به گزارش خبرنگار مهر، «ترانزیت بار بینالمللی» امروزه به یکی از شاخصهای اصلی توسعه پایدار در اقتصاد جهانی تبدیل شده و کشورها با توجه به شرایط ژئوپولیتیکی خود، تلاش میکنند از ظرفیتهای این صنعت استراتژیک بهرهبرداری کنند. جغرافیای ایران و موقعیت ژئوپلیتیکی آن، جایگاه ویژهای در ترانزیت بار در سطح جهانی به کشور بخشیده است. شبکههای ارتباطی ریلی، جادهای و هوایی ایران، فرصتهای اقتصادی و تجاری ارزشمندی ایجاد کرده و این ظرفیتها، به یک مزیت استثنایی برای توسعه کشور تبدیل شدهاند.
توسعه ترانزیت، علاوه بر نقش مهم در توسعه پایدار، امروز به یک ابزار استراتژیک در درآمدزایی جهانی و منطقهای دولتها تبدیل شده است. راهاندازی مسیرهای ترانزیتی، برخلاف خامفروشی منابع طبیعی از جمله نفت و معادن، میتواند برای یک کشور درآمد ملی بلندمدت ایجاد کند. ایران به عنوان کشوری با بیشترین همسایگان در منطقه، دارای ۱۵ کشور همسایه از طریق مرزهای خاکی و آبی است و دسترسی به سواحل خزر، آسیای میانه، قفقاز و همچنین خلیج فارس، تنگه هرمز و سواحل مکران، موقعیت استراتژیک بینظیری برای کشور فراهم کرده است.
واقع شدن ایران در مسیر کمربند اتصال شرق به غرب، به عنوان کوتاهترین، امنترین و مقرون بهصرفهترین راه حمل و نقل و تجارت کالا بین دو نیمکره زمین، اهمیت این کشور را در عرصه ترانزیت دوچندان کرده است. شهرت تاریخی ایران به عنوان شاهراه تجارت جهانی و جاده ابریشم، گواهی بر این موقعیت استراتژیک است.
تاکید رهبر معظم انقلاب بر توسعه ترانزیت بینالمللی ایران
حضرت آیتالله خامنهای رهبر معظم انقلاب، در سخنرانی ۱۱ آبان ۱۴۰۱ نسبت به کمکاری دولتها در حوزه توسعه ترانزیت تذکر دادند و فرمودند: «از لحاظ موقعیّت جغرافیایی؛ ما چهارراه ارتباطات شرق و غرب و شمال و جنوبیم. شما روی نقشه نگاه کنید، نقشهی دنیا را بگذارید نگاه کنید؛ ما در یک نقطهی حسّاس هستیم. شرق و غرب از ما میتوانند عبور کنند؛ شمال و جنوب هم از ما میتوانند عبور کنند. ما یک معبرِ ترانزیتِ بسیار پیشرفته و خوبی میتوانیم در دنیا باشیم. البتّه احتیاج دارد به خطوط راهآهن، خطوط ریلی؛ با جادّه نمیشود که من راجع به این خطوط ریلی هم باز این درددلها را با شما جوانها باید بکنیم مکرّر در دولتهای مختلف راجع به خطوط ریلی من تأکید کردهام، متأسّفانه کوتاهی شده. البتّه در آن اوایلِ بعد از رحلت امام چرا، یک مقداری کارهای ریلی خوبی انجام شد، [ولی] بعدش دیگر کار درستی انجام نشده و حالا انشاءالله بنا دارند کارهای خوبی را انجام بدهند. ما بایستی انشاءالله در این زمینهی رفتوآمدها و حمل و نقل بتوانیم جایگاه خودمان را پیدا کنیم.»
هدف دولت چهاردهم؛ ایران توسعهیافته با هویت اسلامی - انقلابی و جایگاه نخست اقتصادی در منطقه
مسئولان کشور با تشدید تحریمهای نفتی و نوسانات ارزی اخیر، ضرورت بهرهگیری از ظرفیتهای ترانزیتی را بهعنوان راهبردی برای ایجاد درآمدهای ارزی و مقابله با تحریمها بیش از پیش درک کردهاند، همچنین به نظر میرسد، بر اساس گفتههای مسعود پزشکیان، توجه دولت چهاردهم به توسعه دیپلماسی اقتصادی، بهویژه با کشورهای همسایه افزایش یافته است.
از ۷ مرداد ۱۴۰۳ و با روی کار آمدن دولت چهاردهم، هدف اصلی این دولت، تحقق ایران توسعهیافته با هویت اسلامی - انقلابی و جایگاه نخست اقتصادی در منطقه عنوان شده است. تمرکز کلان این دولت به طور کلی «اقتصادمحور کردن سیاست خارجی» تعریف شده است.
مسعود پزشکیان، رئیسجمهور دولت چهاردهم، در مراسم تنفیذ، ایران را کشوری توسعهیافته با جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه و دارای هویت اسلامی و انقلابی الهامبخش در جهان اسلام معرفی کرد که در عین حال، دارای تعامل سازنده و مؤثر در روابط بینالملل است.
وی تأکید کرد: در این چشمانداز، کشورمان به جایگاه اول علمی، اقتصادی و فناوری در سطح منطقه دست خواهد یافت و با تکیه بر جنبش نرمافزاری و تولید علم، رشد مستمر اقتصادی، ارتقای نسبی سطح درآمد جامعه، اشتغال کامل و همچنین الگوی مردمسالاری دینی، توسعه کارآمد، جامعه اخلاقی و نواندیش، فعال و مؤثر در جهان اسلام خواهد بود.
گسترش ترانزیت از خاک ایران؛ برگ برنده برای خنثیسازی تحریمها
با توجه به موقعیت ژئوپلیتیک منحصربهفرد ایران، تسریع در ورود سرمایهگذاریهای خارجی، افزایش صادرات، و تبدیل کشور به محور ترانزیت کالا، خدمات و مسافر، مستلزم دیپلماسی فعال، تعاملی و همهجانبه است. این اقدام نه تنها فرصتهای اقتصادی را افزایش میدهد، بلکه ظرفیت ایران را برای ایفای نقش راهبردی در معادلات منطقهای و جهانی تقویت میکند.
دستیابی ایران به جایگاه نخست اقتصادی در منطقه، منوط به استفاده کامل از ظرفیت دستگاه دیپلماسی تحت عنوان دیپلماسی اقتصادی است. برای تحقق چنین هدفی، کشور نیازمند اقتصاد قوی، اقتدار ملی و زیرساختهای توانمند اقتصادی است. بدین ترتیب، دیپلماسی اقتصادی، به معنای اهمیت یافتن مناسبات اقتصادی در روابط خارجی، یکی از ابزارهای کلیدی پیشبرد اهداف بلندمدت و راهبردی کشور محسوب میشود و میتواند به تحقق اهداف اقتصادی، تقویت زنجیرههای ارزش منطقهای و ارتقای جایگاه ایران در تجارت بینالملل کمک شایانی کند.
نقش کلیدی وزیر راه در تکمیل کریدورها و توسعه تجارت
تکمیل زیرساختهای حملونقلی و ترانزیتی به عنوان مهمترین پیششرط توسعه تجارت با کشورهای همسایه، در اولویت برنامههای دولت چهاردهم قرار دارد؛ مسئولیتی که رأس آن بر عهده وزارت راه و شهرسازی است. فرزانه صادق، وزیر راه و شهرسازی، به عنوان یکی از اعضای کلیدی کابینه، نقشی محوری در پیشبرد خطوط ترانزیتی و مسافری کشور ایفا میکند؛ نقشی که تحقق اهداف کلان دولت در تقویت تجارت منطقهای و ارتقای جایگاه ژئوپلیتیک ایران را ممکن میسازد.
صادق علاوه بر راهبری پروژههای ملی، ریاست بیشاز چهار کمیسیون مشترک اقتصادی با کشورهای همسایه شامل ایران - ترکیه، ایران - پاکستان، ایران - ترکمنستان و ایران - آذربایجان را نیز بر عهده دارد. این مسئولیت، جایگاه او را به عنوان یکی از چهرههای اثرگذار در توسعه ترانزیت بینالمللی برجسته کرده است. در همین راستا، تعریض و چهاربانده کردن محور راهبردی جلفا - کلاله به عنوان بخشی از کریدور ترانزیتی شرق به غرب، یکی از پروژههای اولویتدار وزارت راه و دولت به شمار میرود. این محور، علاوه بر افزایش ایمنی و سرعت جابهجایی بار و مسافر در شمالغرب کشور، گامی کلیدی در توسعه تجارت ایران و جمهوری آذربایجان محسوب میشود و زمینهساز گسترش تبادلات اقتصادی دو کشور خواهد بود.
توسعه محور جلفا - کلاله؛ گامی راهبردی برای تقویت تجارت ایران و آذربایجان
پیشبرد محور جلفا - کلاله، مقدمهای است برای اجرای طرح تکمیل پل اتومبیلرو مرزی کلاله - آغبند؛ پلی که با بهرهبرداری نهایی، حلقه اتصال زمینی مستقیم ایران و جمهوری آذربایجان را تقویت کرده و ظرفیت ترانزیت کالا میان دو کشور را به شکل چشمگیری افزایش میدهد. این پل علاوه بر تسهیل مبادلات تجاری دوجانبه، امکان پیوند ایران با دریای سیاه و گرجستان را نیز فراهم میکند و به تقویت نقش ایران در کریدورهای ترانزیتی منطقه میانجامد.
مسیر این کریدور از کلاله در شهرستان جلفا در شمال آذربایجان شرقی آغاز شده و با احداث پل کلاله، ایران را به آغبند در خاک جمهوری آذربایجان متصل میکند. طرح احداث کریدور جادهای و ریلی ارس - جلفا - کلاله به طول ۱۰۷ کیلومتر و با اعتباری بالغ بر ۴۹ هزار میلیارد ریال تعریف شده است؛ بخش جادهای آن هماکنون در حال اجراست و بخش ریلی نیز مراحل مطالعاتی خود را طی میکند.
اهمیت این دو پروژه راهبردی با امضای تفاهمات رسمی میان دو کشور وارد مرحله عملیاتی شد. در نشست رؤسای کمیسیونهای مشترک اقتصادی ایران و جمهوری آذربایجان در ۱۵ آبان ۱۴۰۲، صورتجلسه اجرایی آغاز عملیات پل آغبند و همچنین عبور مسیر ریلی از خاک ایران به منظور احداث کریدور ریلی ارس، به امضا رسید. این توافقات چارچوب حقوقی و فنی لازم برای آغاز مراحل اجرایی دو پروژه مشترک را فراهم کرده و زمینه را برای تکمیل سریعتر این مسیر استراتژیک هموار ساخته است.
با تکمیل این کریدور، ایران ضمن افزایش ظرفیت ترانزیتی خود در مسیر شرق به غرب، جایگاه اقتصادی و ژئوپلیتیک خود را در معادلات منطقهای و بینالمللی تثبیت خواهد کرد؛ اقدامی که نهتنها تجارت با کشورهای همسایه را شتاب میبخشد بلکه در کاهش اثر تحریمهای اقتصادی نیز نقشآفرین خواهد بود.
کارشناسان دیپلماسی اقتصادی معتقدند که صادرات ایران به کشورهای همسایه، در قیاس با صادرات به اروپا و سایر مناطق آسیایی، مقرونبهصرفهتر است و تمرکز بر بازارهای منطقهای، به ویژه کشورهایی با بیشترین اشتراکات فرهنگی، تاریخی و اقتصادی با ایران، از اهمیت بالایی برخوردار است. ایجاد شبکهای از روابط راهبردی با محوریت کشورهای دوست و همسایگان و بهرهگیری از اشتراکات تاریخی، فرهنگی و زبانی، میتواند پیوندهای اقتصادی و تجاری مستحکمی میان کشورها ایجاد کند و زمینه توسعه زنجیرههای ارزش منطقهای را فراهم سازد.
بازدید رؤسای کمیسیون مشترک ایران و آذربایجان از پل مرزی کلاله - آغبند
اهمیت این دو پروژه راهبردی موجب شد «فرزانه صادق»، وزیر راه و شهرسازی، و «شاهین مصطفییف»، معاون نخستوزیر جمهوری آذربایجان، روز سهشنبه یکم مهرماه با هدف بازدید میدانی و بررسی آخرین وضعیت اجرایی، به استان آذربایجان شرقی سفر کنند. این بازدید مشترک، نشانه عزم دو کشور برای تسریع در تکمیل محور جلفا - کلاله و پل مرزی کلاله - آغبند و بهرهگیری حداکثری از ظرفیتهای ترانزیتی مشترک است.
صادق: کریدور ارس کوتاهترین و امنترین مسیر بین آسیای مرکزی و اروپا است
فرزانه صادق وزیر و شهرسازی در جریان این بازدید با اشاره به سرعت پیشرفت چشمگیر پروژه راهبردی محور جلفا - کلاله در طول یک سال گذشته، اظهار کرد: اهمیت این مسیر، بسیار بالاست؛ چرا که ایران با موقعیت استراتژیک و ژئوپلیتیکی خود، میتواند محور اتصال کریدورهای شرق به غرب و شمال به جنوب باشد.
وی افزود: کشور دوست و همسایه ایران، جمهوری آذربایجان، با وجود مرز مشترک، کریدور ارس را بهعنوان یکی از امنترین و کوتاهترین مسیرهای ترانزیتی در اختیار دارد که میتواند کالاها را از شرق و آسیای مرکزی به سمت اروپا منتقل و علاوه بر این با خلیج فارس و دریای سیاه نیز ارتباط برقرار کند.
وزیر راه و شهرسازی تصریح کرد: براساس تفاهمات صورتگرفته، برنامهریزی شده است تا پایان سال عملیات اجرایی پل کلاله - آغبند به اتمام خواهد رسید، همچنین موضوعات ترانزیتی مربوط به گمرک نیز برطرف شود تا کامیونها و رانندگان آذربایجان بتوانند با سهولت از خاک ایران عبور و به اروپا سفر کنند.
صادق یادآور شد: در بخش ریلی نیز حدود ۵۲ کیلومتر مسیر در داخل خاک ایران قرار دارد که رایزنیهای لازم برای اجرای آن در حال انجام است. نکته مهم این است که تصمیمگیران در کشورهای همسایه هستند اینکه این ارتباط چگونه پررنگتر شود؛ چرا که این پروژه تنها ارتباط دو کشور را هدف قرار نداده، بلکه حلقه اتصال آسیا به اروپا محسوب میشود.
عضو کابینه دولت چهاردهم تاکید کرد: تصمیماتی که در دورترین نقاط این دو کشور گرفته میشود، نیز تأثیری بر ارتباطات دو کشور ایران و آذربایجان نخواهد داشت. تأمین اعتبار برای تکمیل این پروژه از مهمترین اولویتهاست. این موضوع مورد تأکید اکید رئیسجمهور است و با تأمین منابع مالی پیشبینیشده، شاهد سرعت گرفتن عملیات اجرایی خواهیم بود.
صادق خاطرنشان کرد: مردم ساکن استان نیز طی ماههای گذشته شاهد پیشرفت قابل توجه پروژه بودهاند و طبق مطالبات جمهوری آذربایجان و توافقات میان دو کشور تلاش داریم در کوتاهترین زمان تعریض محور جلفا - کلاله انجام شود.
به گزارش مهر، محور جلفا - کلاله و پل مرزی کلاله - آغبند به دلیل نقش کلیدی در تردد کامیونها، جابهجایی محمولههای تجاری و تقویت تجارت منطقهای، از جایگاهی راهبردی برخوردارند و باید بهعنوان یک مسیر ملی و جادهای استراتژیک مورد توجه ویژه قرار گیرند.
تکمیل این پروژهها علاوه بر افزایش ظرفیت ترانزیتی کشور، بهعنوان حلقه مکمل در کریدورهای شرق - غرب و شمال - جنوب و کریدور اوراسیا است که ارتباط جمهوری آذربایجان با سایر کشورهای منطقه را نیز بهطور چشمگیری تقویت خواهد کرد.
مصطفییف: حجم تجارت ایران و آذربایجان در نیمه اول سال به ۳۰۰ میلیون دلار رسید
همچنین، «شاهین مصطفییف» معاون نخستوزیر جمهوری آذربایجان در جریان بازدید میدانی از محور جلفا - کلاله، بر سرعت پیشرفت چشمگیر این پروژه راهبردی از ابتدای دولت چهاردهم و اهمیت استراتژیک این مسیر تأکید کرد و گفت: در نیمه اول سال جاری، حجم گردش تجاری ایران و آذربایجان بیش از ۳۰۰ میلیون دلار بوده، با توجه به قراردادها و پیشنویسهای جدید پیشبینی میشود این رقم را افزایش دهد.
معاون نخستوزیر جمهوری آذربایجان با تأکید بر اهمیت همکاری دو کشور در حوزه حملونقل اظهار کرد: کشورهای ما در کنار یکدیگر کریدور شمال - جنوب را شکل میدهند که پیشبینی میشود حجم ترانزیت آن تا سال ۲۰۲۸ به پنج میلیون تن برسد و پس از سال ۲۰۳۰ نیز این میزان افزایش یابد.
کریدورهای ترانزیتی آینده قدرت و سیاست منطقهای را شکل میدهند
کارشناسان همچنین معتقدند که کریدورها تنها نقش جابجایی کالا و مسافر ندارند، بلکه در آینده میتوانند قدرت و سیاست منطقهای را نیز تحت تأثیر قرار دهند. در پی تنشها و اختلافات مرزی میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان، تردد شهروندان و انتقال کالا از نخجوان به باکو تنها از طریق خاک ایران امکانپذیر است، بر همین اساس احداث گذرگاه مرزی جدید کلاله - آغبند از سوی جمهوری آذربایجان پیشنهاد شد؛ موضوعی که اهمیت این کریدور را در معادلات منطقهای بیش از پیش برجسته کرده است.
ترفع: پل مرزی کلاله - آغبند بیشاز ۷۰ درصد پیشرفت دارد
امین ترفع رئیس مرکز امور بینالملل وزارت راه و شهرسازی در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به دو پروژه استراتژیک ایران و آذربایجان، شامل محور جلفا - کلاله و پل مرزی کلاله - آغبند، اظهار کرد: پیشنهاد احداث پل جدید جادهای بین دو کشور از طرف آذربایجان ارائه شد، اما دو طرف در قالب تفاهم همکاری کردند تا این مسیر ایجاد شود.
وی افزود: هدف از اجرای این پروژه، تقویت دسترسیها بین ایران و آذربایجان و ایجاد ارتباط نزدیکتر نخجوان با خاک اصلی آذربایجان است؛ به ویژه پس از آزادسازی اراضی در جنگ قرهباغ سال ۲۰۲۰، این مسیر اهمیت بیشتری پیدا کرد.
ترفع بیان کرد: تفاهم اولیه این پروژه سه سال پیش انجام شد، اما در یک سال گذشته سرعت پیشرفت آن افزایش یافته است. در سمت آذربایجان تقریباً احداث پل به پایان رسیده و در سمت ایران پیشرفت حدود ۷۰ درصد است. بر اساس تفاهمات، پیشبینی میشود عملیات اجرایی تا پایان سال جاری میلادی تکمیل شود.
وی یادآور شد: با تکمیل این محور، ترانزیت بین ایران و آذربایجان به طور قابل توجهی افزایش خواهد یافت. ایران از طریق این مسیر ارتباط نزدیکتری با گرجستان و دریای سیاه پیدا میکند که مزیت مهمی برای حمل و نقل بینالمللی ایران به شمار میرود. در عین حال، آذربایجان نیز ارتباط کوتاهتری با نخجوان خواهد داشت و بارهای موجود در مسیر شرقی - غربی با فاصله کمتر منتقل میشوند.
رئیس مرکز امور بینالملل وزارت راه و شهرسازی در پایان افزود: در حال حاضر روزانه ۲۰۰ تا ۳۰۰ کامیون از نخجوان و خاک ایران عبور میکنند و با ایجاد مسیرهای پرظرفیت جدید، تردد بین دو کشور افزایش خواهد یافت. اما در خصوص میزان دقیق سرمایهگذاری یا پیشبینی ترافیک نمیتوان رقم دقیقی ارائه داد.
کریدور ارس؛ محور طلایی اتصال ایران به بازارهای اروپا و آسیای میانه
به گزارش مهر، دیپلماسی اقتصادی ایران، با تمرکز بر بازارهای منطقه و بهرهگیری از مزیتهای نسبی کشور، زمینهای فراهم میآورد که اقتصاد کشور از مرزهای جغرافیایی فراتر رود و پایهگذاری یک اقتصاد مستحکمتر نسبت به گذشته ممکن شود. موفقیت در این حوزه در سایه سیاست خارجی تعاملی و فعال حاصل میشود؛ به نحوی که منافع و امنیت ملی کشورها از طریق تعامل سازنده و استفاده از دیپلماسی اقتصادی فعال تأمین میشود و ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست.
تجارب کشورهای توسعه یافته نشان میدهد که ارتباط نزدیک و مؤثر با همسایگان، ضمن افزایش منافع اقتصادی، به کاهش بیثباتی منطقه و اثرات تحریمها کمک میکند. استفاده از ظرفیتهای منطقهای و ایجاد زنجیرههای ارزش اقتصادی، همسو با سیاستهای دولت چهاردهم، نقشی محوری در تقویت جایگاه ایران در معادلات منطقهای ایفا میکند.
با تعریض محور جلفا - کلاله نهتنها جمهوری آذربایجان بلکه سایر کشورهای منطقه نیز میتوانند از این مسیر بهرهمند شوند. کریدور ارس به عنوان بخشی از گذرگاه عظیم شرق به غرب یا همان کریدور میانی تعریف شده است؛ مسیری که از روسیه و چین آغاز میشود و با عبور از آسیای میانه، قفقاز، ایران و ترکیه به اروپا امتداد مییابد. این پروژه ضمن افزایش ظرفیت ترانزیتی، جایگاه ایران را به عنوان نقطه اتصال کلیدی شبکه حملونقل بینالمللی تثبیت میکند.
کریدور ارس با هدف اتصال ایران به بازارهای تجاری اروپا و آسیای میانه از اهمیت راهبردی بالایی برخوردار است. از این رو، تسریع در تخصیص منابع و هماهنگی میان دستگاههای مسئول برای تکمیل و بهرهبرداری بهموقع از پروژه، ضرورتی انکارناپذیر است تا منافع حاصل از افزایش جریان تجاری و ترانزیتی در کوتاهترین زمان ممکن محقق شود.
وزیر راه و شهرسازی: عملیات اجرایی پل کلاله - آغبند تا پایان امسال به اتمام میرسد
به گفته وزیر راه و شهرسازی تکمیل پروژه محور جلفا - کلاله و پل مرزی کلاله - آغبند مورد تأکید ویژه رئیسجمهور قرار دارد، هماکنون با جدیت و پیگیری مستمر در حال اجراست و بر اساس برنامهریزی انجامشده، تردد کامیونها میان ایران و جمهوری آذربایجان پیش از نوروز ۱۴۰۵ آغاز میشود و طبق زمانبندی تعیینشده، کل محور تا پایان شهریور ۱۴۰۵ به بهرهبرداری کامل خواهد رسید.
۱. «دیپلماسی ترانزیتی ایران؛ پل کلاله–آغبند پیوند تهران–باکو»
۲. «توسعه روابط ایران و آذربایجان با محور جلفا–کلاله و پل آغبند»
۳. «دیپلماسی اقتصادی ایران بر محور کلاله–آغبند جان میگیرد»
۴. «کریدور ارس و پل کلاله–آغبند شتابدهنده تجارت ایران–باکو»
۵. «محور جلفا–کلاله؛ شاهراه دیپلماسی و توسعه ترانزیت ایران»
۶. «پل مرزی کلاله–آغبند نماد همکاری نوین تهران و باکو»
۷. «ترانزیت شرق به غرب با محور جلفا–کلاله قدرت میگیرد»
۸. «دیپلماسی اقتصادی ایران در مسیر پل کلاله–آغبند میتپد»