‌گذاران عنوان کرد. حسین خواجه‌پور، کارشناس حوزه انرژی، در گفت‌وگو با دنیای اقتصاد اظهار کرد: «اصلی‌ترین مانع در مسیر توسعه این نیروگاه‌ها، سرمایه‌گذاری است. دولت به دلیل محدودیت منابع مالی نمی‌تواند به تنهایی بار این پروژه‌ها را بر دوش بکشد و از سوی دیگر بخش خصوصی نیز به دلیل قیمت پایین خرید برق، انگیزه کافی برای ورود به این حوزه ندارد.»
وی با بیان اینکه تعرفه‌های برق در ایران دولتی است و محاسبات اقتصادی پروژه‌ها برای بخش خصوصی جذابیت چندانی ایجاد نمی‌کند، افزود: «یکی دیگر از چالش‌های موجود محدود بودن عرضه‌کنندگان فناوری است. در حال حاضر تنها دو یا سه شرکت داخلی توانایی اجرای چنین پروژه‌هایی را دارند که همین مساله رقابت را کاهش داده و موجب افزایش قیمت‌ها می‌شود. در شرایط نبود رقابت، سرمایه‌گذاری توجیه اقتصادی کمتری پیدا می‌کند.» به گفته این کارشناس، در صورتی که مشوق‌هایی همچون بازپرداخت سرمایه‌گذاری از محل صرفه‌جویی انرژی، مشابه آنچه در ماده ۱۲قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر پیش‌بینی شده در اختیار سرمایه‌گذاران قرار گیرد، می‌توان انگیزه لازم را برای ورود بخش خصوصی به این حوزه فراهم کرد. او تاکید کرد: «بدون چنین مکانیسم‌هایی، دولت به تنهایی نمی‌تواند با سرعت کافی در این زمینه اقدام کند و توسعه نیروگاه‌های سیکل ترکیبی همچنان کند خواهد بود.»
خواجه‌پور با اشاره به اهمیت اقتصادی تبدیل نیروگاه‌ها به سیکل ترکیبی گفت: «این اقدام از نظر اقتصادی بسیار مقرون‌به‌صرفه است. با سرمایه‌گذاری معادل ساخت نیمی از یک نیروگاه جدید، می‌توان راندمان تولید برق را از حدود ۳۰ تا ۳۵ درصد به بیش از ۵۰ درصد افزایش داد، بدون آنکه نیاز به مصرف سوخت بیشتری باشد. مزیت اصلی این نوع نیروگاه‌ها آن است که نیاز به سوخت مازاد ندارند. چه در زمینه سوخت مایع که هزینه واردات یا فرصت صادرات آن برای کشور بالاست و چه در حوزه گاز طبیعی که تامین آن مستلزم کاهش سهم صنایع است، در هر دو حالت هزینه‌های سنگینی به اقتصاد تحمیل می‌شود. در مقابل، نیروگاه‌های سیکل ترکیبی با همان میزان سوخت موجود، برق بیشتری تولید کرده و از نظر اقتصادی و زیست‌محیطی توجیه بالایی دارند» این کارشناس انرژی تاکید کرد: «علاوه بر صرفه‌جویی در مصرف سوخت، زیرساخت‌های فعلی شبکه برق کشور نیز توانایی پذیرش برق تولیدی از نیروگاه‌های سیکل ترکیبی را دارند و نیازی به ایجاد تغییرات اساسی یا هزینه‌های اضافی در شبکه وجود ندارد. همین موضوع جذابیت این پروژه‌ها را دوچندان می‌کند.»
خواجه‌پور یادآور شد که توسعه نیروگاه‌های سیکل ترکیبی یکی از اقتصادی‌ترین اولویت‌های دولت در بخش عرضه انرژی است، اما برای تحقق آن نیاز به اصلاح سیاست‌های حمایتی و جذب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی وجود دارد
در ادامه عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران با تاکید بر لزوم ارتقای راندمان نیروگاه‌های موجود کشور گفت: تبدیل نیروگاه‌های گازی و بخاری به سیکل ترکیبی یکی از مسیرهای اصلی افزایش تولید برق بدون مصرف بیشتر سوخت است، اما برای تحقق این هدف باید زمینه‌های سرمایه‌گذاری بخش خصوصی فراهم شود. حمیدرضا صالحی در گفت‌وگو با دنیای اقتصاد اظهار کرد: «در حال حاضر حدود ۸ هزار مگاوات نیروگاه حرارتی در کشور آماده تبدیل به سیکل ترکیبی هستند. به گفته او، این نیروگاه‌ها عمدتا زیرمجموعه صندوق‌های بازنشستگی و برخی نهادها هستند. در این فرآیند، مثلا به نیروگاه گازی واحد بخار اضافه می‌شود یا به نیروگاه بخاری واحد گاز افزوده خواهد شد. این اقدام موجب می‌شود بدون مصرف بیشتر گاز، چند صد مگاوات برق اضافه تولید شود.»
او با بیان اینکه این تغییرات تاثیری بر میزان مصرف سوخت ندارد، افزود: «نمونه‌های اجراشده نشان می‌دهد که مثلا یک نیروگاه ۱۰۰ مگاواتی گازی با اضافه شدن واحد بخار می‌تواند حدود ۴۷۰ تا ۵۰۰ مگاوات برق بیشتر تولید کند. این افزایش ظرفیت بدون مصرف گاز اضافی صورت می‌گیرد و از نظر فنی و اقتصادی اقدامی بسیار ارزشمند است.» صالحی شرط اصلی توسعه این طرح‌ها را دسترسی سرمایه‌گذاران به منابع مالی عنوان کرد و گفت: «دولت برای تشویق مالکان نیروگاه‌ها امتیازاتی در نظر گرفته است؛ از جمله امکان فروش آزادتر برق و انعقاد قراردادهای جانبی که از محل درآمد آنها سرمایه‌گذاران می‌توانند فاینانس دریافت کنند. اگر این مسیر هموار شود، پروژه‌ها قابلیت اجرا خواهند داشت و راندمان کل شبکه برق کشور افزایش می‌یابد.»
با این حال، وی تاکید کرد که سرعت اجرای این پروژه‌ها پایین است و دولت باید با سیاست‌های تشویقی و زمان‌بندی مشخص، موانع موجود را برطرف کند. به گفته او، سرمایه‌گذاران باید اطمینان داشته باشند که بازگشت سرمایه در این طرح‌ها منطقی و متعارف خواهد بود.
نایب رئیس اتاق ایران با اشاره به محدودیت برخی صندوق‌ها و نهادهای عمومی در سرمایه‌گذاری مستقیم گفت: «این گروه‌ها به دلیل ممنوعیت‌های قانونی یا محدودیت‌های اساسنامه‌ای امکان ورود کامل به پروژه‌های نیروگاهی را ندارند. بنابراین بهترین مسیر، مشارکت بخش خصوصی در کنار این نهادهاست. حتی در مواردی می‌توان واگذاری نیروگاه‌ها به بخش خصوصی را به‌عنوان گزینه‌ای جدی در نظر گرفت. بخش خصوصی توان بیشتری برای جذب سرمایه و اجرای پروژه‌ها دارد و اگر دولت زمینه مشارکت آن را فراهم کند، روند توسعه نیروگاه‌های سیکل ترکیبی سرعت خواهد گرفت.»
صالحی یکی از موانع اصلی سرمایه‌گذاری در صنعت برق را نقش پررنگ دولت در تجارت و قیمت‌گذاری برق دانست. وی توضیح داد: «در حالی‌که مالک نیروگاه باید در تعیین قیمت برق خود نقش داشته باشد، تا امروز دولت به‌عنوان بازیگر اصلی در میانه زنجیره حضور داشته و مانع از مشارکت مستقیم تولیدکنندگان در بازار شده است. همین موضوع انگیزه سرمایه‌گذاران برای ورود به این حوزه را کاهش داده است.» او اضافه کرد: دولت علاوه بر قیمت‌گذاری، مالک حدود ۳۵ نیروگاه کشور است و این مساله تعادل بازار را بر هم می‌زند. به گفته وی، تداوم این وضعیت، انگیزه بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در نیروگاه‌های جدید یا ارتقای نیروگاه‌های موجود را به‌شدت کاهش داده است.
صالحی در بخش دیگری از سخنان خود به ظرفیت نیروگاه‌های حرارتی موجود اشاره کرد و گفت: «در حال حاضر بین ۶ تا ۷ هزار مگاوات نیروگاه حرارتی قابلیت تبدیل به سیکل ترکیبی را دارند. با اجرای این طرح‌ها می‌توان حدود ۴ هزار مگاوات ظرفیت جدید تولید برق ایجاد کرد، بدون آنکه مصرف سوخت افزایش یابد. این میزان افزایش ظرفیت می‌تواند بخش قابل‌توجهی از نیاز مصرفی کشور را پوشش دهد و از فشار بر منابع گازی نیز بکاهد.» صالحی تاکید کرد: «اجرای پروژه‌های تبدیل نیروگاه‌های موجود به سیکل ترکیبی یک ضرورت ملی است. تحقق این هدف در گرو رفع موانع سرمایه‌گذاری، فراهم کردن امکان مشارکت بخش خصوصی و کاهش نقش دولت در تجارت برق است. اگر این شرایط فراهم شود، هم راندمان شبکه برق کشور ارتقا خواهد یافت و هم انگیزه سرمایه‌گذاران برای حضور در این صنعت افزایش پیدا می‌کند.»
در ادامه رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران هم با اشاره به ضرورت تبدیل نیروگاه‌های حرارتی به سیکل ترکیبی گفت: «اجرای این طرح می‌تواند بخشی از مشکلات تولید برق کشور را کاهش دهد، اما تحقق آن با چالش‌های جدی همراه است.» آرش نجفی در گفت‌وگو با دنیای اقتصاد اظهار کرد: «اگر نیروگاه‌ها امکان ترکیب و تغییر ساختار به سیکل ترکیبی را داشته باشند، قطعا به نفع کشور است و باید در این مسیر حرکت کنیم. افزایش راندمان نیروگاه‌ها و تولید برق بیشتر بدون مصرف سوخت اضافی از مهم‌ترین مزایای این اقدام است.» نجفی در تشریح موانع پیش‌رو افزود: «مهم‌ترین چالش‌ها، کمبود منابع مالی و نبود زیرساخت‌های لازم است. در حالی‌که تکنولوژی مورد نیاز تا حدی در کشور وجود دارد، مشکل اصلی تامین سرمایه و ایجاد بستر مناسب برای اجرای پروژه‌هاست. البته بخشی از پروژه‌ها در حال اجراست، اما ملاحظات فنی و موضوع جذب سرمایه‌گذار هر دو مانع اصلی توسعه این طرح‌ها هستند. باید بررسی شود که هر نیروگاه واقعا امکان تبدیل به سیکل ترکیبی را دارد یا خیر.»
رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران همچنین به نبود انگیزه کافی برای سرمایه‌گذاران اشاره کرد و گفت: «پرداخت‌های نامنظم دولت به نیروگاه‌ها، قیمت‌گذاری غیرواقعی برق و بازگشت دیرهنگام سرمایه باعث شده سرمایه‌گذاران تمایل کمی برای ورود به این بخش داشته باشند. در چنین شرایطی طبیعی است که سرمایه‌گذاری جدید به کندی انجام شود.»
نجفی در پایان با تاکید بر ضرورت اصلاح رویکردها گفت: «اگر دولت با بازنگری در سیاست‌های قیمت‌گذاری برق، پرداخت به موقع مطالبات نیروگاه‌ها و ایجاد فضای مطمئن برای سرمایه‌گذاری اقدام کند، ظرفیت بسیار خوبی برای توسعه نیروگاه‌های سیکل ترکیبی در کشور وجود دارد. این اقدام نه تنها می‌تواند راندمان شبکه برق را ارتقا دهد، بلکه امکان افزایش تولید بدون نیاز به مصرف بیشتر سوخت را نیز فراهم می‌کند و به کاهش فشار بر منابع انرژی کشور منجر خواهد شد.»
