به گزارش خبرنگار مهر، در حالی که کشورهای همسایه با تکیه بر فناوری‌های نوین و سرمایه‌گذاری‌های سنگین روزانه سهم بیشتری از میادین نفت و گاز مشترک برداشت می‌کنند، عقب‌ماندگی ایران در سرعت بهره‌برداری، خطر از دست رفتن ذخایر و فرصت‌های اقتصادی را جدی‌تر کرده است. کارشناسان هشدار می‌دهند که استمرار این روند می‌تواند ایران را به بازنده اصلی در رقابت انرژی منطقه بدل کند.
چالش اصلی: میدان‌های مشترک، فرصت یا تهدید؟
عماد رفیعی در خصوصی توسعه میادین نفتی مشترک می‌گوید که ایران در مرزهای جنوبی و غربی خود با کشورهای همچون قطر، عراق، عربستان و امارات، ده‌ها میدان مشترک نفتی و گازی دارد. منابع این میادین بخشی از بزرگ‌ترین ذخایر انرژی جهان را تشکیل می‌دهند و در شرایط تحریم و فشار اقتصادی، می‌توانند مزیت راهبردی ایران باشند. اما ضعف در سرمایه‌گذاری، کندی توسعه زیرساخت‌ها و تأخیر در اجرای قراردادهای نفتی، این فرصت بالقوه را به تهدید بالفعل تبدیل کرده است.
رقابت تمام‌عیار کشورهای همسایه
وی می‌گوید: در میدان گازی مشترک پارس جنوبی، قطر با استفاده از پیشرفته‌ترین سکوهای دریایی، حفاری افقی و تجهیزات فشارافزا، سرعت برداشت خود را چند برابر کرده است. این کشور علاوه بر سرمایه‌گذاری میلیاردی، از حضور شرکت‌های بزرگ بین‌المللی همچون توتال، شل و اکسون‌موبیل بهره‌مند شده و توانسته است تولید گاز مایع (LNG) خود را راهی بازارهای جهانی کند.
در میادین نفتی مشترک غرب کارون نیز عراق با همکاری شرکت‌های آسیایی و غربی، تولید خود را از مرز یک میلیون بشکه در روز عبور داده است؛ در حالی که ایران هنوز برای تکمیل فازهای توسعه‌ای با مشکل تأمین مالی مواجه است.
کشورهای همسایه نه تنها از سرمایه‌گذاری سنگین، بلکه از فناوری‌های پیشرفته مانند حفاری چندشاخه‌ای، تزریق گاز و آب برای افزایش فشار مخزن، سیستم‌های هوشمند کنترل از راه دور و مدل‌سازی مخازن سه‌بعدی استفاده می‌کنند. این نوآوری‌ها باعث شده که بهره‌وری تولید آنان به مراتب بیشتر از ایران باشد. در مقابل، بخش مهمی از تجهیزات و روش‌های برداشت در ایران هنوز وابسته به فناوری‌های دهه‌های قبل بوده و تحریم‌ها دسترسی به فناوری‌های روز را دشوار کرده است.
مشکل سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی
به گزارش مهر تحریم‌های اقتصادی و محدودیت‌های بانکی، جذب سرمایه خارجی را سخت کرده است. در حالی که مدل قراردادهای جدید نفتی (IPC) برای افزایش جذابیت سرمایه‌گذاری تدوین شده بود، پیچیدگی‌های قوانین، بی‌ثباتی سیاست‌های انرژی و نگرانی از بازگشت تحریم، باعث شده بسیاری از شرکت‌های خارجی از ورود به پروژه‌های مشترک ایران منصرف شوند.
پیمانکاران داخلی نیز به دلیل مشکلات مالی و نبود تجهیزات روز، توان اجرای پروژه‌های عظیم را در زمان کوتاه ندارند.
پیامدهای ادامه وضعیت فعلی
اگر روند فعلی ادامه یابد، منابع قابل برداشت ایران به شدت کاهش خواهد یافت و جایگاه کشور در بازار جهانی انرژی متزلزل می‌شود. همچنین کاهش درآمدهای ارزی، فرصت سرمایه‌گذاری در توسعه میادین جدید و صنایع پایین‌دستی را محدود می‌کند. این پیامدها نه تنها اقتصادی بلکه امنیت انرژی کشور را نیز تحت تأثیر قرار خواهد داد.
راهکارهای پیشنهادی برای خروج از بحران
کارشناسان چند مسیر اصلی را برای تغییر وضعیت مطرح می‌کنند:
تسریع در توسعه میادین مشترک با مشارکت شرکت‌های داخلی توانمند و مشوق‌های ویژه برای جذب سرمایه‌گذار خارجی.
به‌کارگیری فناوری‌های نوین از طریق همکاری با شرکت‌های کشورهای غیرغربی که محدودیت تحریم کمتر دارند.
اصلاح مدل قراردادها و ایجاد ثبات حقوقی و مالی برای جلب اعتماد سرمایه‌گذاران.
افزایش توان سرمایه‌گذاری داخلی با استفاده از منابع صندوق توسعه ملی، اوراق مشارکت و سرمایه‌گذاری بورسی.
دیپلماسی انرژی فعال برای کاهش تنش‌های منطقه‌ای و باز کردن مسیر همکاری‌های فنی و اقتصادی.
رقابت در میادین مشترک یک رقابت زمان‌بر نیست؛ بلکه مسابقه‌ای بر اساس سرعت و توان بهره‌برداری است. هر روز تأخیر ایران، به معنای از دست رفتن بخشی از سرمایه ملی است که هیچ‌گاه قابل بازگرداندن نیست. در این میان، تنها راه پیش‌روی کشور تصمیم‌گیری سریع، جذب سرمایه، استفاده از فناوری‌های روز و مدیریت هوشمند منابع است. اگر این گام‌ها برداشته نشود، تاریخ انرژی منطقه، ایران را به عنوان تماشاگر از دست رفتن فرصت‌ها ثبت خواهد کرد.
